سه تار درونی ترین و متمرکز ترین ساز است، آن را بیشتر برای دل خود می نوازند تا برای دیگری. (ژان دورینگ)
سه تار ساز خلوت هنرمند با خویشتن است. جثه‌ای کوچک و ظریف از جنس چوب دارد و ناله‌ای که هنگام نواختن آن بر می‌خیزد، ارتباطی ویژه بین نوازنده و ساز بوجود می‌آورد. شاید حجم صدای سه تار به نسبت سازهای دیگر کمتر باشد، اما همین صدای نحیف از لطافت خاصی برخوردار است که باعث شده تا بسیاری از علاقه‌مندان به موسیقی و بویژه موسیقی اصیل ایرانی، به این ساز علاقه نشان داده و به یادگیری و اجرای آن بپردازند.
سه تار در دسته سازهای زهی-زخمه‌ای قرار می‌گیرد و گرچه در گروه‌نوازی‌ها نیز کاربرد دارد، اما بیشتر از آن بعنوان سازی که می‌توان در تنهایی و برای دل خود نواخت و لذت برد یاد می‌شود. یار و یاور همیشگی یک عاشق حقیقی، که با آن نجوای درونی دلش را سوار بر نوایی دلنشین به صدا در می‌آورد.
تاریخچه سه تار
پیشینه ساز سه‌تار ریشه در سازهای باستانی عود و تنبور دارد و در بررسی‌های تاریخی آن را هم‌خانواده سازهایی مانند دوتار و تنبور می‌دانند، اما سه‌تار امروزی از نظر ساختار، پرده‌بندی و شیوه نوازندگی شباهت زیادی به تار دارد. در برخی نگاره ها و آثار سفالی کشف شده در شهر باستانی شوش، نشانه‌هایی از سازی مشابه سه‌تار دیده شده است که قدمتی چهار هزار ساله را بیان می‌کند (حدود دو هزار سال قبل از میلاد مسیح)، اما قدیمی‌ترین نمونه‌های باقی‌مانده از این ساز ایرانی متعلق به قرن یازدهم هجری (حدود چهارصد سال قبل) است.
توی این پک فوق العاده، استاد بهزاد سلیمی، نواختن سه تار رو جوری یاد میگیری که تو هیچ کلاس آموزشی یا پک دیگه ای نه دیدی نه شنیدی! در کمترین زمان یک سه تارنواز حرفه ای شو همه رو انگشت به دهان کن!
سه‌تار را یک ساز ملی، و نه قومی، می‌دانند، چرا که به فرهنگ عمومی ایرانی تعلق دارد. گفته می‌شود که در قدیم، سه‌تار بیشتر در میان طبقه اعیان و اشراف و شاهان و شاهزادگان خواهان داشته، اما میزرا عبدالله فراهانی (از اساتید برجسته موسیقی ایرانی در دوره قاجار) با شروع آموزش این ساز در کلاس درس، به تدریج آن را به سازی متداول برای همگان تبدیل کرد.
سه‌تار از خانوادهٔ تنبور است اما امروزه از نگاه روش نواختن و شکل دسته و تکنیک‌ها بسیار به تار نزدیک است. سه‌تار در گذشته سه سیم (تار) داشته و اکنون چهار سیم دارد که سیم سوم و چهارم آن نزدیک به هم قرار دارند و هم‌زمان نواخته می‌شوند و مجموعهٔ آن دو را معمولاً سیم «بم» می‌نامند. با گذشت زمان کسانی چون ابونصر فارابی، ابوعلی سینا، صفی الدین ارموی و از متأخران ابوالحسن خان صبا لزوم افزایش یک سیم دیگر به این ساز را درک کرده و سه‌تارهای امروزی دارای چهار سیم هستند.
این سیم از نظر تاریخی چهارمین سیمی‌است که روی ساز قرار گرفته، ولی در ترتیب قرارگیری سیم‌ها از پایین به بالا سیم سوم است. سیم سوم سه تار به سیم مشتاق معروف است و به روایتی از ابوالحسن صبا این سیم را نخستین بار درویشی به نام مشتاق علی شاه به این ساز افزوده‌است. صدای این ساز برای نخستین بار در سال ۱۳۰۶ با اجرای پروانه ضبط شد. ساز سه‌تار به علت ویژگی صوتی خاص خود و صدای ظریفش، همواره مورد توجه صوفیان بوده است.
سه تار دارای صدایی مخملی و ظریف بوده از آنجایی که که با کنار ناخن انگشت سبابه دست راست نواخته می‌شود، صدای ساز ارتباط مستقیمی با اعصاب و روان نوازنده پیدا می‌کند و از این رو سه تار را اغلب همدم اوقات تنهایی خوانده اند.
