پرویز مشکاتیان هنرمند نامدار خراسانی که از استادان و پژوهشگران موسیقی ایرانی بود یکی از بزرگ‌ترین آهنگسازان و نوازندگان سنتور ایرانی در دوران معاصر و شاید در همه ادوار موسیقی ایرانی به شمار می‌آید در واقع او را پدر سنتور ایران میدانند، وی در گشودن راه شعر نیمایی به موسیقی اصیل ایرانی و پرورش نوازندگان جدید نقش قابل‌توجهی داشت و خود جزو نسل طلایی موسیقی پس از انقلاب محسوب میشود. در این مقاله زندگینامه این نوازنده مطرح کشورمان را معرفی خواهیم کرد و آثار وی را بررسی خواهیم کرد.
زندگینامه پرویز مشکاتیان
پرویز مشکاتیان متولد ۲۴ اردیبهشت ۱۳۳۴ در نیشابور است. آموزش موسیقی و نواختن سنتور را از کودکی نزد پدرش، حسن مشکاتیان آغاز کرد. او سپس به تهران رفت و در کنار آموختن آکادمیک موسیقی در دانشکده هنرهای زیبا، ردیف میرزا عبدالله را نزد نورعلی برومند و داریوش صفوت فرا گرفت و در کنار آن ریزه کاری های نوازندگی (به ویژه سه تار)، گوشه های مهجور و ناشناخته و ضربی های موسیقی ایرانی را از افرادی دیگری چون سعید هرمزی، یوسف فروتن و عبدالله دوامی می آموخت. مشکاتیان به جز فراگیری سینه به سینه موسیقی سنتی ایرانی، یادگیری هارمونی، آهنگسازی و ارکستراسیون و آشنایی با موسیقی علمی را از طریق موسیقدانانی چون مهدی برکشلی و محمد تقی مسعودیه ادامه داد.
مشکاتیان در ۱۳۵۴ خورشیدی در آزمون باربد به اتفاق پشنگ کامکار رتبه نخست نوازندگی سنتور را به دست می آورد و در همان سال به اتفاق داریوش طلایی (نوازنده تار) مقام ممتاز را کسب می کند. او در اوایل سال های ۱۳۵۰ خورشیدی به عنوان مدرس موسیقی فعالیتش را در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی که زیر نظر داریوش صفوت اداره می شد، آغاز کرد.
زنده‌یاد مشکاتیان در از سال 1356 همکاری با رادیو را زیر نظر شاعر معاصر هوشنگ ابتهاج آغاز کرد اما پس از واقعه ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ از رادیو استعفاء داد و مؤسسه «چاووش» را با همکاری هنرمندان گروه «عارف» و «شیدا» تشکیل داد. او از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۶۷ و بعدتر در اوایل دهه ۷۰ با محمدرضا شجریان همکاری داشت که نتیجه این همکاری، آلبوم‌های ماندگاری چون «بیداد»، «آستان جانان»، «سر عشق»، « نوا»، « دستان»، «گنبد مینا»، «دود عود»، «جان عشاق» و «قاصدک» است.
پرویز مشکاتیان با افسانه شجریان دختر محمدرضا شجریان ازدواج کرد ولی این دو در دهه ۷۰ از یکدیگر جدا شدند. پرویز مشکاتیان روز دوشنبه ۳۰ شهریور سال ۱۳۸۸ و هنگامی‌که ۵۴ سال داشت بر اثر نارسایی قلبی در منزلش در تهران درگذشت.
فعالیت های هنری پرویز مشکاتیان
مشکاتیان در سال ۱۳۵۶، همکاری با رادیو را زیر نظر هوشنگ ابتهاج (ه.الف. سایه) آغاز کرد ولی پس از واقعه ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ از رادیو استعفاء داد و مؤسسه چاووش را با همکاری هنرمندان گروه عارف و شیدا تشکیل داد.
پرویز مشکاتیان از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۶۷ به طور مستمر و بعدتر در اوایل دهه ۷۰ با استاد محمدرضا شجریان همکاری داشت که نتیجه این همکاری، آثار ماندگاری چون بیداد، آستان جانان، سِرّ عشق، نوا، دستان، گنبد مینا، دود عود، جان عشاق و قاصدک بود. او در همه این آثار، به عنوان آهنگ‌ساز و نوازنده سنتور (در سِرّ عشق به عنوان نوازنده سه‌تار و در جان عشاق فقط آهنگ‌ساز) همکاری داشت.
پرویز مشکاتیان کارهای بسیار پرباری با نوازندگانی چون حسین علیزاده (سرپرست گروه عارف و گروه شیدا) و محمدرضا لطفی (سرپرست گروه شیدا) انجام داده است.
