سهتار یکی از سازهای اصیل و محبوب موسیقی ایرانی است که ریشه در فرهنگ و تاریخ کهن ایران دارد. این ساز با صدای نرم و عمیق خود، اغلب در موسیقی سنتی و کلاسیک ایرانی مورد استفاده قرار میگیرد. یادگیری سهتار نه تنها نیازمند تمرین عملی است، بلکه درک عمیقی از نتخوانی را نیز میطلبد. نتخوانی اساس موسیقی است و به نوازنده کمک میکند تا قطعات موسیقی را به درستی اجرا کند، بدون اینکه صرفاً به حافظه شنیداری تکیه کند. در دنیای امروز، اپلیکیشنهای موبایل نقش مهمی در تسهیل یادگیری موسیقی ایفا میکنند. این اپها با ارائه آموزشهای تعاملی، تمرینهای عملی و امکان دانلود آسان، یادگیری نتخوانی سهتار را برای علاقهمندان در سطوح مختلف ممکن میسازند.
نتخوانی در موسیقی ایرانی، به ویژه برای سازهایی مانند سهتار، ترکیبی از سیستم نتنویسی غربی و عناصر سنتی ایرانی مانند گوشهها و دستگاهها است. یادگیری نتخوانی نه تنها به نوازنده کمک میکند تا قطعات را دقیق اجرا کند، بلکه خلاقیت او را در improvisation افزایش میدهد. با پیشرفت تکنولوژی، اپلیکیشنها این فرآیند را سادهتر کردهاند. برای مثال، بسیاری از اپها امکان پخش صدا، نمایش نتها روی صفحه و تمرینهای تعاملی را فراهم میکنند. در ادامه، به جزئیات آموزش نتخوانی میپردازیم.
اینو میدونین؟ تفاوت تار و سه تار چیست؟ (و شباهت)
آموزش مختصر نتخوانی
نتخوانی اساساً به معنای خواندن و تفسیر علائم موسیقی روی خطوط حامل است. خطوط حامل شامل پنج خط افقی است که نتها روی آنها قرار میگیرند. هر نت نشاندهنده یک صدا با ارتفاع (pitch) و مدت زمان (duration) مشخص است. در موسیقی، هفت نت اصلی وجود دارد: دو، ر، می، فا، سل، لا، سی (یا در نامگذاری انگلیسی: C, D, E, F, G, A, B). این نتها میتوانند با علامتهای بم (flat) یا تیز (sharp) تغییر کنند، که در موسیقی ایرانی اغلب از کروماتیکها مانند کُرُن (که معادل نیمپرده پایینتر است) استفاده میشود.
برای سهتار، نتخوانی کمی متفاوت است زیرا این ساز چهار سیم دارد که معمولاً کوک آنها به صورت دو، سل، دو، دو (از پایین به بالا) است. نتها روی دسته سهتار با پردهبندی مشخص میشوند. دسته سهتار دارای پردههایی است که موقعیت نتها را تعیین میکند. برای مثال، سیم اول (دو) نتهای پایه را تولید میکند و با فشار دادن روی پردهها، نتهای بالاتر به دست میآید.
توی این پک فوق العاده، استاد علیرضا پاک نیا، نواختن تار رو جوری یاد میگیری که تو هیچ کلاس آموزشی یا پک دیگه ای نه دیدی نه شنیدی! در کمترین زمان یک تارنواز حرفه ای شو همه رو انگشت به دهان کن!
معرفی سه اپلیکیشن برای کمک به نتخوانی
حالا به معرفی سه اپلیکیشن برتر میپردازیم که به نتخوانی سهتار کمک میکنند. این اپها را میتوانید از فروشگاههای اندروید مانند گوگل پلی یا بازار دانلود کنید.
