نحوه نگهداری از ساز تار و سه تار (همراه با فیلم آموزشی)

بسیاری از هنر آموزان محترم نحوه نگهداری از ساز سه تار و تار را خواسته بودند که سازی ها در این بخش مفصل به شما شرح میدهد.

تغییرات جوی و دگرگونی فصل ها همیشه موجب ایجاد تغییرات فیزیکی در ساختمان ساز می شود که همین امر موجب می شود ساز صدادهی متفاوت داشته باشد و حتی در درازمدت موجب آسیب دائم به ساز شود. از همین رو نگهداری سازها در فصل های مختلف سال و شرایط آب و هوایی متغییر اصولی خاص خود را می طلبد.

برای جلوگیری از پوسیدگی و برجا ماندن هارمونی ساز سه تار باید نکاتی را در نظر گرفت:

تغییر فصول منجر به ایجاد تغییرات بنیادی در سازها و باطبع نوع صدا دهی ساز خواهد شد. هر فصل با تاثیرات اقلیمی خویش در محیط اطراف در درجه اول برای نوازنده منجر به تغییرات فیزیکی در نوع صدای ساز خود خواهد شد. ازین رو توصیه هایی برای حفظ کیفیت فیزیکی ساز در شرایط متفاوت آب و هوایی شده است که در این جا سعی خواهیم کرد با آغاز تغییرات جوی بسته به نوع شرایط آب و هوایی و اقلیم موجود شرایط بهینه نگهداری از ساز( خصوصا تار و سه تار) را برایتان شرح دهیم.

شرایط بهینه نگهداری از ساز

معمولا آب و هوای معتدل بهاری یکی از شرایط ایده آل جوی برای سازهایی با فیزیکی همچون تار می باشد. بارش های پراکنده و نه چندان مداوم بهاری در کوتاه مدت ممکن است موجب افزایش سطح رطوبت منطقه و از طرفی وجود ابرهای پراکنده و وزش های مداوم باد و جریانان هوایی منجر به سطح ناپایدار رطوبت و حفظ شرایط متعادل خواهد شد. پس نتیجه میگیریم که در سازهایی مانند تار که با مشکل اصلی افت پوست کاسه در فصول سرد و یا گرم سال موجه هستند این امر کم تر مشاهده خواهد شد.البته توصیه می شود که همواره پس از طی زمان نوازندگی و تمرین ساز خود را در کاور مخصوص نگهداری نمایید.

در فصل بهار با شروع تعطیلات ابتدایی سال بسیاری قصد سفر می کنند. همراه بردن ساز برای جلوگیری از تنبلی دست و انجام تمرینات روزانه اگرچه مفید می باشد اما از حمل مناسب ساز در کاور مخصوصی که ضد ضربه و محکم می باشد اطمینان حاصل نمایید.قرار دادن ساز در کنار ظروف و وسایل دیگر بدون پوشش محافظ منجر به آسیب هایی به ساز شما خواهد شد.

اگر قصد اقامت در مناطق خشک و کویری ایران را دارید شرایط جوی صدمه ای به سازتان نخواهد زد اما اگر تصمیم به سفر در مناطق شمالی کشور که دارای آب و هوای مرطوب و بارانی است را دارید همراه بردن هرگونه ساز خصوصا ساز تار بدلیل فیزیک پوستی-چوبی آن دچار آسیب های جدی خواهد شد.بهتر است نکات توصیه شده فوق را در این ایام به منظور حفظ کیفیت صدایی سازتان رعایت نمایید. گاها همراه نداشتن ساز و نگهداری مناسب آن در منزل بهتر از بردن ساز و در نتیجه آسیب زدن به آن خواهد بود.

مطلب مرتبط:‌ آموزش نحوه صحیح نشستن و به دست گرفتن سه تار

توصیه های لازم جهت نگهداری مطلوب تار و سه تار :

از نگهداری تار خود در محیط مرطوب جدا خوداری کنید.

حتما بسته های رطوبت گیر سیلیکا ژل در داخل جعبه یا کاور ساز تار خود قرار دهید، دقت داشته باشید رعایت این توصیه الزامی می باشد . همچنین توجه داشته باشید تعویض سیلیکا ژل هر دو سال یک بار حتما انجام گردد، نکته ضروری دیگر احیای سیلیکا ژل موجود در بستبندی می باشد که می باید به منظور حفظ کیفیت هر سه ماه یک بار برای مدت زمانی از جعبه ساز خارح شده و مقابل آفتاب قرار داده شود.

از آویختن ساز به صورت نا مناسب و یا نا متعادل بر روی دیوار خودداری شود و در صورت اصرار بر این کار از دستگیره نگهدارنده مناسب دیوار کوب استفاده شود( در صورت آویختن به دیوار دقت داشته باشید نکات مرتبط با رطوبت محیطو در معرض آفتاب نبودن، در معرض وزش باد کولر یا حرارت لوازم گرمایشی نبودن و … حتما رعایت شود ).

در برابر تابش گرمای مسقیم _ لوازم حرارتی و تابش مستقیم نور خورشید _ نباشد .

