به این مقاله که در مورد آموزش آرپژ (به انگلیسی arpeggios) به مبتدیان است، خوش آمدید. ما به اصول اولیه ای می پردازیم که به شما امکان می دهد تا اولین آرپژتان را با گیتار بنوازید. برای انجام این کار، ابتدا توضیح می دهیم که آرپژ چیست.
در قسمت اول به تعریف آرپژ می پردازیم. در قسمت دوم، نمونه واقعی و عینی یک آرپژ را خواهیم دید و در قسمت سوم توضیح خواهیم داد که این تکنیک را پیچیده تر کنید.
آرپژ چیست؟
اصطلاح آرپژ (Arpeggio) دو “نوع” بسیار متفاوت دارد، یکی آرپژی که در همنوازی ها اجرا می شود و مورد بحث این مقاله است و دیگری آرپژی که در تک نوازی و به خصوص در موسیقی جاز کاربرد دارد. بنابراین برای این که سردرگم نشوید این نکته را مد نظر قرار دهید.
آرپژ مخصوص هم نوازی
آرپژ هم نوازی مفهوم بسیار ساده ای دارد. معمولا یک آهنگ شامل یک توالی آکورد است که بر اساس الگوی ریتم نواخته می شود. خوب، هنگام نواختن آرپژ، به جای این که یک دفعه به همه سیم ها ضربه بزنیم، هر سیم را یکی پس از دیگری به ترتیبی خاص می نوازیم.
توی این پک های فوق العاده، نواختن هر نوع گیتاری رو از ابتدا جوری یاد میگیری که تو هیچ کلاس آموزشی یا پک دیگه ای نه دیدی نه شنیدی! در کمترین زمان گیتار نواز حرفه ای شو همه رو انگشت به دهان کن!
نکته مهم این است که لازم نیست تمام شش سیم را در هر مرحله آرپژ بنوازید. در واقع، در بیشتر آرپژ ها فقط از 4 تا سیم استفاده می شود.
“دنباله آرپژو” ترتیبی است که در آن سیم ها با دست راست نواخته می شوند. دنباله آرپژ را می توان روی آکورد های مختلف، بدون تغییر ترتیب نواختن سیم ها اجرا کرد.
هر آهنگی را می توان با آرپژ نواخت، حتی اگر آهنگ اصلی با استفاده از یک الگوی خاص نواخته شده باشد. در واقع آرپژ اجرا و تفسیر مجدد آهنگ است. برعکس آن هم صادق است؛ یعنی هر آهنگی که با استفاده از آرپژ نواخته شده را می توان با الگوی نواختن تطبیق داد. هر چه را یاد می گیرید روی آهنگ هایی که از قبل می شناسید، امتحان کنید!
توجه داشته باشید که می توانید آرپژ را با مضراب هم بنوازید. البته انجام این کار برای یک مبتدی بسیار دشوارتر است، پس این چیزی نیست که فعلا شما درگیرش شوید.
آرپژ توضیح دیگری ندارد به جز این که می توانید با استفاده از آن کار های زیادی انجام بدهید، پس بیایید قدم به قدم پیش برویم و مطمئن شویم نکته ای را از دست نداده ایم!
تمرین آرپژ
در این بخش مستقیما به سر اصل مطلب می‌رویم.
بیایید یک آکورد E مینور را همان طور که در نمودار زیر نشان داده شده، با دست چپ اجرا کنیم:
در صورتی که شما هنوز مبتدی هستید و نمی توانید این آکورد را روی گیتار اجرا کنید، دو راه حل وجود دارد: یا وقتی مهارت کافی پیدا کردید دوباره به این آموزش برگردید یا فعلا از هیچ انگشتی از دست چپ تان استفاده نکنید.
موقعیت دست راست
در مورد دست راست، اجازه دهید با برخی از قوانین اساسی شروع کنیم تا کار ساده تر شود. فعلا بیایید فقط از چهار انگشت استفاده کنیم : انگشت شست، اشاره، وسط و حلقه. بیایید هر انگشت را به یک سیم خاص اختصاص بدهیم:
- انگشت شست برای سیم E پایین که می شود سیم ششم؛
- انگشت اشاره برای سیم G که یعنی سیم سوم؛
- انگشت وسط برای سیم B که یعنی سیم دوم؛
- انگشت حلقه برای سیم E بالایی که یعنی سیم اول؛
برای درک بهتر به تصویر زیر توجه کنید:
بعد ها در آرپژ های پیچیده تر، انگشت ها به سیم های دیگری هم اختصاص داده می شوند، اما فعلا به همین بسنده کرده و تمرین کنید تا دست راست تان مستقل و قوی تر شود.
