حسین علیزاده ردیف‌دان، آهنگساز، پژوهش‌گر و نوازنده تار و سه‌تار ایرانی است که یکی از تاثیرگزار ترین نوازندگان ایرانی است. از نظر او موسیقی شجاعت می دهد. موسیقی احساس می دهد. موسیقی غیرت می دهد. موسیقی حسین علیزاده و نوای سه تارش دقیقا همین کار را انجام می دهد. وی نامزد دریافت ۳ جایزه گرمی است و چهره های تحسین شده برای فیلم های ایرانی است. این نوازنده یکی از مشوق های نوآوری در موسیقی بوده است که در ادامه مهم ترین فعالیت ها، آثار و بیوگرافی حسین علیزاده را به طور جامع شرح خواهیم داد.
زندگی نامه حسین علیزاده
حسین علیزاده متولد 1 شهریور 1330 در تهران است. وی فارغ التحصیل رشته موسیقی از دانشگاه تهران در سال 1349 است او تحصیلات تکمیلی خود را در دانشگاه آزاد برلین در سال 1367 به پایان رسانید. حسین علیزاده در نوجوانی به واسطه آشنایی با استاد هوشنگ ظریف با موسیقی آشنا شد و در همان برخورد اول هوشنگ ظریف که متوجه استعداد درخشان او در موسیقی شده بود او را به هنرستان موسیقی معرفی کرد. او در هنرستان موسیقی به تحصیل پرداخت و سپس برای تحصیلات دانشگاهی به دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران رفت و هم زمان نیز در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی به فراگیری و اجرای موسیقی پرداخت.
علیزاده در 17 سالگی به ارکستر رودکی پیوست و کنسرت‌هایی را با این گروه به عنوان نوازنده برگزار کرد. او نزد اساتید مطرح و خوش‌نامی چون هوشنگ ظریف، حبیب‌الله صالحی، محمود کریمی، علی‌اکبر شهنازی، داریوش صفوت، نورعلی برومند، سعید هرمزی، یوسف فروتن و عبدالله دوامی موسیقی را آموخته است.
سیر تحول فعالیت های حسین علیزاده
حسین علیزاده در کانون چاووش همراه با دیگر نام‌‌آوران موسیقی ایران از جمله محمدرضا لطفی و پرویز مشکاتیان آثار جاودانه‌ای در موسیقی ایران به نام مجموعه آلبوم‌های چاووش اجرا کرد. کانون چاووش پس از استعفای دسته‌جمعی موسیقی‌دانان سازمان رادیوتلویزیون ملی ایران از جمله گروه شیدا، به دلیل فضای سیاسی سال ۱۳۵۷ و به‌ویژه واقعه ۱۷ شهریور، تأسیس شد.
در طی دهه شصت حسین علیزاده با ساخت و اجرای آثاری چون سواران دشت امید و حصار خونی تازه را در رگ‌های موسیقی سنتی ایران تزریق کرد و نشان داد موسیقیدانی نابغه و خوش‌فکر در فضای موسیقی ایران پدیدار شده است. ساخت آلبوم مشهور نینوا در سال‌های ابتدایی دهه شصت نام علیزاده را بیش‌ازپیش سر زبان‌ها انداخت.
در پی تعطیلی و توقف موسسه چاووش، علیزاده برای ادامه تحصیل موسیقی به دانشگاه آزاد برلین رفت و در سال‌های میانی دهه شصت دوباره به ایران بازگشت و گروه شیدا و عارف را بازسازی کرد که حاصل آن کنسرت «شورانگیز» با صدای شهرام ناظری، صدیق تعریف و بیژن کامکار در تالار وحدت بود.
پس از آن علیزاده دست به تجربه‌هایی تازه موسیقی زد که در زمینه موسیقی ایرانی و در قالب تک‌نوازی می‌توان به آثاری مانند ترکمن، پایکوبی، همایون (با سه‌تار) و ماهور، هجرانی، همنوایی، نوا (تار) در زمینه گروه نوازی به آلبوم‌های راز و نیاز (با صدای علیرضا افتخاری) صبحگاهی (با صدای محسن کرامتی) و آثاری به‌صورت گروه نوازی (آوای مهر، راز نو، به تماشای آب‌های سپید، نی نوا، عصیان و واریاسیون کردی) اشاره کرد.
علیزاده در سال های پایانی دهه هفتاد، همکاری گسترده ای را با خسروی آواز، محمدرضا شجریان آغاز کرده و به همراه همایون شجریان و کیهان کلهر اجرا های بی نظیری را در داخل و خارج از کشور ارائه نمود. از اجراهای شاخص این دوره می توان از کنسرت همنوا با بم نام برد که برای همه اهالی هنر و موسیقی آشناست. همکاری علیزاده و شجریان منتج به تولید آلبوم هایی همچون فریاد، داد و بیداد، زمستان است و… گردید.