پرویز مشکاتیان پس از قطع همکاری با محمدرضا شجریان، با خوانندگانی چون علی جهاندار، ایرج بسطامی، علیرضا افتخاری، حمیدرضا نوربخش، علی رستمیان و شهرام ناظری همکاری کرد.
پرویز مشکاتیان در فستیوال جهانی موسیقی تحت عنوان (روح زمین) در کشور انگلستان شرکت کرد و مقام نخست را بدست آورد.
مشکاتیان از سال ۱۳۷۶ اجراهای صحنه‌ای و انتشار آلبوم را متوقف کرد و تا تابستان سال ۱۳۸۴ کنسرتی در کشور اجرا نکرد.
سبک نوازندگی پرویز مشکاتیان
نکته بسیار جالبی که در تمامی تصانیف پرویز مشکاتیان دیده می شود، انتخاب شعر مناسب با دستگاه مورد نظر است. وی به مركب نوازی (مدولاسیون)، كه یك اصل مهم و فنی در موسیقی است، بسیار بها می داد و به پشتوانه خلاقیتی كه داشت، توانست برنامه های تركیبی بسیار زیبایی خلق كرده و با گروه خود اجرا كند.
استقبال مردم از سبك جدید سنتورنوازی پرویز مشکاتیان بسیار خوب بود. چهارمضرابهای زیبای وی كه سرشار از ملودیهای دلربا، درابهای زیبا و سرعت بالای مضرابهایش بود، همگان را حیرت زده می كرد.سرعت مضرابهای وی تا حدی زیاد است كه در بعضی چهارمضرابهایش، شنونده احساس می كند كه حتی دو سنتور با هم در حال نواختن هستند!این سرعت وی در نوازندگی پیوسته توأم با دقت بوده است به طوریکه تمامی نت ها, شفاف و شسته رفته اجرا می شوند و این خود درس مهمی برای سنتورنوازان است.
کتاب‌های پرویز مشکاتیان
از آثار مشکاتیان، کتاب‌های فراوانی منتشر شده‌است که از جمله آن‌ها بیست قطعه برای سنتور، گل آئین، گل آوا، سُل آئین، مجموعه تصانیف، بیداد، لاله بهار است.
آثار معروف پرویز مشکاتیان
برای دانلود هر اثر روی آن کلیک کنید تا وارد صفحه دانلود شوید:
| چاووش ۴ (با صدای هنگامه اخوان، شهرام ناظری) | سر عشق (با صدای محمدرضا شجریان) | خلوت‌گزیده (با صدای محمدرضا شجریان) | وطن من (با صدای ایرج بسطامی) |
| چاووش ۶ (با صدای محمدرضا شجریان) | لاله بهار(با صدای شهرام ناظری) | مژده بهار (با صدای ایرج بسطامی) | موسم گل (با صدای ایرج بسطامی) |
| چاووش ۷ (با صدای محمدرضا شجریان، شهرام ناظری) | نوا (با صدای محمدرضا شجریان) | صبح مشتاقان (با صدای علی جهاندار) | کنسرت ۷۶ گروه عارف (با صدای حمیدرضا نوربخش) |
| چاووش ۱۲( این مجموعه شامل دو نوازی سنتور و تنبک به همراه ناصر فرهنگ‌فر است.) | دستان (با صدای محمدرضا شجریان) | جان عشاق (با صدای محمدرضا شجریان) | کنسرت راست‌پنج‌گاه (با صدای ایرج بسطامی) |
| آذر ستون (با صدای محمدرضا شجریان) | دود عود (با صدای محمدرضا شجریان) | گنبد مینا (با صدای محمدرضا شجریان) | مقام صبر (با صدای علیرضا افتخاری) |
| بیداد(با صدای محمدرضا شجریان) | افشاری مرکب (با صدای ایرج بسطامی) | قاصدک (با صدای محمدرضا شجریان) | طریق عشق (با صدای محمدرضا شجریان) |
| آستان جانان (با صدای محمدرضا شجریان) | افق مهر (با صدای ایرج بسطامی) | کنج صبوری (با صدای علی رستمیان) | خراسانیات (با صدای محمدرضا شجریان) |
حرف آخر و یک اجرای خصوصی او
پرویز مشکاتیان توانست آثار بزرگ فراوانی را در زمینه آهنگسازی و نوازندگی سنتور به ویژه در زمینه ساخت قطعات ارکستری، تصنیف‌های ماندگار و نیز تکنوازی سنتور انجام دهد. پرویز مشکاتیان در سطح بین المللی نیز اجراهایی با محمدرضا شجریان در کشورهایی همچون کانادا اجرا داشته است.