اغلب شنوندگان، ساز سه تار را دارای لحن و نوای غمگینی احساس می‌کنند، اما نوازندگان معاصر موسیقی ایرانی در تلاش برای توسعه موسیقی مدرن و نوی ایران، آثاری آفریده‌اند که با حال و هوایی که تا دو دهه پیش از این ساز تصور می‌شد کاملاً متفاوت است.
نوازندگان تأثیرگذار
بزرگان بسیاری با سبک و سیاق منحصربفرد خود در نوازندگی سه‌تار، باعث اعتلای این ساز اصیل ایرانی در عرصه ملی و بین‌المللی شده‌اند، که از برجسته‌ترین این نوازندگان می‌توان به شرح زیر نام برد:
نوازندگان پیشین که در طی دوره های مختلف، سه‌تار را خوش نواخته‌اند: میرزا عبدالله فراهانی، غلامحسین درویش (درویش خان)، ابوالحسن صبا، نورعلی برومند، نصرت ابراهیمی، یوسف فروتن، ارسلان درگاهی، احمد عبادی، جلال ذوالفنون، پرویز مشکاتیان، داریوش صفوت، محمدرضا لطفی.
در این بین خالی از لطف نیست اشاره ی اجمالی به سرگذشت میرزا علی فراهانی داشته باشیم :
این تنها تصویر موجود از مرحوم «آقا علی اکبر خان فراهانی» است که « صنیع الملک » نقاش دوره قاجار و عموی کمال الملک آن را نقش کرده ، هرچند که معلوم نیست که آیا میرزا علی اکبر خان این ردیف ها را خود جمع آوری کرده یا از پدرانش سینه به سینه به او ارث رسیده ، اما باید او را پدر موسیقی ردیف دستگاهی ایران دانست که امروز در دست ماست . او در تار نوازی هم سر آمد هم عصرانش بود و به همین دلیل ارج و قرب فراوانی نزد ناصرالدین شاه داشت.
جالب است که ساز او که در این تصویر می بینید، برای خود اسمی داشته ،قلندر. او در جوانی فوت شد و مهم ترین شاگردش یعنی میرزا غلامحسین فراهانی برادر و به قولی پسر عموی او با همسرش ازدواج می کند و تربیت فرزندان جناب میرزا را بر عهده می گیرد . از دیگر شاگردان او می توان به « کوکب خانم » ،« میرزا عیدالله خان علاءالملک » ، « مسعود میرزا » و « سلطان خانم» اشاره کرد. { عکس موزه موسیقی}
نوازندگان چیره‌دست معاصر: حسین علیزاده، داریوش پیرکانیان، داریوش طلایی، مجید درخشانی، کیوان ساکت، کیهان کلهر، حمید متبسم، بهداد بابایی، مسعود شعاری…
20 اثر گلچین تکنوازی سه تار غمگین از بهترین های ایران (تصویری)
برای دانلود هر اثر کافی ست روی آن کلیک کنید. یا اینکه دکمه Alt کیبورد را نگه دارید و روی هر اثر کلیک کنید. یا اینکه اگر شروع به پخش کرد بجای دانلود شدن، روی علامت سه نقطه پایین سمت راست کلیک کنید و گزینه Save as را بفشارید و به هر فرمتی دوست دارید دانلود کنید. هر کدام دانلود نشد در بخش نظرات اعلام کنید تا مشکل سریعا رفع شود یا اینکه به صفحه منبع مراجعه کنید:
| تکنوازی سه تار مژگان شجریان– منبع | تکنوازی سه تار دشتی_منبع |
| تکنوازی سه تار احمد عبادی در آواز دشتی– منبع | تکنوازی سه تار استاد لطفی– منبع |
| تکنوازی سه تار – دستگاه ماهور– منبع | تکنوازی سه تار-کیهان کلهر-موزه آبگینه– منبع |
| تکنوازی سه تار در بیات اصفهان از محمدرضا لطفی_منبع | تکنوازی سه تار، احمد عبادی، ابوعطا– منبع |
| تكنوازی استاد جلال ذوالفنون_ منبع | تکنوازی سه تار، جلال ذوالفنون_منبع
|
| تکنوازی سه تار، جلال ذوالفنون_منبع | تکنوازی استاد محمدرضا لطفی در کنسرت ترکیه_منبع |
| تکنوازی سه تار استاد محمد رضا لطفی_منبع | تکنوازی سه تار کیوان ساکت_منبع |
در ادامه: دانلود 20 تا از بهترین آهنگ های سه تار نوازی از بزرگان ایران
