کلید در موسیقی (musical-clefs ) سمبلی است که در سمت چپ خطوط حامل قرار می گیرد و زیر و بمی نت های نوشته شده روی آن را نشان می دهد. موسیقیدان ها باید بتوانند نت های موسیقی که جلویشان است را بخوانند چون به آن ها می گوید که هر نت در چه خط و فضا هایی قرار گرفته است.
کلید ها انواع مختلفی دارند. اما چهار تا از آن ها بیشتر در موسیقی مدرن استفاده می شود که تربل (سل)، باس، آلتو و تنور است. ما قصد داریم در این مقاله به تعریف هر کلید، نحوه خواندن و این که در چه ساز هایی از آن استفاده می شود، بپردازیم. بعد هم کمی در مورد کلید هایی مثل کلید های خنثی و تبلچر گیتار که کمتر رایج هستند، صحبت خواهیم کرد.
کلید تربل
این کلید به کلید G یا سل معروف است زیرا این سمبل در ابتدای خطوط حامل و دور دومین خط حلقه زده که نشان می دهد آن خط G4 (یا G بالای C میانی) است. در حال حاضر این کلید بسیار پرکاربرد است و معمولا اولین کلیدی است که موسیقیدان ها در تئوری موسیقی می آموزند.
از جمله ساز هایی که از کلید تربل استفاده می کنند ؛ می توان به ویلون، فلوت، ابوا، بگ پایپ، کُر آنگله، کلارینت ها، ساکسیفون ها، هورن، ترومپت، کورنت، ویبرافون، زیلوفون، ماندولین و رکوردر اشاره کرد. این کلید همچنین در گیتار هم مورد استفاده قرار می گیرد که یک اکتاو پایین تر صدا می دهد. در افونیوم و همینطور باریتون هورن به اندازه نهم ماژور پایین تر صدا می دهد. کلید تربل معمولا مربوط به خطوط بالایی حامل گرند است که برای ساز های کیبورد و چنگ مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین گاهی اوقات این کلید همراه با کلید تنور در نواختن بالاترین نت های ساز های مربوط به کلید باس مثل ویولن سل، ویولن دابل باس (که یک اکتاو پایین تر صدا می دهد )، باسون و ترومبون، مورد استفاده قرار گیرد. در ساز ویولا هم ممکن است از این کلید برای نواختن نت های بالا استفاده شود.
صدا های سوپرانو، مزو- سوپرانوف التو، کنترالتو و تنور هم همگی برای کلید تربل نت نویسی می شوند که تنور یک اکتاو پایین تر صدا می دهد.
کلید تربل با نماد زیر نشان داده می شود:
وقتی کلید تربل روی حامل جای گذاری شد ، نت های زیر بین یا روی خطوط و در فضا ها قرار می گیرند:
کلید باس
کلید باس به عنوان کلید F هم شناخته می شود زیرا دور خط حامل نت F حلقه ایجاد شده است (F3 یا F پایین C میانی ). این کلید معمولا دومین کلیدی است که موسیقیدان ها بعد از تربل یاد می گیرند که برای پیانو در پایین خطوط حامل گرند هم قرار می گیرد.
در بین ساز هایی که کلید باس در آن ها مورد استفاده قرار می گیرد، می توان به ویولن سل، افونیوم، ویولن دابل باس، گیتار باس، باسون، کانتر باس، ترومبون، باریتون هورن، توبا و تیمپانی اشاره کرد. همچنین برای پایین ترین نت های ساز هورن و به عنوان خطوط حامل انتهایی در گرند مخصوص چنگ و کیبورد هم کاربرد دارد.
باس و باریتون روی کلید باس نت نویسی می شوند، اما تنور را وقتی می توان روی کلید باس نت نویسی کرد که باس و تنور روی همان حامل باشند.
سمبل کلید باس به شکل زیر است:
وقتی کلید باس روی خطوط حامل جای گذاری شد، نت های زیر به این صورت بین خطوط و فضا ها قرار می گیرند:
کلید آلتو
کلید آلتو یکی از کلید های C است و دلیل نام گذاری آن هم به این خاطر است که مرکز آن C میانی را نشان می دهد و مرکز کلید آلتو مستقیما روی بخش میانی خطوط حامل قرار گرفته و سومین خط که شاملC میانی است را نشان می دهد . یادگیری این کلید برای بسیاری از افراد دشوار است زیرا اساسا برای ساز هایی مثل ویولا، ویولای دا گامبا ( زانویی )، آلتو ترومبون و ماندولا کاربرد دارد.
سمبل کلید آلتو به شکل زیر است:
وقتی کلید آلتو روی خطوط جای گذاری شد، نت های زیر بین یا روی خطوط و در فضا ها قرار می گیرند:
کلید تنور
کلید تنور نوع دیگری از کلید C است که مرکز آن روی چهارمین خط از پایین قرار دارد، پس C میانی به اندازه یک سوم از جایی که در کلید آلتو داشت، بالاتر می رود. این کلید هم خیلی پرکاربرد نیست و برای نتهای محدوده بالای ساز هایی مثل باسون، ویولن سل، افونیون، ویولن دابل باس و ترومبون مورد استفاده قرار می گیرد. در این ساز ها از کلید باس برای محدوده نت های پایین تا متوسط و از کلید تربل برای ایجاد نت های بسیار بالاتر استفاده می شود.
سمبل این کلید به شکل زیر است:
وقتی کلید تنور روی خطوط جایگذاری شد، نت های زیر بین یا روی خطوط و در فضا ها قرار می گیرند:
کلید خنثی
معرفی کلید خنثی هم خالی از لطف نیست. این کلید به عنوان کلید مخصوص ساز های کوبه ای شناخته می شود و نشان می دهد که خطوط و فضا های حامل، هر کدام به ساز کوبه ای که زیر و بمی دقیقی ندارند، مربوط می شوند.
سمبل کلید خنثی به شکل زیر است:
کلید تبلچر گیتار
برای گیتار و سایر ساز های فرت دار می توان به جای نت نویسی معمول از نت نویسی به سبک تبلچر استفاده کرد. در این مورد علامت TAB اغلب به جای سمبل کلید قرار می گیرد. تعداد خط های حامل ممکن است بسته به نوع ساز متفاوت باشند. هر خط نماینده یکی از تار های ساز است بنابراین برای گیتار های استاندارد شش سیمی، شش خط گذاشته می شود و برای گیتار باس سنتی چهار خط.
اعداد به جای نت ها قرار می گیرند که نشان می دهند کدام سیم باید نواخته شود. علامت TAB مثل کلید ساز های کوبه ای یک کلید نیست بلکه بیشتر سمبلی است که به جای کلید مورد استفاده قرار می گیرد.
علامت TAB گیتار به شکل زیر نمایش داده می شود:
اکثر مواقع TAB گیتار در راستای کلید تربل قرار می گیرد و به طور کلی پارتیتور TAB گیتار به شکل زیر است:
امیدواریم با خواندن این مقاله درک بهتری از کلید های موسیقی و نحوه کاربرد آن ها پیدا کرده باشید! نظرات تان را با ما به اشتراک بگذارید.
