هارمونی چیست؟ و تفاوت آن با ملودی در موسیقی

موسیقی از سه عنصر اصلی تشکیل شده است: ملودی، هارمونی و ریتم. (موسیقی آوازی یا وکال عنصر چهارمی هم دارد به نام ترانه.) دو عنصر اول یعنی ملودی و هارمونی، بر اساس کنار هم قرار دادن نت های زیر و بم به وجود می آیند. و با این که این دو جزء پشت سر هم کار می کنند، نباید آن ها را با هم اشتباه گرفت.

ملودی چیست؟

ملودی مجموعه ای از نت ها است که به عنوان یک واحد مجزا در کنار هم قرار می گیرند. بیشتر آهنگ‌ ها از ملودی ‌های متعددی تشکیل شده‌ اند که به همراه هم کار می‌ کنند. در یک گروه راک، خواننده، نوازنده گیتار، نوازنده کیبورد، و نوازنده بیس همگی ملودی ‌هایی را با سازهای شان می‌ نوازند. حتی درامر هم دارد یک ملودی می نوازد.

ملودی در یک قطعه موسیقی از دو جزء اصلی تشکیل شده است:

1-نواک (Pitch) . این جز به ارتعاش صوتی واقعی تولید شده توسط یک ساز اشاره دارد. این نواک ها به صورت یک سری نت با نام هایی مثل C4 یا D#5 در کنار هم قرار گرفته اند.

2- مدت (Duration). مدت زمانی هم که هر نواک به صدا در می آید را می توان در وصف ملودی به کار برد. این مدت زمان ها به بخش هایی مثل نت های کامل، نیم نت ها، سه گانه های ربع نت ها و غیره تقسیم می شوند. همه چیز درباره ملودی در موسیقی و روش استفاده (کلیک کنید)

هارمونی چیست؟

در مواقعی که اصوات موسیقایی مجزا با هم جمع شوند تا یک کل منسجم را تشکیل بدهند، محصول ترکیبی به نام هارمونی تشکیل می شود. یک ارکستر را در نظر بگیرید؛ نوازنده فلوت ممکن است یک نت را بنوازد و نوازنده ویولن و ترومبونیست هر کدام نت متفاوتی را بنوازند. اما وقتی تک تک آن ها با هم شنیده شوند، هارمونی ایجاد می شود.

هارمونی معمولا به عنوان یک سری آکورد تجزیه می شود. در این ارکستر فرضی، تصور کنید به طور مثال نوازنده فلوت در حال نواختن یک G زیر باشد و ویولونیست یک نت B و ترومبونیست یک E را بنوازند. این سه نت با هم یک سه گانه E مینور را تشکیل می دهند. بنابراین، با وجود این که هر نوازنده فقط یک نت می نوازد، آن ها دارند با هم یک آکورد E مینور را اجرا می کنند. همه چیز درباره هارمونی در موسیقی و روش استفاده (کلیک کنید)

تفاوت هارمونی و ملودی در چیست؟

با این که ملودی و هارمونی پشت سر هم اجرا می شوند، اما تفاوت واضحی با هم دارند. در موسیقی غربی، ملودی و هارمونی هر دو از یک مجموعه 12 نتی گرفته شده اند. بیشتر آهنگ ‌ها، از موسیقی کلاسیک گرفته تا آهنگ ‌های پاپ، روی کلید های خاصی نوشته شده ‌اند، یعنی از 12 نواک موجود، هفت تای آن استفاده می شود.

حتما بخوانید: تونالیته در موسیقی چیست؟ چرا اهمیت دارد؟

مثلا، کلید C ماژور را بگیرید:

1-کلید شامل نت های C، D، E، F، G، A و B است.

2-نت های C# ( معروف به Db)، D# ( معروف به Eb)، F# ( معروف به Gb)، G# ( معروف به Ab) و A# ( معروف به Bb) حذف می شوند.

3- بنابراین، یک ملودی در کلید C ماژور فقط از نت های گام C ماژور استفاده می کند.

4- هارمونی در کلید C ماژور حول آکوردهایی ساخته می شود که با استفاده از نت های گام C ماژور هستند. مثلا، هارمونی C ماژور ممکن است شامل یک آکورد D مینور باشد زیرا نت های آن یعنی (D-F-A) همگی در گام C ماژور قرار دارند. این آکورد، آکورد D ماژور را ندارد زیرا به این صورت نوشته می شود: DF#-A و F# جز گام C ماژور نیست.

