تا به حال فیلم های علمی تخیلی دهه 50 میلادی را دیده اید و از خودتان پرسیده اید که چطور این موسیقی ترسناک را تولید کرده اند؟ از همان موسیقی ها که حسابی آدم را می ترسانند؟ جواب این سوال ترمین است. صدای ساز ترمین (theremin) با فیلم های محبوبی مثل “روزی که زمین از حرکت ایستاد” و “چیزی از دنیای دیگر”عجین شده است؛ فیلم هایی که از یک ساز منحصر به فرد برای القای تجربه دنیایی دیگر استفاده می کنند.
اما تاریخچه این ساز به کمی عقب تر برمی گردد. یک شخص روسی به اسم لئون ترمین این ساز را در سال 1919 و وقتی 23 ساله بود ابداع کرد. ترمین این وسیله را قبل از آمدن به ایالات متحده و گرفتن حق ثبت اختراع به اینیشتین و لنین نشان داده بود. او بعدا حق ثبت اختراعش را به آر. سی. ای فروخت که آنها هم اقدام به فروش 1000 عدد ترمین کردند. ترمین قبل از اینکه مجبور شود به اتحاد جماهیر شوروی بازگردد علاوه بر این اختراع که به اسم خودش بود، یک ابزار و فناوری موسیقیایی جدید برای سیستم های امنیتی ابداع کرد.
این ساز به خودی خود ساز هیجان انگیز و عجیبیست که در دنیای موسیقی جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. نکته قابل توجه درباره ترمین این است که شما می توانید ساز را بدون لمس کردن آن بنوازید. عملکرد ترمین شبیه یک رهبر کنسرت است که دست هایش را در هوا در مقابل ساز تکان می دهد که شبیه یک تریبون با دو آنتن بیرون زده به نظر می رسد.
شاید منظره عجیبی باشد؛ اما روش جالبی برای نواختن این ساز عجیب و دیوانه وار وجود دارد. آماده اید تا دست هایتان را برای نواختن ترمین گرم کنید؟ فقط حواستان باشد! تسلط به این ساز بسیار دشوار است. ولی به هرحال باید از یک جایی شروع کنید. ممکن است تمرین شما برای اینکه به آن حد از تسلط برسید که مخاطب را جذب کنید سالها زمان ببرد؛ اما خب میتوانید با اصول و تکنیک های ابتدایی شروع کنید.
اصول اولیه نواختن ترمین
هنگام نواختن ترمین، حرکت دادن دستتان در نزدیکی آنتن عمودی تن صدا را تغییر می هد در حالی که حرکت دادن دستتان در نزدیکی آنتن افقی درجه صدا را تغییر می دهد.
ترمین بدون هیچ نیازی به لمس کردن کار می کند. این وسیله دو آنتن دارد، یکی افقی و یکی عمودی که هرکدام با یک میدان الکترومغناطیسی در اطرافشان احاطه شده اند. وقتی دستتان را در مقابل ساز حرکت می دهید، تداخل ایجاد می کنید. اگر تا به حال سعی کرده اید تصویر خش دار تلویزیون را با آنتن دوشاخه اصلاح کنید همان کاری را انجام داده اید که برای کار کردن با ترمین لازم است. دستها و بدن ما یک ظرفیت طبیعی (بار الکتریکی ذخیره شده) دارند که بر میدان های الکترومغناطیسی تاثیرگذارند.
وقتی دست هایتان میدان الکترو مغناطیسی اطراف ترمین را تغییر می دهند این تداخل صدایی ایجاد می کند که قابل شنیدن است. میدان مغناطیسی اطراف آنتن افقی درجه صدا و آنتن عمودی تن آن را کنترل می کند.
برای اینکه مثال فرضی مان را متوجه شوید تصور کنید که یک نوازنده ترمین راست دست هستید که آنتن افقی در دست چپ و آنتن عمودی در دست راست شما قرار دارد (نوازندگان چپ دست ترمین می توانند تنظیمات آن را تغییر دهند یا به سادگی ساز را بچرخانند تا در جهت عکس از آن استفاده کنند). به کمک حرکت دست راستتان به عقب و جلو بین شانه ها و ساز می توانید زیر و بمی صدا را کنترل کنید. هرچه دستتان به آنتن نزدیکتر شود تن صدا بالاتر می رود. اگر دستهایتان را دور کنید تن صدا پایین می آید. پایین ترین تن در حدود 2 فوت (0. 6 متر) دورتر از آنتن شنیده می شود.
البته وقتی ترمین می نوازید باید درجه صدا و تن صدا را به طور همزمان کنترل کنید. برای انجام این کار دستتان را به بالا و پایین نزدیک آنتن افقی حرکت دهید ( نه جلو و عقب، مثل زمانی که تن صدا را کنترل می کنید). پایین درجه صدا زمانی تولید می شود که دستتان را حدود یک اینچ (2. 5 سانتی متر) بالای آنتن افقی نگه می دارید. وقتی دستتان را برمی دارید درجه صدا بلندتر می شود. وقتی دستتان حدود یک فوت (0. 3 سانتی متر) از آنتن فاصله بگیرد، بالاترین درجه صدا شنیده می شود.
