سازهای موسیقی شکل و اندازه های مختلفی دارند و صداهایی که تولید می کنند هم بسیار متفاوت است. برخی از سازها معروف تر از بقیه هستند و گروه های موسیقی و نوازندگان مشهور از آنها استفاده می کنند؛ اما سازهای دیگری هم وجود دارند که کمتر از آنها نام برده می شود و به اندازه سازهای معروف رایج نیستند. این سازها به ندرت و فقط توسط کسانی استفاده می شوند که از اهمیت آنها با خبرند. ملودیکا یکی از این سازها است.
ملودیکا چیست؟
اگر اسم ملودیکا به گوشتان ناآشنا به نظر می رسد باید بدانید که تنها نیستید. خیلی ها در سراسر دنیا چیز زیادی از این ساز نمی دانند. گذشته از هنرجویان رشته موسیقی و نوازندگان مشتاق، اکثر مردم به سازهایی مثل ملودیکا اهمیت زیادی نمی دهند.
حالا اگر شما به هر دلیلی جزو این گروه افراد نیستید و به ساز ملودیکا علاقه دارید، ما در این مطلب نکاتی که باید درباره این ساز بدانید و نحوه نواختن آن را با هم بررسی می کنیم.
ملودیکا به زبان ساده جزو سازهای هوا صدای آزاد زبانه دار محسوب می شود. این ساز با دمیدن هوا در آن و فشار دادن کلیدها، نت های موسیقی را ایجاد می کند. ملودیکا از نظر ظاهری شبیه یک پیانوی مینیاتوری به نظر می رسد. یک کیبورد موسیقی در قسمت بالایی ساز قرار دارد و یک دهانه هم وجود دارد که از طریق آن هوا به قسمت داخلی ساز منتقل می شود. حجم صدای این ساز اغلب دو یا سه اکتاو است.
ملودیکا از طریق دمیدن در دهانه ساز و فشردن کلیدهای کیبورد برای ایجاد نت های مختلف موسیقی نواخته می شود. با فشار دادن کلیدهای صفحه کلید، سوراخ های متناظر با هر کلید باز می شود و به این ترتیب و با عبور جریان هوا زبانه ساز به ارتعاش در می آید و صدا تولید می شود. این روند اساس و پایه ساخت موسیقی با ملودیکا است. ملودیکا به نام های دیگری مثل پیانیکا، پیانتا، کلاویتا، ملودیون، ملودیکا، تریولا و غیره هم معروف است.
تاریخچه ملودیکا
قبل از اینکه درباره سایر جنبه های ملودیکا صحبت کنیم لازم است نگاهی گذرا به تاریخچه این ساز داشته باشیم. به طور کلی سازهای هوا صدای آزاد قرن هاست که وجود دارند و از آنها استفاده می شود؛ اما ملودیکای مدرن ساخت دوران اخیر است.
با اینکه می توان پیشینه این ساز را در قرن نوزدهم و در ایتالیا جستجو کرد، ولی شکل مدرن ملودیکا در دهه 1950 میلادی و توسط کمپانی هونر ساخته شد. ملودیکا اولین بار در دهه 1960 توسط استیو رایش و عده دیگری از آهنگسازان به عنوان یک ابزار جدی موسیقی مورد استفاده قرار گرفت.
استفاده از این ساز زمانی رواج بیشتری پیدا کرد که هرمتو پاسکول نوازنده برزیلی، تکنیکی را توسعه داد که شامل آواز خواندن هنگام نواختن ملودیکا بود. در دهه 1970 استفاده از ملودیکا توسط نوازنده ای به نام آگوستوس پابلو رواج و محبوبیت بیشتری پیدا کرد. ملودیکا تا به امروز به عنوان یک ساز در دنیای موسیقی باقی مانده است و به همین دلیل است که ما امروز به بحث درباره آن پرداخته ایم.