کنسونانس و دیسونانس

اما آیا واقعا همه آهنگ‌های کلید C ماژور فقط از نت‌های گام C ماژور استفاده می‌کنند؟ پاسخ منفی است. آهنگ های زیادی هستند که فراتر از نت های این گام ساخته می شوند. این مسئله مفهومی به نام هم خوانی یا کنسونانس (Consonance) و ناهماهنگی یا دیسونانس (Dissonance) را می رساند. موسیقی پاپ پر است از این دو تناقض.

1-ملودی ها و هارمونی های کنسونانس کاملا بر اساس نت های گام هستند.

2- ملودی ها و هارمونی های دیسونانس هم شامل نت هایی هستند که در گام ماژور کلید وجود ندارند.

آهنگ “Be My Baby” از Ronettes را در نظر بگیرید. ورس (Verse) این آهنگ 16 میزان است. هشت میزان اول کاملا کونسونانس هستند، یعنی ملودی ‌های آن ها منحصرا از نت ‌هایی از گام اصلی آهنگ (E ماژور) تشکیل شده است و هارمونی شامل سه آکورد E ماژور، F# مینور و B ماژور است که از آن گام نشات می گیرند. با این حال، میزان های بعدی حاوی آکورد های G# ماژور، C# ماژور و F#7 هستند که همگی نت‌ هایی دارند که جز گام E ماژور نیستند.

حتما بخوانید: رایج ترین اصطلاحات موسیقی که باید بلد باشید

بنابراین، قسمت دوم وِرس ناهمخوان یا دیسونانس است، اما در حد کم. G# ماژور، C# ماژور و F#7 هر کدام فقط یک نت دارند که جز گام E ماژور نیست، بنابراین گوش شنونده را اذیت نمی کنند.

آکورد های ناهمخوان ملایم در “Be My Baby” ملودی ‌هایی دارند که با نت های آکورد هم خوانی دارد. به طور مثال آکورد ماژور G# نت B# دارد که جز گام E ماژور نیست. ملودی آوازی این آهنگ شامل نت B# روی آن آکورد است که ناهمخوانی خفیفی به وجود می آورد.

نکته ای برای ترانه سرایی: هنگام نوشتن ملودی ها، مطمئن شوید که آن ها هارمونی آکورد بخش پایینی را تقویت می کند. این اصل مهم تر از تقویت هارمونی کلی آهنگ است.

حتما بخوانید: گام در موسیقی چیست؟ انواع و نکات کاربردی

نمونه هایی از ملودی در موسیقی

ملودی های به دو صورت هستند، خطوط آوازی یا Vocalو قطعات کوتاه یا Passage در ساز. نمونه هایی از نحوه نمایش این عنصر در آهنگ های موسیقی واقعی به این صورت است:

1-خطوط لید وکال. خواننده لید یک قطعه موسیقی ملودی اصلی را می خواند. این خواننده می تواند یک خواننده سوپرانو باشد که تک خوانی اپرای موتسارت را انجام می دهد. و یا می‌تواند یک خواننده هوی متال باشد که یک آهنگ Thrash را می خواند.

2- خطوط بک وکال. خوانندگان بک وکال تمایل دارند یک ملودی را با آوا افزایی تبدیل به هارمونی کنند. در طول یک آکورد F ماژور، یک خواننده لید ممکن است یک نت A را بخواند (که سومین نت آن آکورد است). یک خواننده لید ممکن است یک نت C (پنجمین نت آن آکورد) را با حجم صدای پایین تری بخواند. این کار تونالیته F را تقویت می کند، بنابراین به یک معنا، این خواننده بک لید هارمونی را به وجود می آورد. اما در عین حال او آهنگ ملودی خاص خودش را می خواند، هر چند یکی از آن ها عمدتا هدف شان تکمیل کار خواننده لید است.

3- ریف های سازی. ساز ها ملودی ها را هم می نوازند. چه جیمی پیج باشد که مقدمه “The Immigrant Song” را در Les Paul می نوازد، چه پیانیست Glen Gould باشد که در حال نواختن پیش درآمد باخ در Steinway Grandاست. ملودی های سازی به همان اندازه ملودی های وکال بخشی از موسیقی هستند.

4- تک نوازی ویژه. تکنوازی گیتار یا تکنوازی ساکسیفون اگر ملودی نباشد، چگونه است؟ هنگامی که جان کولترین مجموعه ثابتی از نت‌ ها را در شروع “Giant Steps” می ‌نوازد، در حال پخش یک ملودی است. اما وقتی او در طول یک سولو طولانی پ مجموعه ای از نت ها را اجرا می کند، یک ملودی هم می نوازد. یادتان باشد ملودی ها نباید روی یک نت موسیقی ثابت شوند. به احتمال زیاد آن ها را می توان به صورت بداهه ساخت.

