آموزش نحوه صحیح نشستن و به دست گرفتن سه تار

یکی از مهمترین اصل های یادگیری ساز سه تار نحوه در دست گرفتن و صحیح نشستن آن میباشد.شما را ابتدا با نحوه نشستن صحیح و صاول نشستن صحیح برای نواختن سه تار و سپس با وضعیت دست و پنجه در هنگام به دست گرفتن سه تار آشنا میکنیم.

روش نشستن هنرآموز ساز سه تار

1- هنرجوی مبتدی برای تمرینات می تواند از صندلی نیز استفاده کند .
2- به هنگام نشستن بر روی صندلی ، از تکیه دادن پرهیز شود وحتما ً تقریباً از وسط صندلی استفاده شود .
3- برای راحتی بیشتر میتوان پای راست را بر روی پای چپ قرار داد.
4- تمرکز در جهت آرامش فیزیکی بدن وجلوگیری از هرگونه انقباض ، گرفتگی وسفت شدن عضلات بدن از مواردی است که در کلیه مراحل تمرینات به صورت خیلی جدی باید به آن توجه کرد .

شیوه قرار دادن سه تار

   قرار گرفتن سه تار (1)

1- قرار گرفتن قوس کاسه سه تار بر روی پای راست به طوری که صفحه سه تار کاملاً عمود بر ران پا باشد.
2- شیب دسته سه تار به گونه ای باشد که با خط افق زاویه 30 درجه بسازد.بر خلاف تار ، وزن دسته سه تار بر روی دست چپ تحمل می شود از این رو مناسب تر است که هنرجویان از سه تار هایی استفاده نمایند که وزن دسته آنها سنگین نباشد. هنرجویان توجه نمایند که بالا بردن بیش از حد لازم دسته سه تار باعث بروز خستگی در دست چپ خواهد شد.
3- دست راست به حالت شل و بدون انقباض به گونه ای روی کاسه سه تار تکیه کند که پائین ساعد از بالای سیم گیر و روی کاسه عبور نماید و بند مچ ( محل اتصال کف دست به ساعد ) تقریباً بالای خرک قرار گیرد. دقت شود در این حالت مچ هیچگونه شکستگی نداشته و کاملاً صاف باشد . وزن دست (کتف ، بازو، ساعد) کاملاً روی کاسه قرار گرفته باشد.
4- کف دست کاملاً به طرف صفحه سه تار قرار داشته باشد.

5- انگشت شست کاملاً صاف بر روی صفحه قرار گیرد به طوریکه هیچگونه تماس با سیم چهارم نداشته باشد.
6- نوک انگشتان سوم و چهارم به حالت عمود و بدون فشار روی صفحه قرار گیرد .
7- انگشتان اول و دوم به حالت کاملاً آزاد در فضا قرار بگیرند.

  روش مضراب زدن برای سه تار

پس از قرار گرفتن دست راست روی کاسه و قرار گرفتن انگشتان به نحوی که در قبل گفته شد ، به وجود آوردن آرامش و جلوگیری از هر گونه انقباض دردست راست ( کتف ، بازو و ساعد ) از نکات اولیه مضراب زدن می باشد. برخلاف آنچه که هنرجویان میِپندارند ، هیچگونه نیرو یا فشاری برای عمل مضراب زدن نباید اعمال شود (زیرا در این صورت نوازنده ای که یک ساعت سه تار مینوازد باید با خستگی عضلات مواجه شود که در واقع این طور نیست). اعمال هر گونه نیروی زائد و فشار در حین مضراب زدن ، نه تنها باعث سفتی دست راست خواهد شد ( در بخش آموزش دست چپ خواهید دید که انقباض دست راست باعث سفتی دست چپ نیز خواهد شد ) ، بلکه اثر منفی در صدا دهی ساز نیز خواهد داشت.

