فرامرز پایور نوازنده سنتور معروف به خدایگان سنتور و ردیف‌دان و نواساز و تصنیف ساز نامدار موسیقی ایرانی است.که تلاش های زیادی برای فرهنگ و هنر موسیقی ایران انجام داده است. بسیاری از قطعه های برتر موسیقی ایران با سنتور نوازی این هنرمند ساخته شده اند. تالیفات، فعالیت های اجرایی و تدریس از جمله خدمات این هنرمند والا هستند که در ادامه به طور جامع به شرح آن خواهیم پرداخت.
زندگینامه فرامرز پایور
فرامرز پایور در ۲۱ بهمن سال ۱۳۱۱ در تهران به دنیا آمد. پدرش هنرمند نقاش و استاد زبان فرانسه در دانشگاه تهران و پدربزرگش مصورالدوله، نقاش چیره‌دست دوره قاجار بود که با نواختن ویولن، سنتور و سه‌تار آشنایی داشت. پایور آموزش موسیقی را نزد استاد ابوالحسن صبا آغاز کرد و همچنین از محضر استادانی چون عبدالله دوامی و نورعلی برومند بهره برد.
فرامرز پایور در سن ۱۷ سالگی، آموزش موسیقی را نزد استاد ابوالحسن صبا آغاز کرد و همچنین از محضر استادانی چون عبدالله دوامی و نورعلی خان برومند بهره برد. هنگامى که فرامرز پایور برای فراگیری سنتور به کلاس درس استاد ابوالحسن صبا در خیابان ظهیرالاسلام رفت، سه سال از درگذشت آخرین بازماندهٔ سنتورنوازان افسانه‌ای از نسل قدیم، استاد حبیب سماعی، می‌گذشت. فرامرز پایور یکی از برجسته‌ترین شاگردان استاد صبا بود و تا سال ۱۳۳۶ که استاد صبا درگذشت از آموزشهای وی بهره برد.
وی از سال ۱۳۳۳ فعالیت خود را در وزارت فرهنگ و هنر وقت و از سال ۱۳۳۷ تدریس سنتور را در هنرستان عالی موسیقی ملی آغاز کرد.
نحوه سنتورنوازی پایور، سبک جدیدی بود که کمی هم رنگ و لعاب سبک حبیب سماعی را به خود گرفته بود و آن هم به دلیل تعلیمات استاد صبا بوده است. البته استاد صبا در نوازندگی سنتور مهارت و چیره دستی حبیب را نداشت ولی توانست از نظر اطلاعات پایه ای و شناخت ردیف موسیقی کمکهای شایانی به استاد فرامرز پایور بنماید.
استاد پایور به عنوان آهنگسازی تحصیل کرده که در نوازندگی سنتور به سبک و شیوه خاص خودش دست یافته بود هارمونی و کمپوزیسیون را در کلاس استاد بزرگ آن زمان، امانوئل ملیک اصلانیان آموخت. در سال ۱۳۴۱ برای ادامه تحصیلات کلاسیک از طرف وزارت فرهنگ و هنر به انگلستان فرستاده شد. از دانشگاه کمبریج در زبان و ادبیات انگلیسی دانشنامه گرفت و در تمام این سالها تلاش فراوانی در جهت معرفی موسیقی ایرانی و سنتور به محافل علمی و هنری دنیا داشت.
استاد فرامرز پایور در سال 1376 دچار سکته مغزی شد و از همان زمان کلیه فعالیتهای هنری وی متوقف شده و در منزل به سر می برد. در سال 1386 و در آخرین تجلیلی که خانه موسیقی از وی کرد خواهر وی تندیس و لوح تقدیر را به نمایندگی از ایشان دریافت کرد. فرامرز پایور ۱۸ آذر ۱۳۸۸ در بیمارستان شهید باهنر اقدسیه تهران به علت ایست قلبی و مشکل تنفسی درگذشت.
سبک نوازندگی فرامرز پایور
سبک نوازندگی استاد فرامرز پایور از همان ابتدا ( به استناد آثار باقیمانده از آن زمان) تا به حال، تقریبا ثابت مانده است. بدون تردید با گذشت زمان بر مهارت و چابکی نوازندگی اش افزوده شده است ولی سبک کلی وی ثابت بوده است.
چابکی و سرعت مضرابهای فرامرز پایور و در عین حال شمرده بودن ریزهایش (چنانکه معروف است که میگویند” در عین سرعت می توان تعداد ریزهایش را شمرد!”)، ویژگی خاص نوازندگی اوست. دقت بالای استاد فرامرز پایور چنان است که به ندرت دیده شده که نتی را به اشتباه اجرا کند. نگهداری و تنظیم صحیح وزن قطعات در اجراهایش همیشه مورد توجه بوده است. سر ضربها (آکسان ها) را به طور دقیق اجرا می کند و سرعت و تمپو قطعه تا پایان به خوبی حفظ می شود.
