آموزش انواع تحریر در آواز (همراه با فیلم)

تحریر طبق آنچه که در ویکی پدیا تعریف شده در واقع صدایی است چهچهه مانند به تقلید از بلبل که در آواز به وسیله ماهیچه های حنجره قطع و وصل میشود. تحریر را نیز میتوان این چنین تعریف کرد که صوتی آهنگین و بدون کلام است که توسط خواننده قبل و یا پس از ادای شعر به جهت تکمیل ملودی آوازی، به شکل‌های مختلف ادا می‌شود و برای تزیین جمله آوازی به‌کار می‌رود و درواقع جمله‌بندی شعری را کامل می‌کند. یکی از دلایل تمایز آواز سنتی ایرانی با سایر آوازها را همین تحریرها میدانند. در این مقاله سعی داریم انواع تحریر در آواز را معرفی کنیم.

تحریر در آواز ایرانی

نظریات مختلفی دربارۀ منشأ تحریر وجود دارد. برخی آن را برگرفته از سنت‌های هندی ـ ایرانی، هندی ـ اروپایی یا احتمالاً آسیایی دانسته‌اند. اما در هر حال، تحریر از فنون کهن آواز در موسیقی ایرانی و عربی، در شمار زینت‌ها و «زوائد» در هنر آواز محسوب می‌شود. همچنین پیشینه تاریخی تحریر در سنت موسیقایی ایران، در رسالات قرون میانه اسلامی، قابل پی‌گیری است.

به عنوان مثال، عبدالقادر مراغی در شرح «تعلیم خوانندگی به حلق» به «بیان تحریرات که از اجزاء حلق حاصل شود» و ذکر انواع آن پرداخته است. وی در نمونه نغمه‌نگاریها و تشریح نحوۀ اجرای الحان موسیقی آن روزگار، به اجرای «تحریرات حلقی» در موسیقی آوازی، بعد از تلفظ به ابیات و اشعار، اشاره کرده استو به گفته او «ارباب عمل» تحریر را مرغوله نیز می‌خوانده‌اند.

برای تنظیم صدا چه بخوریم و چه نخوریم؟ (ویژه خوانندگان)

انواع تحرير

1- چكّشي :تحريري است كه از تكراريك نت با خودش يا با نتهاي ديگر بوجود مي آيد كه فاصله ي ميان اين تكرارها وجود دارد.

2- بلبلي :تحريري است كه از تكراريك نت با خودش يا با نتهاي ديگر بوجود مي آيد كه فاصله ي ميان تكراراين نتها بسياركم است. بعبارتي تحرير بلبلي همان اجراي سرعتي تحرير چكشي است.

3- زير و رو : اين تحرير از تكرار نت اصلي با نت بالايي و يا نت پاييني خود بوجود مي آيد.صداهاي با دانگ و گستره ي بالا با اجراي اين نوع تحرير مناسبت بيشتري دارند.

4- غنـّه :تحريرهايي كه از بيني خارج مي شود و شفافيت صدا بوسيله ي بيني، خفه يا كدر مي شود. براي مثال تحريري كه بر روي حرف « اي » شكل مي گيرد از نوع تحرير غنـّه مي باشد.

5- آکساندار: تحريري كه داراي سكوت مي باشد.

6- ضربي : تحريري است كه نسبتا” به ساير تحريرها برتري دارد و داراي نظم و ترتيب خاص خود را دارد و آن ترتيب خاص، همان دارا بودن ضرب با متري مشخص ( غير آزاد ) مي باشد.

آموزش اصطلاحات موسیقی (رایج ترین ها)

7- فلكي:در ساختار اين تحرير آوازخوان سعي دارد چرخشهاي ويژه اي را در پرده هاي مختلف با حالات مختلف، در تحرير و صداي خويش نمايان كند بدينصورت كه گردشها و روند ملوديك آن شبيه چرخ دوّاري است كه در گرداگرد آن، دنده هايي تعبيه شده و در هنگام گردش هر كدام از اين دنده ها سبب تحريك نقطه اي شده و شكل تحرير را تنوع ببخشد.اين نوع تحرير در آوازهاي سبك اصفهان بيشتر به چشم مي خورد.

8- مقطـّع :تحريرهايي كوتاه و بريده بريده كه غالبا” صداهايي با گستره ي كم ( معروف به دو دانگ ) با اين نوع تحرير مناسبت دارند.

9- هلهله :نوعی از تحریر است كه براي ساختار آن از ادوات تحرير نا مفهوم استفاده شده است، مانند : هاراداي، هارالالا، هله له له، دادادادا، هِرله لِي و… كه در اجراي اينگونه تحريرها، آوازخوان بيشتر تحت تأثير احساسات و روحيه ي دروني خويش قرار گرفته و سعي بر آن دارد كه تحريري را شكل دهد بدون اينكه به مفهوم كلمه بكار برده شده توجه داشته باشد.

10-خورده تحرير:  به تحريرهاي تزئيني كه در آخر كلمات و جملات موسيقي براي اتمام ملودي بكار ميرود، گفته مي شود. اين نوع تحرير را تمام آوازخوانان كم و بيش در آوازهاي خود بكار برده اند.

ادوات تحرير

ادوات تحریر معمولا برای احساسی شدن آواز و پایان زیبا و هنرمندانه آواز به کار میروند.

1- حروف شش گانه مُصوّت ( اَ، اِ، اُ، آ، او، اي)كه توسط آوازخوان در ابتداي شروع هر تحرير ادا مي شود و تحرير بر اساس اين حركات به روند خود ادامه مي دهد،

2- كلماتي از قبيل اي، امان، حبيب من، محبوب من، اميدمن، جانم و…كه آوازخوان با سليقه و مناسبتهاي ملوديك به شعر اضافه مي نمايد.لازم به ذكر است كه براي زيبايي هرچه بيشتر آواز، بهتر است از اين كلمات استفاده نشود ويا بسيار كم استفاده شود.

16 ترفند گرم کردن صدا برای آوازخوانی (بسیار کاربردی)

حرف آخر و یک ویدیوی کاربردی

تحریر از مهم ترین عناصر هویت بخش در آواز ایرانی است. در سال های اخیر محمدرضا شجریان علاوه بر داشتن تاثیر مستقیم بر اجرای آواز ایرانی، آوازخوانان بسیاری را آموزش داده است. این تکنیک در آواز به راحتی کسب نمیشود و نیازمند تمرین و تکرار است تا به تحریری استادانه دست یابند.