آثار پژوهشی و تالیفی
- ده قطعه برای تار ۱
- ده قطعه برای تار ۲
- ده قطعه برای تار ۳
- ده قطعه برای تار ۴
- آموزش سه تار، دوره مقدماتی
- آموزش تار و سه تار، دوره متوسطه
- ردیف مقدماتی تار و سه تار (کتاب سوم هنرستان)
- بوسه های باران تصنیف های حسین علیزاده
ابداع سازهای تازه
حسین علیزاده در طراحی و سازهای تازه در موسیقی ایرانی نیز تلاش‌های زیادی انجام داده است. سلانه، سازی است که زیر نظر علیزاده توسط سیامک افشاری ساخته شده‌است و صدایی شبیه عود و تار دارد. ابداع مقام داد و بیداد که از ترکیب گوشهٔ «داد» از دستگاه ماهور و گوشهٔ «بیداد» از دستگاه همایون است، از دیگر ابتکارهای حسین علیزاده است.
این ابتکار بر خلاف ابتکارات شجریان در ساخت و ابداع ساز اقدامی عملی با ثمرات موسیقیایی بوده است و مانند سازهای ابداعی شجریان از بدو تولد در موزه نگهداری نشدند. ابداع مقام داد و بیداد که از ترکیب گوشه داد از دستگاه ماهور و گوشه بیداد از دستگاه همایون است، از دیگر ابتکارهای حسین علیزاده است.
موسیقی فیلم
حسین علیزاده علاوه بر فعالیت‌های ماندگار در حوزه موسیقی و نوازندگی از چهره‌های تحسین‌شده موسیقی فیلم در ایران نیز به‌شمار می‌آید و آثار درخشانی چون دلشدگان (۱۳۷۰)، گبه (۱۳۷۴)، زشت
و زیبا (۱۳۷۷)، زمانی برای مستی اسب‌ها (۱۳۷۸)، لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند (۱۳۸۶)، آواز گنجشک‌ها (۱۳۸۷) و ملکه (۱۳۹۰) و آتابای ساخته نیکی کریمی (1398) ، درچشم باد(1391)، زیرتیغ(1385) و دختران خورشید(1378) همگی آثار حسین علیزاده هستند.
مستند بزرم رزم
اگر مستند جذاب بزرم رزم ساخته سید وحید حسینی را دیده باشید علیزاده را نه فقط به عنوان یک هنرمند موسیقی که به عنوان یک شخصیت تحسین خواهید کرد. انتخاب از میان کارهای حسین علیزاده کار دشواری است و بهترین توصیه اگر اهل شنیدن موسیقی سنتی هستید این است که از همان اوایل گروه چاووش به صدای ساز علیزاده گوش بدهید و بعد سراغ آلبوم هایی بروید که از ابتدا تا سرانجام آهنگسازی برعهده خودش بوده است.
معروف ترین آثار حسین علیزاده
برای دانلود هر اثر روی آن کلیک کنید تا وارد صفحه دانلود شوید:
| سواران دشت امید – ۱۳۵۶ | نینوا – ۱۳۶۲ | از اعصار (آلبوم) – ۱۳۷۸ | ساز خاموش – ۱۳۸۶ |
| حصار – ۱۳۵۶ | نوروز -۱۳۶۲ | چهارگاه ـ بیات ترک ۱۳۸۰ | سرود مهر- ۱۳۸۶ |
| دستگاه نوا | ترکمن – ۱۳۶۷ – تک‌نوازی ابداعی با سه‌تار | هجرانی – ۱۳۸۰ | سرود گل – ۱۳۸۶ |
| ماهور | شورانگیز – ۱۳۶۷ | پرنده‌ها | ماه و مه- ۱۳۸۸ |
| کنسرت همایون | راز و نیاز – ۱۳۶۷ – اجرا با گروه عارف | ساز نو | من اگر پرنده بودم- ۱۳۸۸ |
| راست پنجگاه | نوبانگ کهن – ۱۳۶۹ | مادران زمین | نوای نور- ۱۳۸۸ |
| کنسرت نوا – دونوازی با تار و تنبک مجید خلج | صبحگاهی | زمستان است -۱۳۸۰ | باده تویی- ۱۳۹۲ |
| همنوایی – با همکاری ارشد طهماسبی و داریوش زرگری | آوای مهر -۱۳۷۰ | بی تو بسر نمی‌شود – ۱۳۸۱ | سربداران-۱۳۹۲ |
| سرودهای آذربایجان | پایکوبی- ۱۳۷۲ – تک‌نوازی ابداعی با سه‌تار | سلانه – ۱۳۸۱ | کنسرت باده تویی – اردیبهشت ۱۳۹۳ |
| ماهور – ۱۳۶۱- تک‌نوازی با تار | پریا و قصهٔ دخترای ننه دریا | فریاد – ۱۳۸۳ | غمنومه فریدون – تیر ۱۳۹۶ |
| سه‌گاه -۱۳۶۲ – تک‌نوازی با تار | راز نو – ۱۳۷۵ | به تماشای آب‌های سپید- ۱۳۸۲ – با همکاری ژیوان گاسپاریان (نامزد دریافت جایزه گرمی برای بهترین موسیقی سنتی جهان) | عشقیم گل – ۱۳۹۴ |
جوایز حسین علیزاده
حسین علیزاده برای آلبوم مشترکش با ژیوان گاسپاریان، آهنگساز مشهور ارمنستان و نوازنده دودوک نامزد جایزه گرمی معتبرترین و مهم ترین جایزه دنیای موسیقی شده است.