باید درنظر بگیریم که این بازه ها تقریبی هستند چون درجه و تن صدا به خود ساز بستگی دارند. این مساله همچنین به این معناست که فاصله بین هر نت می تواند متفاوت باشد. در بعضی دستگاه ها وقتی دستتان را نزدیک آنتن افقی حرکت می دهید نسبت به دیگر دستگاه ها درجه صدا دیرتر تغییر می کند. هر نوازنده ای با سازش آشنا می شود تا بداند هرکدام از این بازه ها در چه محدوده ای قرار دارند.
واضح است که نواختن موسیقی با این ساز نیاز به هماهنگی و تمرین دارد. در مرحله بعد راهنمایی های متخصصان را میبینیم.
ارتعاشات ترسناک
منابع زیادی می گویند که گروه بیچ بویز (Beach Boys) از ترمین در اجرای کلاسیک شان با نام”Good Vibrations” استفاده کردند. اگر به هم سرایی آهنگ گوش کنید به سرعت به صدای موردنظر پی می برید. هرچند گروه بیچ بویز از یک ترمین اصل استفاده نکردند بلکه ترمین آنها الکترونیکی بود و قسمتی از آن به لمس کردن نیاز داشت.
با مهارت و تمرین زیاد می توانید مخاطب را جذب کنید. همانند تصویر بالا که متعلق به نیک اوراتا از گروه ده ودکا می باشد.
تکنیک های نواختن ترمین: توصیه هایی از جانب متخصصان
عده ای بر این باورند که هرچند ممکن است سالهای زیادی طول بکشد که شما به این ساز مسلط شوید اما ارزش تلاش و وقت گذاشتن را دارد. لیدیا کاوینا از وقتی دختر جوانی بود شروع به نواختن این ساز کرد و حالا یکی از مشهورترین نوازنده های ترمین است. در حقیقت او نواختن این ساز را زیر نظر شخص لئون ترمین آموخته است. او نکاتی را به افرادی که به تازگی نواختن ترمین را آغاز کرده اند پیشنهاد می دهد.
کاوینا پیشنهاد می کند که هنگام نواختن پاهایتان را حدود 1 فوت (0. 3 متر) فاصله قرار دهید. فاصله بین شما و ساز می تواند به محدوده آن ساز بستگی داشته باشد. اگر بازه صوتی ساز بین 4 اکتاو یا کمتر باشد، می توانید یک فوت یا 16 اینچ (0. 4 متر) دورتر بنشینید. برای بازه های صوتی بالاتر ممکن است بستگی به هدفتان لازم باشد حتی دورتر بنشینید. اگر میخواهید از تمام محدوده ساز بهره بگیرید باید به راحتی طرز نشستن تان را در طول اجرا تغییر بدهید.
او همچنین توصیه می کند سازتان را کوک کنید و پایین ترین نوت را با دست راستتان تنظیم کنید. برای اینکه هماهنگ بنوازید همیشه ملودی را به خاطر داشته باشید و اهنگ را ابتدا آهسته تمرین کنید. یک نوازنده ماهر دائما تمام بازوانش را به جلو و عقب نمی برد تا تن صدا را کنترل کند بلکه انگشتانش را دقیق حرکت می دهد. این کار اغلب شامل باز و بسته کردن دست برای رسیدن به نت های صحیح است. هرچند بسیاری از نوازندگان ترمین معمولا تمام دستشان را باز نمیگذارند بلکه انگشت شست و سبابه را به هم می چسبانند.
به همین شکل کنترل درجه صدا با دست چپ ممکن است شامل حرکت تمام بازو یا حرکات ماهرانه مچ باشد.
پس در چه شرایطی لازم است ساز واقعا لمس شود؟ کاوینا توضیح می دهد که لمس آنتن عمودی تن صدا می تواند صدایی شبیه اواز پرنده برای جلوه های ویژه تولید کند و ضربه آهسته به آنتن افقی صدایی شبیه ناله و قریاد در ترمین به وجود می آورد.
کلارا راکمور، یکی دیگر از نوازندگان مشهور ترمین توصیه می کند که نسبت به تمام حرکت های بدنتان هوشیار باشید. اگر خیلی در موسیقی غرق شوید ممکن است بدنتان جابجا شود یا دستتان را حرکت بدهید. این حرکات می توانند میدان الکترومغناطیسی را تغییر دهند و روی موسیقی تاثیر بگذارند.
اگر می خواهید دچار درد و بی حسی مچ و تاندون ها نشوید باید طرز نشستن را هم در نظر بگیرید. کاوینا صاف نشستن را یک روش مفید می داند. همچنین شما می توانید با دستهایتان تمرینات کششی را انجام دهید تا به بهترین شکل برای نواختن آماده شوند.
ویدیویی از نواختن ترمین