حتما بخوانید: سبک ها و ژانرهای معروف موسیقی با مثال

نمونه هایی از هارمونی در موسیقی

هارمونی ها مثل ملودی ها در موسیقی به اشکال مختلف ظاهر می شوند که شامل عناصر زیر هستند:

1-آکورد های استاتیک . هنگامی که یک پیانیست آکورد های بلوک نت یک چهارم را می نوازد، یا زمانی که یک گیتاریست هر بار تک آکورد ها را برای یک یا دو میزان در می نوازد، می گوییم آکورد ها ثابت یا استاتیک هستند. آن ها تغییر نمی کنند، و هیچ ملودی حداقل توسط پیانیست یا گیتاریست مورد نظر روی آن قرار نمی گیرد . این یک شکل بسیار ساده از هارمونی است، اما در همه ژانر های موسیقی یافت می شود.

2- آکورد های پراکنده در خطوط ملودیک . هیچ قاعده ای وجود ندارد که بگوید هارمونی و ملودی دو چیز جدا از هم هستند که نمی توانند با یکدیگر ترکیب شوند. بسیاری از نوازندگان، به ویژه آن هایی که کمی مهارت دارند، معمولا در یک میزان موسیقی بین هارمونی و ملودی به عقب و جلو سوئیچ می کنند. جیمی هندریکس استاد این تکنیک است. به نحوه انتقال یکپارچه او بین آکورد هایی که به روش Strumming نواخته شده و نت هایی که به روش Picking اجرا می شوند، در آهنگ هایی مثل “Castles Made of Sand” و “Little Wing” گوش دهید. پیانو ها با پتانسیل طبیعی چند صدایی بودن شان، به خوبی خودشان را به ترکیبی از ملودی و هارمونی که به یکباره نواخته می ‌شوند، می ‌رسانند.

3- خطوط باس . باس ها معمولا یک نت را در یک زمان می نوازند، اما آن نت های تکی می توانند مفهوم آکورد های کامل را القا کنند. فرض کنید یک باس روی کلید D مینور یعنی کلیدی که بر روی هفت نت گام D مینور ساخته شده است، می نوازد. اگر نوازنده باس نت F را بنوازد، گوش ما به طور طبیعی از آن یک آکورد F ماژور برداشت می کند، زیرا F ماژور بخشی از گام D مینور است اما F مینور نیست.

4- قطعات کرال. کر گروهی از نوازندگان مجزاست که خانواده مشترکی از ساز ها را می نوازند. مثلا یک گروه کر وکال، گروهی از خوانندگان هستند. برخی با صدای زیر (سوپرانو)، برخی کاملا بم ( باس ) خواهند خواند و برخی دیگر حد وسط را نگه می دارند. با اختصاص نت های مختلف به بخش های مختلف یک کر، آهنگ سازان می توانند هارمونی کامل را اجرا کنند. یک آهنگ ساز ممکن است یک Eb را به باس ‌ها، یک Db را به تنور ها، یک Bb را به آلتوها و یک Gb را به سوپرانو ها اختصاص بدهد. آن ها با هم یک آکورد مینور Ebرا تولید می کنند که سومین (Gb) در ملودی است. ( توجه داشته باشید که هر خانواده ای از ساز ها مثل زهی، ساکسیفون، گیتار و غیره می توانند یک گروه کر یا کر تشکیل دهند. )

در ادامه بخوانید: فرکانس نت های موسیقی (لیست کامل)

5- کنترپوان (Counterpoint) . نت های یک آکورد لازم نیست همه با یک ضرب نواخته شوند. بسیاری از آهنگ سازان خطوط مستقلی را ایجاد می کنند که با یکدیگر تلاقی پیدا خواهند اما همیشه با ضربات یکسانی نواخته نمی شوند. ترکیب نت ‌ها آکورد هایی را به وجود می آورد که در بلوک‌ های استاتیک ظاهر نمی‌ شوند، اما ناخودآگاه برای شنونده واضح هستند. این تکنیک که به عنوان کنترپوان شناخته می شود، نمونه اش را در فوگ های جی اس باخ خواهید دید که یکی از پیشرفته ترین فرم های آهنگ سازی محسوب می شود.