چه کسانی از ملودیکا استفاده می کنند؟
با اینکه استفاده از ملودیکا هنوز بین هنرمندان کلاس A رواج پیدا نکرده؛ اما این ساز همچنان یکی از ابزارهای انتخابی برای آشنایی افراد با موسیقی محسوب می شود. در حال حاضر از این ساز بیشتر برای اهداف آموزشی استفاده می شود. در واقع خیلی از آموزشگاه های موسیقی از ملودیکا برای آموزش موسیقی به هنرجویانشان استفاده می کنند چون یادگیری این ساز از خیلی از سازهای دیگر راحت تر است.
مهارت هایی که هنرجوهای جوان موسیقی از طریق نواختن ملودیکا کسب می کنند می تواند به آنها در نواختن سازهای دیگر هم کمک کند. شروع مسیر یادگیری موسیقی با یک ساز، کار را برای هر کسی راحت تر می کند، برای همین است که از ملودیکا در خیلی از کلاس های آموزش موسیقی استفاده می شود.
به جز هنرجویان رشته موسیقی افراد دیگری هم هستند که از ملودیکا استفاده می کنند. علاقمندان به موسیقی و نوازندگان مشتاق سازهای مختلف به ملودیکا هم نیم نگاهی دارند. در واقع اکثر نوازندگانی که چند ساز می نوازند و خیلی از افرادی که می خواهند مهارت هایی مثل کنترل تنفس و الگوی حرکت انگشتانشان را تقویت کنند از ملودیکا استفاده می کنند.
انواع ملودیکا
درست مثل سایر آلات موسیقی، ملودیکا هم انواع مختلفی دارد. اگر علاقمند به یادگیری یک ساز هستید حتما باید از انواع مختلف آن مطلع باشید. انواع مختلف ملودیکا از نظر جنس، اندازه، اکتاوها و محدوده های صوتی با هم متفاوت هستند. ما در این مطلب به طور خلاصه به انواع مختلف این ساز اشاره می کنیم.
از نظر جنس، ملودیکا را می توان به دو نوع پلاستیکی و چوبی دسته بندی کرد. با اینکه اکثر سازهای ملودیکا از پلاستیک ساخته شده اند اما تعداد زیادی از آنها هم چوبی هستند.
از نظر اندازه و اکتاو، ملودیکا اکثرا در 2 یا 3 اکتاو موجود است. ملودیکاهای دو اکتاو و نیمه هم وجود دارد اما تعدادشان کم است. اگر قصد یادگیری نحوه نواختن ملودیکا را دارید با سازیکه دو اکتاو دارد شروع کنید.
از نظر محدوده صدا هم انواع ملودیکا شامل سوپرانو، آلتو، تنور و باس می شود. ملودیکای سوپرانو بالاترین محدوده را دارد و رایج ترین نوع ملودیکا محسوب می شود. ملودیکای باس هم کمترین محدوده را دارد و استفاده از این نوع ملودیکا نسبت به سایر انواع رواج خیلی کمتری دارد.
بهترین ملودیکا برای یک مبتدی کدام نوع است؟
اگر تازه کار هستید و آشنایی زیادی با ملودیکا ندارید بهترین برای شما ملودیکای ساده و دو اکتاوی است. این ساز ساده به شما امکان می دهد تا بدون زحمت زیاد با مکانیک ساز آشنا بشوید. علاوه بر این بهتر است ملودیکای پلاستیکی بخرید چون قیمت آنها کمتر است. در ضمن باید تعداد کلیدهای صفحه کلید ساز را هم مد نظر داشته باشید. یک ملودیکای حرفه ای 37 کلید دارد ولی گزینه های جمع و جورتری با 32 کلید هم وجود دارند که آنها هم بسیار عالی هستند.
یادگیری نحوه نواختن ملودیکا
همانطور که قبلا هم گفتیم، ملودیکا ساز ساده ایست و یادگیری آن هم آسان است. هیچ پیش شرطی برای یادگیری این ساز وجود ندارد و افراد مبتدی و تازه کار می توانند مهارت های مورد نیاز را به راحتی کسب کنند.
ولی یادتان باشد این مساله به این معنا نیست که یک هفته بعد از کار با ملودیکا می توانید آهنگ های عالی و بی نقصی بنوازید. در واقع اگر تلاش کنید و در این زمینه پشتکار نشان بدهید می توانید بعد از مدت کوتاهی به خوبی بنوازید. یادگیری یک ساز فرایند مخصوصی دارد و شما باید نهایت تلاشتان را بکنید و وقت بگذارید تا به هدفتان برسید.