تنها شیوه صحیح مضراب زدن استفاده از سنگینی و وزن انگشت اول ( سبابه ) میباشد. برای رسیدن به این مهم رعایت نکات ذیل ضروری است. برخلاف آنچه هنرجویان می پندارند ، صدای قوی در سه تار ، ارتباطی با محکم زدن مضراب ندارد.ریشه به وجود آمدن صدای حجیم ، در انتقال صحیح نیروی وزن انگشت به وسیله ناخن بر روی سیمها میباشد. واضح است که با ارتفاع کم انگشت ، به هیچ وجه نیرویی به وجود نخواهد آمد و صداها پوک خواهند شد. هنرجویان باید دقت نمایند که از مضراب زدن با ارتفاع کم اکیداً خودداری کنند. تاثیر تمرکز بر روی نحوه انتقال نیروی انگشت به وسیله ناخن بر روی سیمها ، از نکات بسیار مهم در عمل مضراب زدن میباشد و هنر آموزان باید به صورت مدام این امر مهم را به هنرجویان تذکر دهند.

  تکنیکهای دست چپ

برای رسیدن به بهترین نتیجه در نوازندگی تار وسه تار ، رعایت موارد ذیل در تکنیک دست چپ ، مهمترین نقش را ایفا میکنند. قبل از هر چیز توضیح چند مورد ضروری می باشد.

الف – با استقرار صحیح کاسه تار روی پا، وزن دسته تار به هیچ وجه روی دست چپ نوازنده نخواهد بود (در صورت رعایت توازن در ساخت تار) اما در سه تار وزن دسته روی دست چپ نوازنده میباشد.
ب – نحوه گرفتن ساز به گونه ای باید باشد که پرده ها ، فقط از پشت دسته قابل رویت باشند .
ج – در ابتدا هنرجو حتی الامکان در حین کنترل هر دو دست نگاه به روبرو داشته باشد.
د – دست چپ در آرامش کامل باشد که این امر رابطه مستقیم با راحتی دست راست خواهد داشت .

دست چپ به گونه ای باید دسته ساز را بگیرد که ساعد و بازو به هیچ وجه حالت چسبیده به بدن نداشته باشند. به این معنی که ساعد ، مچ و کف دست همگی در یک راستا و بازو جدا از تنه نوازنده ولی در امتداد آن قرار داشته باشند. دسته ساز بر روی قسمت سفت انتهای انگشت اول باید قرارگیرد برای جلوگیری از لغزش و سر خوردن دسته ساز بر روی بند سوم انگشت اول ، دست باید به گونه ای قرار گیرد که کمی شیب رو به بالا داشته باشد.باید توجه داشت که در این حالت انگشت اول باید کاملاً آزاد باشد و دسته به هیچ وجه نباید روی بند سوم انگشت اول تکیه کند زیرا در این صورت از طول مفید انگشت اول کاسته خواهد شد که نه تنها انگشت گذاری برای انگشت اول راحت نخواهد بود بلکه در حرکت انگشتان دوم و سوم نیز اثر نامطلوب ایجاد خواهد شد.

به هنگام انگشت گذاری انگشت اول هر سه بند انگشت اول کاملاً خم شده و نرمی نوک انگشت اول پشت پرده قرار میگیرد . باید توجه شود که انگشت به هیچ وجه روی پرده نرود زیرا در اینصورت صدا خفه و نامطلوب خواهد بود. در این حالت از حرکت انگشتان دوم و سوم به زیر دسته باید جداً پرهیز شود که این خود نشانه فشار زائد دست چپ میباشد. در این حالت انگشتان دوم و سوم با فاصله روی سیم مربوطه قرار بگیرند.

شست دست چپ همیشه از این قوانین پیروی میکند .
الف – هر جا که انگشت اول قرار بگیرد ، شست نیز صاف پشت همان پرده قرار می گیرد. (به طور طبیعی شست بالای انگشت اول قرار داد)
ب – قوس داشتن شست نشان از فشار زائد روی دسته ساز است که در آینده موجب کندی در حرکت دست چپ خواهد شد .
ج – بین انتهای شست و محل قرار گرفتن دسته ساز روی دست ، وجود کمی فاصله برای آزاد بودن دست ضروری است زیرا در این صورت حرکت روانتر صورت می گیرد.
د – به هنگام حرکت دست در امتداد دسته ، شست همیشه باید به موازات انگشت اول روی دسته ساز سر بخورد.

