نت نویسی بر روی خطوط حامل رایج ترین راه نوشتن موسیقی در دنیای جدید است. خطوط و فاصله ها، گام ها را نشان می دهند، در صورتی که علائم کنار نت ها، ضرب را مشخص می کنند. بنابراین نت های روی خطوط حامل با گام یا عملکرد مربوط به خود مطابقت دارند. یک موسیقی دان برای آن که بتواند به سادگی نت ها را از روی خطوط حامل بخواند، باید ترتیب گام ها و مدت زمانی را که علائم نت ها بر حسب ضرب نشان می دهند، بداند. او باید دیگر علائم موسیقی را نیز بشناسد و بداند چگونه از آن ها بر روی خطوط حامل استفاده کند.
خطوط حامل
روش استفاده از پنج خط استاندارد که به عنوان خطوط حامل برای نت های موسیقی شناخته می شوند، به طور سنتی به گوئیدو د آرتزو نسبت داده می شود. گوئیدو د آرتزو یک نظریه پرداز ایتالیایی در زمینه‌ی موسیقی است که در قرون وسطی می زیست. او اولین بار از چهار خط با رنگ های متفاوت برای نت نویسی موسیقی استفاده کرد و حروف را به عنوان کلید به کار برد. این سبک به کار گیری خطوط برای نت نویسی موسیقی بعدها به پنج خط به نام خطوط حامل تکامل یافت که امروزه استفاده می شود.
خطوط حامل از پنج خط افقی تشکیل شده که با یکدیگر موازی اند و چهار فاصله ی مساوی بین آن ها وجود دارد. در واقع خطوط حامل قالبی برای تمامی علائم موسیقی و نت هایی است که در نت نویسی موسیقی استفاده می شوند. هر کدام از این پنج خط گام مشخصی از صدا را نمایش می دهند. این حالت برای فواصل بین خطوط نیز صادق بوده و به عبارتی هر یک از فواصل نیز گام خاصی از صدا را نشان می دهند. خطوط حامل و فواصل بین آن ها نمایانگر مقدار گام مشخصی برای تمامی علائم و نشانه های موسیقی هستند که روی آن قرار می گیرند. برخی از این علائم عبارتند از: نت ها، علامت سکوت، کلیدها، علائم شارپ و فلت.
خطوط حامل
توجه داشته باشید که علامت موسیقی یک نت می تواند روی خطوط یا در فواصل قرار بگیرد. به طور خلاصه، نت ها یا سایر علائم موسیقی می توانند روی هر خط یا در فواصل خطوط حامل قرار بگیرند. زمانی که نت روی خط قرار می گیرد خط حامل از وسط نت عبور می کند. از طرف دیگر، نت هایی که در فواصل هستند بین خطوط حامل قرار می گیرند.
به علاوه، برای قرار گرفتن نت ها روی خطوط حامل، یک علامت کلید نیز لازم است. کلید علامتی است که یک نت مشخص را به یک خط یا فاصله مرتبط می کند. قرارگیری نت ها روی خطوط حامل بدون وجود علامت کلید روی آن بی معنی است. بنابراین کلید علامت بسیار مهمی بر روی خطوط حامل می باشد.
گام ها و خطوط حامل
نت های خطوط حامل با ترتیب مشخصی از چپ به راست خوانده می شوند. نت ها نمایانگر مدت زمان صداها هستند و بر اساس گام مربوط به خود در خطوط حامل قرار می گیرند. واژه ی دیگر برای گام که کمتر به موسیقی اختصاص دارد، فرکانس است که می تواند بالا یا پایین باشد. همان طور که پیش تر هم اشاره شد، عملکرد اصلی خطوط حامل نمایش گام یک صدا یا تن می باشد. این کار هم به وسیله ی خطوط و هم فواصل انجام می شود. خطوط و فواصل بالاتر نشان دهنده ی گام های بالاتر هستند، در حالی که خطوط و فواصل پایین تر گام های پایین تر را مشخص می کنند. این قضیه در مورد گام های تک تک نت های خطوط حامل صادق است.
بنابراین نتی که فرکانس یا گام بالاتری دارد، روی فاصله یا خط بالاتری قرار می گیرد. به همین ترتیب، نتی که فرکانس یا گام پایین تری دارد، روی خط یا فاصله ی پایین تری قرار می گیرد. به طور مشابه، هر محل قرارگیری نت در خطوط حامل بالاتر باشد، گام آن بالاتر است. این قانون تنها به یک کلید اختصاص ندارد و برای تمامی کلیدهای مورد استفاده در خطوط حامل برقرار است.