اپلیکیشن آموزش نت خوانی سه تار
- دانلود از مایکت
- دانلود از بازار
این اپلیکیشن که توسط توسعهدهندگان ایرانی طراحی شده، تمرکز ویژهای بر نتخوانی برای ساز سهتار دارد و شامل درسهای مقدماتی تا پیشرفته است که با تصاویر گرافیکی موقعیت نتها روی دسته را نشان میدهد، تمرینهای تعاملی برای شناسایی نتها ارائه میدهد، و امکان پخش صدا برای هر نت را فراهم میکند تا کاربران بتوانند همزمان بخوانند و اجرا کنند، همچنین بخشهایی برای کشش نتها و ریتمهای ایرانی دارد که با مثالهای واقعی از قطعات سنتی مانند دستگاه شور یا ماهور همراه است، و رابط کاربری سادهای دارد که برای مبتدیان ایدهآل است، و میتوان آن را از بازار دانلود کرد با حجم کم حدود ۱۱ مگابایت.
اپلیکیشن آموزش سه تار تیناسافت
اپلیکیشن آموزش سه تار تیناسافت یک ابزار جامع برای یادگیری سهتار است که بخش عمدهای از آن به نتخوانی اختصاص دارد و شامل درسهای مقدماتی و متوسطه میشود که هنرجویان را با نتها، کششها و موقعیتها روی دسته آشنا میکند، با استفاده از ویدیوهای آموزشی و تمرینهای عملی که کاربران میتوانند نتها را بخوانند و با ساز واقعی مقایسه کنند، همچنین امکان دانلود نتهای قطعات معروف ایرانی را فراهم میکند، و ویژگیهایی مانند tuner برای کوک ساز و metronome برای تمرین ریتم دارد که نتخوانی را تقویت میکند، این اپ برای اندروید موجود است و پس از یادگیری درسها، کاربران میتوانند قطعات کامل را اجرا کنند.
بلد باشید: چگونه تار را کوک کنیم؟ (آموزش تصویری انواع روشها)
اپلیکیشن آموزش موسیقی – تمرین نت موسیقی
- دانلود از گوگل پلی
- دانلود از مایکت
- دانلود از بازار
- دانلود برای آیفون
این اپلیکیشن جامع برای آموزش نتخوانی در سازهای مختلف از جمله سهتار، گیتار و پیانو طراحی شده و شامل آموزشهای اصولی از مبتدی تا پیشرفته است که با تمرکز بر سلفژ و نتخوانی، کاربران را با نتها، کششها و ریتمها آشنا میکند، بخشهای تعاملی برای تمرین نتخوانی دارد که با امتیازدهی و بازخورد فوری همراه است، همچنین مثالهایی از موسیقی ایرانی برای سهتار ارائه میدهد، و امکان تمرین با صدای واقعی ساز را فراهم میکند، این اپ از گوگل پلی قابل دانلود است و برای کسانی که میخواهند نتخوانی را در زمینه گستردهتری یاد بگیرند ایدهآل است.
نتها و موقعیت آنها روی دسته سهتار
دسته سهتار معمولاً ۲۵ تا ۲۸ پرده دارد که هر پرده یک نت خاص را نشان میدهد. برای نشان دادن نتهای روی دسته، میتوان از جدول استفاده کرد. جدول زیر موقعیت تقریبی نتها روی سیم اول (کوک دو) را نشان میدهد. توجه کنید که کوک ممکن است بسته به دستگاه تغییر کند، اما این جدول بر اساس کوک استاندارد است.
دانلود کنید فوق العاده ن! سه تار بی کلام غمگین (دانلود 20 اثر برتر گلچین شده از بزرگان ایران)
| پرده | نت (نام ایرانی) | نت (نام انگلیسی) | توضیح |
| ۰ (باز) | دو | C | نت پایه سیم اول |
| ۱ | رِ بم | D flat | نیمپرده بالاتر |
| ۲ | ر | D | پرده اول اصلی |
| ۳ | می کُرُن | E flat (با کُرُن ایرانی) | نت خاص موسیقی ایرانی |
| ۴ | می | E | پرده دوم اصلی |
| ۵ | فا | F | نت بعدی |
| ۶ | سل بم | G flat | نیمپرده |
| ۷ | سل | G | پرده سوم |
| ۸ | لا کُرُن | A flat (کُرُن) | نت ایرانی |
| ۹ | لا | A | پرده چهارم |
| ۱۰ | سی بم | B flat | نیمپرده |
| ۱۱ | سی | B | پرده پنجم |
| ۱۲ | دو بالا | C (اکتاو بالاتر) | تکرار نت پایه |
این جدول تنها بخشی از نتها را نشان میدهد و برای سیمهای دیگر مشابه است، اما با کوک متفاوت. برای درک بهتر، به تصویر زیر نگاه کنید که نتهای روی دسته سهتار را به صورت گرافیکی نشان میدهد.