فراموش نکنید امن ترین مکان برای نگهداری ساز خود جعبه ی آن می باشد .

در فاصله بین تمرین ویا اجرا ها بهترین مکان جهت گذاشتن ساز پایه های ایمن نگهدارنده و یا جعبه ساز است.

در هنگام جابجایی با وسایل نقلیه و یا زمان مسافرت از چیدن هر نوع وسیله ای روی ساز و جعبه ساز اکیدا خودداری شود.

استفاده از ساز مربوط و مختص نوازنده آن است . از فاش کردن رمز قفل جعبه ی ساز پرهیز کنید .

تار خود را به هیچ وجه در دسترس کودکان و در اختیار افراد آماتور قرار ندهید .

در صورتی که به مدت طولانی ساز نخواهید زد ، جهت جلوگیری از چنگ شدن دسته کوک ساز را حتما شل کنید. ( دقت داشته باشید رعایت این نکته در سلامت ساز شما در درازمدت تاثیر حیاتی خواهد داشت )

مضراب ساز را بر روی کاسه تار به هیچ عنوان نچسبانید .

برای تمیز کردن ساز از دستمال پارچه ای نرم بدون پرز و خشک استفاده کنید و در صورت اضطرار برای پاک کردن لکه ها از دستمال که رطوبت جزئی دارد استفاده کنید . دقت داشته باشید از به کار بردن پاک کننده هایی که مواد آن محتوی حلال هایی نظیر الکل ، تینر و مواد روغنی ( جهت جلا ) اکیداً خودداری کنید.

از آنجا که مواد مورد استفاده در ساختار ساز از مواد طبیعی و آلی تشکیل شده است، جهت جلوگیری از آفت های حشرات و موجودات ذره بینی استفاده از مقدار بسیار اندکی از نفتالین الزامی است.

قبل از نوازندگی دست هایتان را با آب و صابون شسته و خشک کنید . وجود چربی ، رطوبت و … انگشتان رنگ پرده ها را تغییر می دهد ، همچنین صدا دهی را مغشوش ، فرسایش و پاره شدن پرده ها و آلوده شدن روی دسته را تسریع میکند.

بد نخواهد بود که سیم ها هر چند ماه یک بار تعویض شود .

در صورت پاره شدن یکی از دو جفت سیم های زرد و سفید بهتر خواهد بود تعویض سیم به صورت جفتی باشد .

مهم: آموزش گام به گام کوک کردن و دست گرفتن تار برای افرادمبتدی(تصویری)

 شماره سیم های سفید و زرد به کار رفته برای شش سیم مطابق یکی از دو دستور زیر باشد :

الف – سفید اول و دوم ۲۰ – زرد سوم و چهارم ۲۲ – سفید پنجم ۱۸ – بم ۳۸

ب – سفید اول و دوم ۱۸ – زرد سوم و چهارم ۲۰ – سفید پنجم ۱۸ – بم ۳۴

از دستکاری کردن محل خرک و یا عوض کردن آن _ که سهم به سزایی در صدا دهی تار دارد _ در صورت نداشتن آگاهی و تخصص لازم پرهیز کنید .

در تابستان ساز خود را در معرض وزش باد های خنک کولر و اسپلیت قرار ندهید .

با استفاده از این پکیج آموزشی و فوق العاده آموزش سه تار ( این ساز را به راحتی در خانه یاد بگیرید)

طریقه نگهداری تار و سه تار به صورت خلاصه:

۱.ساز را در محیط مرطوب قرار ندهید(مانند کولر).

۲.ساز را در مجاورت نور خورشید و حرارت نگذارید.

۳.تا میتوانید ساز را در جعبه یا کاور بگذارید.

۴.ساز را آویزان کنید و از خوابانیدن آن روی زمین خود داری نمائید.(اگر ساز آویزان باشد گرانیگاهش بر زمین عمود خواهد بود و نیروی جاذبه ی زمین اثری بر روی دسته ی ساز نمیگذارد)

۵.کوک ساز در حتما مطابق نت سی بمل دیاپازون کوک نمائید تا به دسته ی ساز فشاری وارد نشود.
(سیم اول سه تار نیم پرده پائینتر از دیاپازون یعنی سی بمل کوک میشود ولی در اجرا و نت نویسی نت دو خوانده و اجرا میشود)

۶.اگر قرار است دستگاه خاصی را اجرا کنید از یک ماه قبل کوک ساز را روی همان دستگاه قرار
داده و تغییر ندهید۰(حاصل این کار این است که ساز به آن کوک مورد نظر عادت کرده هم لحن
بهتری میدهد هم موقع اجرا از کوک خارج نمیشود)

۷.در جعبه ی ساز نم گیر بگذارید.

۸.با دست کثیف مخصوصا چرب ساز نزنید.(پرده های ساز از بین میروند)

۹.اگر از ساز مدتی استفاده نکنید صدای آن میخوابد پس حتما چند وقت یک بار با ساز بنوازید.

با استفاده از این پکیج آموزشی و فوق العاده آموزش تار ( این ساز را به راحتی در خانه یاد بگیرید)

فیلم آموزشی نگهدای از تار و سه تار توسط استاد علی اقبال