نت ها با گام بالا و پایین
بنابراین می توان گفت که اگر نت ها در محل بالاتری از خطوط حامل قرار بگیرند، گام بالاتری دارند. هم چنین اگر نتها در محل پایین تری از خطوط حامل قرار بگیرند، گام پایین تری دارند. برای آن که نت ها به شکل مناسبی روی خطوط حامل نوشته شوند، خطوط و فواصل از پایین به بالا شماره گذاری می شوند. خط پایینی، پایین ترین گام را دارد و اولین خط است، در صورتی که خط بالایی، بالاترین گام را دارد و خط پنجم می باشد. گام های مختلف موسیقی با هفت حرف اول الفبای انگلیسی (A B C D E F G) یاد شده که الفبای موسیقی نامیده می شوند.
خط اضافه (یا Ledger)
خطوط اضافه خط های کوتاه و منفصلی هستند که در نت نویسی برای بسط دادن خطوط حامل استفاده می شوند. در حقیقت خط های کوچکی شبیه به خط تیره هستند که بالا یا پایین خطوط حامل قرار می گیرند. این خطوط در نزدیکی هر نتی قرار بگیرند، آن را در فاصله ای مشابه با فاصله ی خطوط حامل اصلی قرار می دهند. این خط ها که با نام «leger line» نیز شناخته می شوند، به عنوان بسط دهنده ی خطوط حامل یا تعمیم خطوط حامل نیز یاد می شوند. این تعابیر مصداق دارند، چرا که این خط ها ادامه ی خطوط حامل هستند.
خطوط اضافه
هدف از خط اضافه، بسط خطوط حامل به سمت بالا یا پایین و ایجاد فضایی برای گام های بیشتر می باشد. این خط ها کمک می کنند که محدوده ی گام های خطوط حامل گسترش یابند. بنابراین هنگامی که لازم است نت ها پایین تر یا بالاتر از محدوده ی خطوط حامل نوشته شوند، از خطوط اضافه استفاده می شود. بدین ترتیب محدوده ی وسیعتری از نت ها با گام های پایین تر یا بالاتر از خطوط حامل فراهم می شود. خط هایی که پایین خطوط حامل هستند برای نت های پایین تر و خط هایی که بالاتر از خطوط حامل هستند برای نت های بالاتر هستند. پس هر گاه فضای کمی در خطوط حامل موجود است، از خطوط اضافه کمک گرفته می شود.
حامل بزرگ
حامل بزرگ طیف کاملی از گام های موسیقی را به نمایش می گذارد که در آن دو کلید به صورت یک کلید واحد ترکیب می شوند. حامل بزرگ از دو سری خطوط حامل تشکیل شده است که هر یک از پنج خط افقی و چهار فاصله تشکیل شده اند. این دو سری خطوط که با کلید G و کلید F تعبیر می شوند، بالای یکدیگر قرار می گیرند. کلید F (کلید تریبل) در انتهای خطوط حامل بالا و کلید G (کلید باس) در انتهای خطوط حامل پایین قرار می گیرد. هر چند علائمی که هر سری از خطوط حامل را مشخص می کنند و کلید نامیده می شوند، در ابتدا و سمت چپ هر سری از خطوط قرار می گیرند. نت C برای هر دو کلید مرسوم است و با نام «C میانی» شناخته می شود. C میانی بین دو سری خط حاملی که یک حامل بزرگ را تشکیل می دهند قرار می گیرد. برای آن C میانی جایگاه مشخصی روی حامل بزرگ داشته باشد، دارای یک خط اضافه می باشد.
حامل بزرگ
شکل بالا حامل بزرگ را نشان می دهد. همیشه از کروشه استفاده می شود تا دو سری خطوط حامل را با یکدیگر همراه کند و مشخص شود که این دو در حقیقت یک واحد هستند.
حامل بزرگ گستره ی گام های موجود را افزایش داده و فضایی برای محدوده ی وسیعی از نت ها فراهم می کند. در نت نویسی برای سازهایی همانند پیانو و هارپیسکورد که محدوده ی وسیعی از نت ها را در بر می گیرند، غالباً از حامل بزرگ استفاده می شود. معمولاً خطوط حامل بالایی برای دست راست و خطوط پایینی برای دست چپ و کلید باس هستند. هم چنین حامل بزرگ نت نویسی آثار چندصدایی و پیچیده ی موسیقی کلاسیک و هنری را آسان می کند. برای نواختن نت هایی که برای این ساز ها تنظیم شده اند، فرد باید بتواند خطوط حامل تریبل و باس را به آسانی بخواند. برای دستیابی به این هدف فرد باید بتواند هر سری از خطوط حامل را جداگانه به طور روان بخواند. سپس خواندن هر دو همراه با یکدیگر ساده تر خواهد بود.
آموزش ویدیویی