در ادامه تکنیک هایی که باید در شروع کار با ملودیکا بدانید را در اختیارتان می گذاریم.
نحوه نگه داشتن ساز
شما باید فرایند یادگیری ساز را با نحوه درست نگه داشتن آن شروع کنید. اکثر مدل های ملودیکای مخصوص مبتدیان دهانه های خمشی دارند که به هنرجو امکان می دهد ساز را به راحتی در بغل بگیرند یا روی سطح صاف قرار بدهند و با هر دو دست به طور آزادانه با ساز کار کنند. اگر دهانه ساز شما چنین انعطافی ندارد یاد بگیرید که چطور باید آن را نگه دارید و با دست راستتان کلیدها را فشار بدهید
تکنیک نفس کشیدن
ملودیکا از طریق دمیدن هوا به داخل ساز نواخته می شود؛ پس شما باید در اسرع وقت نحوه کنترل تنفستان را یاد بگیرید. تسلط پیدا کردن روی این کار کمی زمان می برد ولی اگر به طور مرتب تمرین کنید خیلی زود راه می افتید.
موقع دمیدن هوا از طریق دهان و با فشار دادن کلیدهای درست، صدای مورد نظرتان را از ملودیکا دریافت می کنید. با گذشت زمان و تمرین مداوم، جایگذاری صحیح و الگوهای حرکت انگشتان روی کیبورد ملودیکا را یاد می گیرید.
نت های چرخشی
چرخش نت ها روی ملودیکا در مقایسه با ساز دهنی سخت تر است چون فاصله شما از دهانه ساز بیشتر است. با این حال چنین اتفاقی غیر ممکن نیست. اگر در حالی که کلید را پایین نگه داشته اید و به طور مداوم در دهانه ساز می دمید انگشتتان را به آرامی بلند کنید، کلید هم بلند می شود. در این حالت زیر و بمی صدا متوقف می شود. برای جلوگیری از این کار می توانید موقع دمیدن و فشار دادن کلیدها تا نیمه آنها را رها کنید تا چرخش نت ایجاد شود.
کتاب های کمی درباره آموزش نحوه نواختن ملودیکا وجود دارند. در واقع اکثر افراد از طریق آزمون وخطا و تمرین یاد می گیرند که چطور باید این ساز را بنوازند. اگر تازه کار هستید و قبلا هیچ وقت با کیبورد ساز کار نکرده اید توصیه می کنیم که حتما مطالبی راجع به جایگذاری صحیح انگشتان روی صفحه کلید مطالعه کنید.
از نظر مفهومی می توان گفت که جدا از بحث انگشت گذاری مناسب روی کیبورد، ملودیکا بیشتر شبیه بوق، ساز دهنی و آرکادئون است تا پیانو. سعی کنید وقت بگذارید و برای ایده گرفتن در خصوص نحوه نواختن ملودیکا به سازهای دیگر هم گوش بدهید.
موسیقی جهانی روی ملودیکا خیلی خوب کار می کند. موسیقی محلی فرانسوی، ایتالیایی، یهودی، ایرلندی، موسیقی کر و موسیقی جامائیکایی جزو موارد خوبی هستند که با ملودیکا نواخته می شوند. ملودی های قوی در محدوده 3 اکتاو برای نواختن مناسب هستند؛ اما در شروع بهتر است به ملودی های ساده فکر کنید.
پیشنهاد ما این است که کارتان را با مقیاس ها شروع کنید و با استفاده از یک مترونوم تمرین کنید. زمان و ضرب را تمرین کنید و یادتان باشد که در شروع ممکن است تمرین ها کمی برایتان سخت باشند. درست مثل صحبت کردن بین جملات مختلف نفس بکشید و مکث کنید. تجربه کنید و از وارد شدن به قلمرو ساز جدیدتان لذت ببرید.