برای اجرای اولین دنباله آرپژ، زمانی که انگشتان تان در جا های درست قرار گرفت، فقط باید یکی یکی به سیم ها ضربه بزنید و از پایین شروع کنید و به سمت بالاتر بروید. پس، شما اجرا را با انگشت شست، سپس اشاره و بعد انگشت وسط شروع می کنید و در نهایت از انگشت حلقه استفاده می کنید . اگر همه سیم ها صدای درستی می دهند، پس یعنی همه چیز خوب است و شما اولین دنباله آرپژتان را با موفقیت نواخته اید!
نکات مهم
حالا بیایید روی چند نکته مهم که کمک تان می کند تا به تکنیک های غلط عادت نکنید و مطمئن شوید که اجرای درستی را انجام می دهید، تمرکز کنیم:
- به آرامی شروع به نواختن کنید. خیلی آهسته! عجله نکنید، برای بهتر شدن وقت بگذارید.
- دست راست تان را شل نگه دارید. برای کشیدن سیم ها به قدرت زیادی نیاز ندارید، پس مطمئن شوید که روی دست تان فشاری نیست و انگشتان تان به راحتی و با سرعت حرکت کنند.
- انگشتان تان را حرکت دهید، نه دست تان را. دست شما نباید بالا برود، هر انگشت باید مستقل حرکت کند. این کار در ابتدا آسان نیست، اما اگر هر بار یک انگشت را به حرکت در بیاورید خیلی زود از نظر سرعت و دقت پیشرفت خواهید کرد.
- ضرب ثابت داشته باشید. یک دفعه سرعت نگیرید و بعد سرعت تان را کم نکنید. همه نت ها باید در مدت زمان یکسانی نواخته شوند. بعدا دنباله های آرپژو را با یک ریتم خاص یاد خواهید گرفت، اما در حال حاضر، ساده و هر نت را با مدت زمان یکسان اجرا کنید.
- رسایی نت ها یکسان باشد. دنباله آرپژ شما باید همگن باشد و نباید یک نت بلندتر از دیگری (البته فعلا) به گوش برسد. نسبت به قدرت متفاوتی که هر کدام از انگشتان دارند، آگاه باشید. معمولا انگشتان شست، وسط و اشاره، قوی و انگشت حلقه، ضعیف است . کمی وقت بگذارید و به صدایی که از گیتارتان می آید، گوش دهید.
- در کشیدن سیم ها دریغ نکنید. شما باید آنچه را که اجرا می کنید؛ بشنوید تا مطمئن شوید که اشتباه نمی کنید. معمولا نوازندگان مبتدی با نوک انگشتشان می نوازند، زیرا نگران این هستند که مبادا اشتباه کنند، اما این چاره پیشگیری از اشتباه نیست بلکه فقط راهی است که ممکن است مانع از شنیدن اشتباهات تان شود. ضمنا اگر حرکت را کمی بیش از حد اجرا کنید، به شما کمک می کند تا حفظش کنید و بعد ها برای تان آسان تر خواهد شد. پس سیم هایتان را بکشید!
- بیایید به تکنیک انکر (Anchor) هم اشاره کنیم که همان قرار دادن انگشت کوچک روی بدنه گیتار (زیر سیم) است. این تکنیک باعث می شود تا دست تان تکیه گاه داشته باشد و ثابت بماند. البته از انعطاف‌پذیری با انگشت حلقه هم کاسته می شود؛ زیرا انگشت کوچک و حلقه یک تاندون مشترک دارند. این به شما بستگی دارد که آیا می خواهید با این تکنیک کار کنید یا خیر . هیچ الزامی برای استفاده از آن وجود ندارد و استفاده از آن هم اشکالی ندارد. هر دو راه را امتحان کنید تا بفهمید کدام یک برای تان مناسب تر است.
