آواز دشتی یکی از آوازهای موسیقی ایرانی است و از ملحقات دستگاه شور شناخته میشود و شباهت زیادی با این دستگاه دارد. اگر بخواهیم ریشه این نوع موسیقی را بیان کنیم میتوان ریشه آن را از منطقه دشستان واقع در بوشهر دانست. این نوع از آواز را میتوان شبیه به موسیقی شمال به ویژه آواز در استان گیلان دانست. در آواز دشتی به درجه پنجم دستگاه شور تاکید میشود و به این نت، نت شاهد آواز دشتی میگویند.
یعنی اگر شوری را طبق فواصل معمولی بنوازیم درجه پنجم گام شروع آواز دشتی است این گام متغیر است و در حدود یک ربع پرده بالا و پایین میرود. این نوسان ربع پرده موجب ایجاد همان حالت حزن انگیز موجود در آواز است. بسیاری از آوازها و لالایی ها در فارسی از نوع آواز دشتی هستند. این نوع از آواز بسیار حزن انگیز بوده و حتی گوشه ای به نام غم انگیز در ردیف های این آواز است.
حتما بخوانید: چطور صدای خود را برای آواز بهتر تربیت کنیم؟ چند نکته ساده و مهم
تفاوت شور و دشتی
1-تفاوت فواصل
دشتی گامی همچون شور دارد با این تفاوت که بخاطر همان ربع پرده دو نوع فواصل دارد:
1-درجه اول تا دوم : سه ربع پرده
توی این پک فوق العاده، استاد فرهاد فراهانی، آواز، تحریر و صداسازی رو جوری بهت یاد میده که تو هیچ کلاس آموزشی یا پک دیگه ای نه دیدی نه شنیدی! در کمترین زمان خواننده حرفه ای شو و همه رو انگشت به دهان کن!
2-درجه دوم و سوم: سه ربع پرده
3-درجه سوم تا چهارم: یک پرده
4-درجه چهارم تا پنجم: یک پرده
5-درجه پنجم تا ششم: نیم پرده
6-درجه ششم تا هفتم: یک پرده
7-درجه هفتم تا هشتم: یک پرده
2-اهمیت درجه ها
در دستگاه شور درجه اول و چهارم اهمیت دارد ولی در آواز دشتی درجه پنجم و درجه سوم است.
حتما بخوانید: تکنیک های کنترل نفس در آواز برای چیره شدن کامل بر صدا
گوشه های آواز دشتی
- دشتستانی
- حاجیانی
- بیدگلی (یا بیدِکانی)
- چوپانی
- اوج
- گیلکی
- کوچه‌باغی
- غم‌انگیز
- سَمَلی
تفاوت گوشه های دشتی فقط در تحریرها است و درهمان پرده های اصلی آواز دشتی اجرا میشوند.
گوشه عشاق
گوشه عشاق متمایزترین گوشه دشتی است. این گوشه از نظر فواصل هماند شور است ولی در اجرای خود دستگاه شور استفاده نمیشود. گوشه عشاق در دستگاه هایی همچون همایون، راست پنج گاه، نوا، آواز های بیات اصفهان و اوعطا به کار میرود.
معروف ترین آثار آواز دشتی
- سرود ای ایران از روح‌الله خالقی (لینک دانلود)
- قطعات کاروان (لینک دانلود) و در قفس (لینک دانلود) از ابوالحسن صبا
- تصنیف موسم گل از موسی معروفی (لینک دانلود)
- قطعه کاروان از مرتضی محجوبی با صدای غلامحسین بنان (لینک دانلود)
- تصنیف الهه ناز اثر اکبر محسنی با آواز بنان (لینک دانلود)
حتما بخوانید: چند تکنیک ساده برای اینکه با صدای بلندتر و واضحتر آواز بخوانیم
مقایسه گام های دستگاه شور و دشتی
گام های دشتی را با دیاپازون میتوان کنترل و تمرین کرد.گوشه های تشکیل دهنده آواز دشتی معمولا درجات اول تا چهارم را اشغال کرده اند. چهار درجه اصلی با دیاپازون قابل کنترل است. گام های دشتی همانند گام دستگاه شور است اما با این تفاوت که درجه چهارم دشتی درجه هشتم شور است.
| دشتی | شور |
| Re | Sol |
| Mi | La |
| Sol | Do |
| La | Re |
| Si | Mi |
در ادامه بخوانید: معرفی آواز ایرانی: 7 دستگاه و 5 آواز اصیل ایرانی