وی در اجراهای گروهی خود با تعدادی از نخبگان موسیقی ایرانی مانند جلیل شهناز و هوشنگ ظریف (تار)، رحمت‌الله بدیعى و علی اصغر بهاری (کمانچه)، حسن ناهید و محمد موسوی (نی)، حسین تهرانی و محمد اسماعیلی (تنبک) همکاری کرده‌است. در دههٔ ۱۳۶۰ به همراهی جلیل شهناز، علی اصغر بهاری، محمد موسوی و محمد اسماعیلی، «گروه اساتید» را تشکیل داد و سرپرستی، آهنگسازی و نوازندگی سنتور را در آن به عهده گرفت. این گروه، آثار ماندگاری با محمدرضا شجریان و شهرام ناظری ارائه دادند.
تلاش‌های پایور، پلى بود بین میراث صبا و محجوبی و آن جریانی که جوانان موسیقی‌دان و تحصیل‌کرده در دانشکده هنرهای زیبا از اوایل دهه ۱۳۵۰ به راه انداختند و موسیقى ایرانی امروز را الگو شدند. در فاصله زمانی بین این دو، حدود پانزده سال، هیچ کس جز استاد فرامرز پایور، کار جدى و پی‌گیر در زمینهٔ موسیقى اصیل انجام نمى‌داد.
از دیگر ویژگیهای سنتورنوازی فرامرز پایور می توان به کم و زیاد کردن و یا خفه کردن مناسب و به موقع صدای سنتور اشاره کرد که تبحر وی در آن، زبانزد خاص و عام است. استاد فرامرز پایور هیچگاه در اجرای یک قطعه، خود را دربند یک اکتاو نمی کند و همیشه تا حد امکان از تمام اکتاوها و قابلیتهای سنتور استفاده می کند. علاوه بر اینها، استاد فرامرز پایور در قسمتهای آوازی قدرت بداهه نوازی بالایی نیز دارد و هیچ گاه بداهه نوازی هایش ملال آور و کسل کننده نیست و همینطور جواب آوازهایش، بسیار دقیق و حساب شده است که خود بسیار نیز روی این موضوع تاکید می کند.
آثار فرامرز پایور
| شهرناز | دستگاه همایون | پرده عشاق |
| پرنیان | رهاورد | سروش بهار |
| ضرباهنگ | چهارباغ | مویه |
| شهرآشوب | ضرب اصول | دل شیدا |
| دلنواز | حاصل عمر | لیلی و مجنون |
| کرشمه | حکایت دل | خلوت گزیده |
| پریزاد | ارغوان | کرشمه نرگس |
| دلکش | شب مهتاب | راز دل |
| دستگاه ماهور و سه‌گاه | نوای دل | انتظار دل |
| نغمه‌هایی در دستگاه شور و ماهور | رِنگ شهر آشوب | هفت پیکر |
| شور، چهارگاه، به یاد حبیب سماعی | گروه‌نوازی | تنها یک خاطره |
تالیفات و کتاب های فرامرز پایور
- دستور سنتور،۱۳۳۵
- سی قطعه چهارمضراب برای سنتور، ۱۳۵۱
- هشت آهنگ اجرای سنتور، ۱۳۵۷
- گفتگو، ۱۳۵۸
- ردیف (چپ‌کوک) برای سنتور، ۱۳۵۹
- دوره چپ‌کوک ردیف استاد صبا، ۱۳۵۹
- فانوس، ۱۳۶۱
- رِنگ شهرآشوب، ۱۳۶۳
- ردیف ابتدایی، ۱۳۶۷
- رهگذر (دونوازی برای سنتور و فلوت)، ۱۳۶۸
- ردیف و تصانیف استاد دوامی، ۱۳۷۵
- مجموعه پیش‌درآمد و رِنگ، ۱۳۷۷
برنامه و فعالیت های فرامرز پایور
- تعدادی از برنامه‌های گلها با همکاری استاد فرامرز پایور: شماره ۱۰۳، ۱۰۷، ۱۲۳، ۱۲۴، ۱۳۳، ۱۳۷، ۱۵۰، ۱۵۶، ۱۵۸، ۱۶۲، ۱۸۱، ۱۸۲، ۱۸۳، ۱۸۵، ۱۰۲
- اجرای بیش از هزار و پانصد اجراى گروهی و فردى روى صحنه‌هاى داخل و خارج از کشور
- آهنگ‌سازى و تنظیم قطعات فراوان موسیقی
- تربیت 4 نسل شاگرد و هنرجو
- نت‌نویسى قطعات فراوانی از پیشینیان
- حضور در هنرستان و هنرکده موسیقى ملى، اداره هنرهاى زیبا و واحد موسیقى رادیو تلویزیون ملى ایران
حرف آخر و یک اثر شنیدنی از استاد
فرامرز پایور اولین سنتورنوازی بود که روی سنتور، نواسازی می‌کرد و تنها در پی بداهه‌نوازی نبود. به بیان دیگر،فرامرز پایور اولین آهنگسازی بود که ساز تخصصی او، سنتور بود. فرامرز پایور را میتوان یکی از عجایب موسیقی ایران دانست که شاید به مثال او دیگر تکرار نخواهد شد.