حالا بیایید برگردیم سر بحث قبلی؛ چه طور می توان یک دنباله آرپژ را بدون نواختن آکورد با دست چپ اجرا کرد ؟ خب، اگر به نمودار E مینور نگاه کنید، متوجه خواهید شد که سیم های 1، 2، 3 و 6 ( به ترتیب سیم E بالا، سیمB ، سیم G و سیم E پایین ) آزاد هستند. برای این آکورد، انگشتان فقط روی سیم 4 و 5 (سیم D وA ) قرار می گیرند. این دو سیم هیچ وقت در این دنباله آرپژ نواخته نمی شوند.
چه انگشتان تان را برای اجرای E مینور روی سیم ها قرار دهید و چه نه، دنباله آرپژ شما دقیقا یکسان خواهد بود. بنابراین اگر می خواهید این دنباله آرپژو را با تمرکز روی دست راست تمرین کنید، لازم نیست آکوردی را با دست چپ بزنید. البته حواس تان باشد که این نکته در مورد همه آکورد ها صدق نمی کند (در واقع تقریبا با هیچ کدام از آن ها به جز E مینور، جواب نمی دهد). و اگر بعد ها نواختن الگوی آرپژی را تمرین کنید که به نواختن سیم های 4 یا 5 نیاز دارد، باید انگشتان دست چپ تان را به کار بیندازید، در غیر این صورت صدا ناهماهنگ خواهد بود.
پس این ها اصول اولیه آرپژ هستند که کمک تان می کنند با نواختن اولین دنباله آرپژتان، متوجه شوید که در آینده با چه چالش هایی ممکن است روبرو شوید. هر وقت روی نواختن دنباله آرپژ مسلط شدید، بد نیست کمی این دنباله را پیچیده تر کنید.
دنباله های آرپژتان را پیچیده تر کنید
این بخش پیچیده تر شدن دنباله های آرپژ را توضیح می دهد . البته این را بگوییم که هیچ ترفند جادویی برای انجام آن وجود ندارد. فقط نکاتی هست که کمک تان می کند بفهمید چه چیزی در انتظارتان است. فعلا این بخش به درد مبتدی ها نمی خورد و نوازنده باید مهارت نسبی در نواختن گیتار و دنباله آرپژ به دست آورده باشد!
تغییرات آکورد
بیایید به تغییرات آکورد بپردازیم. شاید نواختن یک آکورد مینور خوب باشد اما اجرای آکورد های دیگر هم جالب است، بنابراین می‌توانید یک آهنگ کامل را با آرپژ اجرا کنید.
همان دنباله آرپژی که در قسمت دوم اجرا شد را می توان دقیقا به همان روش روی آکورد های دیگر اجرا کرد، البته با کمی ریزه کاری. بیایید مثالی را با A مینور ببینیم:
اگر با آکورد A مینور آشنا باشید ؛ می دانید که سیم 6 ( Eپایینی) در این آکورد نواخته نمی شود. در واقع این سیمی است که قرار است با انگشت شست نواخته شود. بنابراین برای این که از جا نماندن یک انگشت موقع نواختن مطمئن شوید، انگشت شست سیم پنجم که پایین ترین سیم برای این آکورد است، تکان خواهد خورد.
پس این قانونی است که باید به خاطر بسپارید. وقتی یک دنباله آرپژ را روی چنین آکوردی می نوازید، انگشت شست همیشه روی پایین ترین سیم قرار می گیرد. باز هم می گوییم که پیروی از این قانون در ابتدا برای ساده تر شدن نواختن و یادگیری مهم است، اما بعدا می توانید آن را تغییر دهید. در حال حاضر، فقط به این روش بنوازید و از اجرای نت های غیر عادی خودداری کنید.
موقعیت های آکورد
نکته مهم دیگری که باید برای کسانی که از قبل با چند آکورد آشنا هستند، ذکر شود این است که موقعیت آکورد ها باعث تغییر صدای آرپژ می شود. به عنوان مثال، در آکورد E مینور (022000) و E مینور بار یا Em barre (x79987)، دنباله آرپژ یکجور به گوش نمی رسد! برای این که آرپژ های زیبا را کشف کنید، در امتحان موقعیت آکورد های مختلف تردید نکنید.