ملودیکای برقی
هر چند بخش اعظم جذابیت ساز ملودیکا به سبکی و ویژگی های آکوستیک آن مربوط می شود، اغلب در مورد امکانات الکتریکی این ساز از من سئوال می شود. کمپانی هوهنر برای تولید ملودیکا برقی اقدام نمود اما مشکلات و هزینه مانع تولید انبوه آن شد. استارویند یک اکتاوی در سال 1982 با محدوده صدای 5 اُکتاو، فیلتر، اشکال موج و پرتامنتو سروصدای زیادی کرد.
شرکت سوزوکی زمانی ملودیکای میدی تک صدایی را تولید می کرد اما زیاد طول نکشید. شرکت کورگ یک ملودیکای برقی سفارشی به نام«په‌په» (PEPE) برای جادوگر کیبورد جو زاوینول ساخت. تصویر آن را در صفحه عکس مشاهده کنید. په‌په به تولید انبوه نرسید اما می توان موسیقی نواخته شده با آن را در سی‌دی های پخش شده سندیکای مهاجران زاوینول و بلک فایر شنید. په‌په برای من یادآور ساکسوفون سوپرانو در بسیاری از تک نوازی ها است.
چگونگی ساخت میدی ملودیکا
امروزه دو دستگاه در بازار وجود دارد که به نوازندگان کیبورد ماجراجو این توانایی را می دهد تا کیبورد میدی خود را به ملودیکاهای برقی دو منظوره تبدیل کنند. به غیر از تولید صداهای مختلف به گسترش محدوده اکتاو نیزکمک می کند. شما به یک لب گیر یاماها بی سی، ابزاری کوچک برای فوت کردن، نیاز دارید.
یاماها در حال حاضر مدل بی سی تیری (BC3) را می فروشد اما مدل های قدیمی تر بی سی وان (BC1) و بی سی تو (BC2) نیز کار می کنند. تعدادی ازسازهای برقی یا ترکیب کننده های یاماها و کورزویل دارای جک های ورودی هستند که این ابزار تعبیه شده در ترکیب کننده را تقویت می کنند. در ترکیب کننده هایی که فاقد این رابط داخلی هستند لب گیر بی سی به میدی سولوشینز کنترل کننده نفس نیاز دارد، جعبه ای کوچک رابط میدی که در داخل ترکیب دهنده ولتاژ ورودی را به خروجی میدی تبدیل می کند.
این کنترل کننده بسیار قدرتمند است و به فرد این امکان را می دهد تا انواع مختلف پیام های کنترل را برنامه ریزی کند. و در اکثر ترکیب کننده های میدی قابل استفاده است. می توانید آن را به صورتی تنظیم کنید که مانند ملودیکا هنگام فشار دادن کلیدها تا زمانی که در ابزار لب گیر کنترل کننده صدا فوت نکرده اید هیچ اتفاقی نیافتد. بیشتر ترکیب کننده با چنین تنظیماتی می توانند یک ملودیکای میدی برقی عالی به شما بدهند.
به صورت آزمایشی این کار را با ملودیکا هوهنر خودم روی یاماها ای اکس فایو(EX5) امتحان کردم و با کنترل کننده نفس نواختم. این امر به من طیف گسترده ای می دهد و شرایط بکاربردن آنها در برد اِفِکت ها را فراهم می کند، از کنترل کننده ها استفاده کنید و از تصمیم خود برای داشتن ملودیکای واقعی صرفنظر کنید.
یاماها ام سی اس تو (YAMAHA MCS2) یا برخی از محصولات کورزویل از دیگر ابزارهای تقویت کننده بی سی تری (BC3 ) هستند. گزینه دیگر این است که در ملودیکا ی موجود از میکروفون برای طیف گسترده ای از اِفکت های الکتریکی در دسترس استفاده کنید. بسیاری ناشناخته و جدید هستند.
نگهداری از ملودیکا
زمانی که از ملودیکا استفاده نمی کنید آن را درون جعبه اش دور از دسترس کودکان و گرد و غبار نگه داری کنید. حتماً جعبه دریچه ای برای کاهش تراکم هوا داشته باشد. سرما بر کارکرد روان زبانه ها تاثیر می گذارد پس قبل از نواختن اجازه بدهید تا ساز در دمای اتاق گرم شود. نواختن ملودیکا در دمای سردتر از دمای اتاق موجب ایجاد تراکم و فشردگی در زبانه ها می شود.