علیزاده چهار بار برای فیلم های گبه، زشت و زیبا، آواز گنجشک ها و ملکه برنده سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر شده است .
سال 1393 از سوی وزارت فرهنگ فرانسه به علیزاده نشان شوالیه هنر و ادب فرانسه اهدا شد. علیزاده ضمن تشکر از مسئولان فرانسوی از قبول نشان خودداری کرد.
انصراف از دریافت شوالیه هنر فرانسه
حسین علیزاده در هفتم آذر ۱۳۹۳، در نامه ای، بدون ذکر دلیل روشن، از دریافت نشان شوالیه هنر و ادب فرانسه اعلام انصراف داد و نوشت که خود را بی نیاز از دریافت هر نشانی می داند. علیزاده در عین حال گفته است که هدیه ملت بافرهنگ فرانسه را ارج می نهیم.
او در نامه خود گفت: اگر سفیر سیاسی و فرهنگی کشور فرانسه هدیه ملت بافرهنگ فرانسه را به سینه هنرمندان بزرگ ما نصب می‌کند، آن را ارج می‌نهیم و ما نیز ستایش می‌کنیم ستارگان پرافتخار تاریخ خود را.» علیزاده با این حال با لحنی انتقاد آمیز اضافه کرد که شاید اگر در دیار ما توجه و درک از هنر والای موسیقی نزد مسئولان می‌بود، یک هدیه و عنوان غیرخودی این همه انعکاس نداشت وقتی در فضای هنری نور کافی نباشد، چراغی کوچک خورشید می‌شود». او در پایان‌نامه خود نوشت: ضمن قدردانی از مسئولان کشور و سفارت فرانسه، به احترام مردم هنر پرور و هنردوست ایران، به نام حسین علیزاده قناعت کرده، تا آخر عمر به آن پیشوند یا پسوندی نخواهم افزود.
نوآوری از نظر حسین علیزاده
سخنان حسین علیزاده در فرهنگسرای نیاوران به نقل از تسنیم: کسانی که با تعصب به گذشته نگاه می‌کنند، این سنت و این گذشته را به خوبی نمی‌شناسند. ما باید گذشتگان را چراغ راه آینده‌مان بکنیم. هر پدیده‌ای که به وجود می‌آید، زمینه‌های درونی ماست. ما به عنوان هنرمند نمی‌توانیم زمینه‌های درونی‌مان را پاک کنیم و به صورت ضبط صوت عمل کنیم.
متاسفانه نگاه غلطی در چند دهه پیش به وجود آمد و آن هم این بود که ما فقط باید تکرار کننده‌ی گذشتگان باشیم. اتفاقا کسانی که با تعصب به گذشته نگاه می‌کنند، این سنت و این گذشته را به خوبی نمی‌شناسند. ما باید گذشتگان را چراغ راه آینده‌مان بکنیم.
هر پدیده‌ای که به وجود می‌آید، زمینه‌های درونی ماست. ما به عنوان هنرمند نمی‌توانیم زمینه‌های درونی‌مان را پاک کنیم و به صورت ضبط صوت عمل کنیم. اگر هوشیار باشیم می‌فهمیم که هنرمندان قدیمی چه کرده‌اند و هوشیارانه از داشته‌های گذشته‌مان استفاده می‌کنیم.
حرف آخر و یک قطعه فوق العاده شنیدنی
حسین علیزاده معتقد است موسیقی را از من و امثال من نمی توانند بگیرند. اگر موسیقی بخواهد شهید داشته باشد من در صف اول آن ایستاده ام. اگر موسیقی را از ملت بگیرید، دل آن ها را گل گرفته اید. این هنرمند با ساز تار و سه تار همیشه در قله های موفقیت بوده و همیشه در هنر و فرهنگ معاصر ایران جایگاه والایی خواهد داشت.