برویم سراغ مبتدیان عزیزی که در حال خواندن این مطلب هستند. شما می توانید هر آکوردی (یکی از آهنگ های خودتان یا هر آهنگی که دوست دارید ) را بنوازید و همان دنباله آرپژ را یک یا دو بار روی هر آکورد بنوازید. به این ترتیب اولین آکوردهایتان را با استفاده از آرپژ نواخته اید ! شاید ابتدایی باشد اما خوب است!
دنباله آرپژو را تغییر دهید
روش دیگر استفاده از آرپژ، تغییر دنباله آرپژ به جای تغییر آکورد است. مشخصا بعدا می توانید دنباله آرپژو و آکورد را تغییر دهید، اما بیایید فعلا برای مبتدی ها توضیح بدهیم! تعداد دنباله آرپژ های ممکن تقریبا بی پایان است، بنابراین در اینجا چند نکته وجود دارد که به شما کمک می کند تا خودتان یک دنباله بسازید:
- با نت های 4، 6 یا 8 و با استفاده از یک روند ثابت شروع کنید. سعی نکنید ریتم های پیچیده را اجرا کنید، این کار را برای بعد نگه دارید.
- همیشه اول با انگشت شست بنوازید. باز هم می گوییم قانون اجباری نیست، اما به شما کمک می‌کند تا مطمئن شوید که یک دنباله آرپژی فوق العاده را می نوازید. ( این را هم فراموش نکنید که انگشت شست همیشه کنار پایین ترین سیم آکورد قرار دارد).
- بعد از ضربه زدن با انگشت شست، می توانید با انگشتان دیگر به هر ترتیبی که دوست دارید، بنوازید. ذهن تان را آزاد کنید!
- نکته جزئی که ممکن است جالب باشد این است که اگر با چند انگشت به طور هم زمان ضربه بزنید، صدایی به وجود خواهد آمد که گاهی اوقات فوق العاده جالب است.
- همچنین می توانید قوانین را زیر پا بگذارید. مثلا 3 انگشت “بالا” یتان (اشاره، وسط و حلقه) را روی سیم هایی به جز سیم های بالا قرار دهید. اگر با همین ترتیب انگشت بنوازید، صدا های جدیدی برای دنباله های آرپژتان کشف خواهید کرد.
پس این ها نکاتی هستند که به شما کمک می کند تا آرپژ های خاص خودتان را بسازید. البته شما آزاد هستید که هر کاری را که می خواهید انجام دهید، به شرطی که از صدای نهایی راضی باشید!
خواندن دنباله ها
اگر ایده ای ندارد یا نمی‌خواهید آرپژهای خودتان را بسازید، می‌توانید از دنباله های موجود استفاده کنید. مثلا نمونه زیر را ببینید:
خواندن این دنباله به ظاهر عجیب و غریب، در واقع بسیار ساده است . XS سیم ها و ترتیبی که باید نواخته شوند را نشان می دهد. اگر به صورتی که در ابتدای آموزش توضیح داده شد عمل کنید (یعنی انگشت شست روی پایه و سه انگشت دیگر روی سه سیم بالا قرار داده شود ) در اجرای صحیح این دنباله مشکلی نخواهید داشت . با این حال، به پایه توجه کنید ! فراموش نکنید که این پایه را با آکوردی که می‌نوازید تنظیم کنید. پس یادتان باشد که انگشت شست را روی سیم مناسب قرار دهید!
هنگامی که چند دنباله آرپژ را تمرین کردید، از آن ها در آهنگ ها یا آکورد هایی که دوست دارید استفاده کنید، اما فراموش نکنید که می توانید دنباله آرپژو را هم تغییر دهید . با استفاده از نکات ذکر شده در بالا، می توانید به راحتی دنباله آرپژهای جدید را بر اساس چیز هایی که می دانید خلق کنید، مثلا با تغییر موقعیت انگشتان روی سیم ها یا با برعکس کردن ترتیب نواختن نت ها، خلاقیت به خرج بدهید!
تا به این جا تقریبا یاد گرفته اید که چه طور الگو های تان را کمی جالب تر کنید. اما یادتان باشد که اینجا انتهای یادگیری نیست ؛ زیرا با اضافه کردن ریتم به آرپژ، همه چیز پیچیده تر می شود. مثلا در تکنیکهای حرفه ای تر، می توانید با انگشت شست چندین سیم را بنوازید یا آکوردهای جالب تری را با دست چپ تان اجرا کنید و . . .