روش انگشت گذاری برای انگشتان دوم و سوم:

به هنگام انگشت گذاری انگشت دوم ، انگشت اول و به هنگام انگشت گذاری انگشت سوم ، انگشت اول و دوم ، حتماً باید در محل استقرار خود ثابت بوده و به هیچ وجه از روی پرده های مربوطه بلند نشوند ( مگر دستوری این قانون را نقض کند.) عادت به این تکنیک نقش بسیار مهمی در توانمندی دست چپ ایفا می کند.لازم به یاد آوری است که خم شدن بند انگشتان و قرار گرفتن نرمی نوک انگشتان در پشت پرده ها ، همانند تکنیک انگشت گذاری انگشت اول ، برای انگشتان دوم و سوم نیز صدق می کند.در این نوع انگشت گذاری ، در اوائل تمرینات ممکن است کمی فشار به دست چپ وارد شود که ناشی از باز شدن فاصله بین انگشتان است که امری طبیعی است ، ( مانند فشاری که ژیمناستها برای باز شدن فاصله بین دو پای خود به پاهایشان وارد میکنند.) و با ادامه تمرینات برطرف خواهد شد.

نحوه برداشتن انگشتان از روی پرده ها:

به هنگام برداشتن هر انگشت از روی هر پرده باید توجه داشت که انگشت فقط سیم را باید رها کند و چند میلی متر به صورت عمودی از سیم فاصله بگیرد و به هیچ وجه عقب تر نرود.به علت خسته شدن انگشتان تحت فشار وارده برای گرفتن پرده ها ، به هنگام بلند شدن انگشت از روی پرده ، میل به عقب رفتن آنها وجود خواهد داشت که باید جداً از آن جلوگیری کرد تا این امر تبدیل به یک عادت شود . این تکنیک در سرعت انگشت گذاری یک نوازنده نقش بسیار مهمی دارد.

این مطلب مهم هم بخوانید: خلاصه ای از آموزش صفر تا صد سه تار

و اما فیلم آموزش نحوه صحیح شیوه گرفتن سه تار, پنجه و مضراب زدن را در این بخش سایت سازی ها از کتاب استاد ذالفنون آموزش ببینید

وضعیت دست و پنجه برای مضراب زدن سه تار

در نوازندگی سه تار، وضعیت دست چه برای مضراب زدن و چه برای پرده گیری از اهمیت زیادی برخوردار است و صحیح بودن حالت دست ها در پیشرفت هنرجو بسیار اهمیت دارد. در این درس سعی شده است تا نحوه صحیح بدست گرفتن سه تار را به شما آموزش دهیم.

ابتدا دست راست را مشت می کنیم.

و بعد مشت نیمه باز

سپس انگشت شست را از انگشت سبابه جدا می کنیم

به تصویر زیر توجه کنید! از سر انگشت شست تا انتهای ران آن را به بالای صفحه ساز می چسبانیم

سپس سمت چپ مچ را به صفحه ساز می چسبانیم  و سمت راست مچ را حدود 4 سانتی متر از صفحه ساز دور می کنیم، سپس انگشت کوچک و انگشت انگشتری را به پایین صفحه ساز می چسبانیم و انگشت کوچک را کمی عقب تر از انگشت انگشتری قرار می دهیم.

به تصویر زیر دقت کنید ، داخل دست بایستی گود شده باشد.

توجه داشته باشید که ابتدای انگشت انگشتری، باید در راستای بند آخر انگشت شست باشد.

این مطالب آموزشی را هم ببینید: آموزش سه تار

   موقع مضراب زدن توجه به چند نکته لازم است:

1- در مضراب زدن فقط بند دوم انگشت سبابه خم می شود و بند اول آن نباید خم شود.

2- از چند سانتی متر بالاتر از سیم، مضراب زدن را شروع کنید و پس از ضربه زدن به سیم حرکت انگشت را تا نزدیک ران شست ادامه دهید.

3- توجه داشته باشید که ضربه باید با لطافت بر روی سیم نواخته شود و کشیدن سیم از زیر، و ضربات خشن صحیح نیست.

4- هنگام مضراب زدن انگشت میانه را رها کنید تا آزادانه در کنار انگشت سبابه حرکت کند.

برای تکمیل آموزش درس امروز ، کلیپ زیر را به دقت ببینید و تمرین های ارائه شده در آنرا با حوصله و بدقت انجام دهید. این نکته مهم را فراموش نکنید که برای ورود به عرصه موسیقی 1تا2 ماه ابتدائی بسیار سخت بوده و مانند همه رشته باید این دوره ابتدائی را با صبوری بگذرانید.