نکته: ملودیکا را در تابستان در خودرو بسیار گرم رها نکنید. دمای بالاتر از32 درجه سانتیگراد پیانوی بادی شما را به یک پیانو از فرم درآمده تنزل می دهد.
دریچه رطوبت واقع در انتهای ملودیکای درست در قسمت مخالف لب گیر در فواصل زمانی مشخص باز کنید و با فشاردادن دگمه به خصوص بعد از نواختن بدون فشاردادن کلیدها به درون ساز فوت کنید یا ملودیکا را به صورت عمودی نگه داشته و به بالا و پایین تکان دهید. این کار موجب می شود که بخش زیادی از هوای متراکم جمع شده، خارج شود. برای خارج شدن رطوبت شلنگ خرطومی آن را تکان دهید. این سازها مانند سایر سازهای بادی خانواده خود مانند سازدهنی/ آکاردئون/ اُرگ نیاز دارند که زبانه هایشان هرازگاهی تنظیم شوند. این سایت آموزش کوتاهی( باید به روز رسانی شود) در مورد چگونگی تنظیم ملودیکا ارائه می دهد.
یادگیری این ساز بادی مدرن برای جوانان و سالمندان که قصد نواختن و خواندن موسیقی خود را دارند لذت بخش است. ملودیکا در مقایسه با پیانو، ساز برقی/ ترکیب کننده، ارگ نی دار و هرچیز دیگر موجود در بازار بسیار ارزان هستند. آنها برای ضبط، تک نوازی، گروه نوازی و نوازندگی سیار فوق العاده اند. همچنین به عنوان مقدمه ای برای همه ی سازهای کیبورد برای آموزش موسیقی کاربردی هستند. بیشتر جذابیت ملودیکا به خاطر صدای رسا و اندازه جمع و جورش است. من آن را در قایق سواری، کوله گردی، تعطیلات، ماشین(carlodica) و همیشه در برنامه های موسیقی با خود می برم. ترکیب صدای ویولون 20000 دلاری با ملودیکای80 دلاری برای من همیشه جالب است.
آنها جدیدترین سازهای آکوستیک هستند که به تولید انبوه رسیده اند و در ایالات متحده ساخته نشده اند. این می تواند توجیهی باشد برای اینکه چرا بسیاری از مردم آنها را نمی شناسند، چرا بسیاری از سبک های موسیقی هنوز از آنها استفاده نمی کنند و چرا مجله بزرگ کیبورد با بیش از بیست سال سابقه نشر هنوز مقاله ای در مورد آنها چاپ نکرده است! ( کیبوردی که هنوز در انتظار است).
ملاحظات: این سازها می توانند وابستگی بسیار زیادی را ایجاد کنند و اعتیاد آور هستند. شاید افراد وابسته مجبور شوند به برنامه 12 نیم مرحله استیوز ملحق شوند.
باسکینگ/خیابان نوازی با ملودیکا
خیابان نوازی یا باسکینگ به اجرای زنده در مکان های عمومی برای سرگرم کردن مردم اطلاق می شود که معمولاً برای کمک به امور خیریه و گرفتن انعام انجام می گیرد. کسانی که خیابان نوازی می کنند باسکر یا خیابان نواز نامیده می شوند. باسکینگ واژه ای انگلیسی است که در بسیاری از مناطق انگلیسی زبان جهان بکار می رود. ملودیکا سازی ایده آل برای باسکینگ محسوب می شود.
این ساز همیشه توجه ها را به سمت خود جلب می کند و برای اجرای عالی معمولاً پاداش خوبی داده می شود. در چند سال گذشته که در اروپا خیابان نوازی می کردم متوجه شدم برای باسکینگ در شهر های بزرگ باید مجوز گرفت. مزیت داشتن ساز سبک مانند ملودیکا همچنین به نوازنده این امکان را می دهد زمانی که تحت تعقیب افراد قانون قرار می گیرد خیلی سریع از محل خارج شود.
ویدیویی از نواختن ملودیکا