این تصویر موقعیت نتها را روی دسته سهتار به وضوح نشان میدهد، که میتواند به هنرجویان کمک کند تا موقعیت انگشتان را تصور کنند.
کشش نتها (دیرند)
کشش نتها به مدت زمانی اشاره دارد که هر نت باید نواخته شود. در موسیقی، نتها بر اساس شکلشان کشش متفاوتی دارند. برای مثال:
- نت گرد (whole note): ۴ ضرب
- نت سفید (half note): ۲ ضرب
- نت سیاه (quarter note): ۱ ضرب
- نت چنگ (eighth note): ۱/۲ ضرب
- نت دولاچنگ (sixteenth note): ۱/۴ ضرب
علاوه بر این، نقطه (dot) میتواند کشش را ۱.۵ برابر کند. در موسیقی ایرانی، کششها اغلب با ریتمهای پیچیدهتری همراه هستند، اما پایه همان سیستم غربی است.
بلد باشید: چگونه نت های سه تار را حفظ کنیم؟ اسم ها و ترفندها (تصویری)
برای نشان دادن بهتر، جدول زیر کشش نتها را مقایسه میکند:
| نوع نت | شکل | کشش (نسبت به نت سیاه) | مثال در سهتار |
| گرد | ○ | ۴ | نت طولانی در مقدمه قطعات |
| سفید | ♪ با ساقه | ۲ | نتهای متوسط |
| سیاه | ♩ | ۱ | نت پایه ریتم |
| چنگ | ♪ با پرچم | ۰.۵ | نتهای سریع |
| دولاچنگ | ♪ با دو پرچم | ۰.۲۵ | نتهای خیلی سریع |
برای درک بصری، به تصویر جدول کشش نتها نگاه کنید:
این تصویر جدول کاملی از کششها را نشان میدهد که شامل معادلات ریاضی کشش نیز هست.
آموزش مختصر: برای شروع نتخوانی، ابتدا خطوط حامل را بشناسید. نتها روی خطوط یا بین آنها قرار میگیرند. کلید سل (treble clef) معمولاً برای سهتار استفاده میشود. تمرین کنید نتها را بخوانید و روی ساز اجرا کنید. از اپها برای تمرین تعاملی استفاده کنید.
نکات و ترفندها برای یادگیری نتخوانی سهتار
یادگیری نتخوانی نیازمند تمرین مداوم است. اینجا چند نکته و ترفند:
1.تمرین روزانه: هر روز ۱۵ دقیقه نتخوانی کنید. از فلشکارتها استفاده کنید.
2.استفاده از metronome: برای کششها، با metronome تمرین کنید تا ریتم دقیق باشد.
3.ترکیب با گوش: نتها را بخوانید و همزمان گوش دهید.
4.اپهای کمکی: علاوه بر اپهای معرفیشده، از(تیونر) tuner apps برای کوک دقیق استفاده کنید.
4.گروهبندی نتها: نتها را در گروههای کوچک یاد بگیرید، مانند نتهای سیم اول.
5.تمرین با قطعات ساده: از قطعات آسان مانند “مرغ سحر” شروع کنید.
میشناسید؟ 20 بهترین نوازنده تار جهان و ایران (معروف ترین ها)
نتیجهگیری
نتخوانی سهتار کلیدی برای تسلط بر این ساز زیبا است. با آموزش مختصر ارائهشده، درک نتها، کششها و موقعیتها روی دسته، یادگیری آسانتر میشود. اپلیکیشنهای معرفیشده مانند آموزش نت خوانی سه تار، آموزش سه تار تیناسافت و آموزش موسیقی – تمرین نت موسیقی، ابزارهای عالی برای دانلود و تمرین هستند. با نکات و ترفندها، میتوانید پیشرفت کنید. در نهایت، موسیقی ایرانی با سهتار نه تنها هنری است، بلکه راهی برای ارتباط با فرهنگ. شروع کنید و لذت ببرید!
بلد باشید: 20 بهترین نوازنده تار خانم در ایران که باید بشناسید
