کشورهای مختلفی از جمله یونان، ترکیه، کشورهای آسیای میانه و … متاثیر از موسیقی ایرانی (موسیقی سنتی ایرانی یا کلاسیک) بوده اند. این موسیقی قدمتی بیش از تاریخ میلادی دارد واز آن زمان بصورت سینه به سینه منتقل شده و آن بخش هایی که بیشتر مورد پسند بوده، امروزه هنور زنده است.
موسیقی ایران در دوران باستان تا دوران معاصر
موسیقی ایرانی از دوران باستان تا دوران معاصر همواره جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ و زندگی روزمره مردم داشته است. در ایران باستان، موسیقی نقش مهمی در مراسم مذهبی و آیینی ایفا می‌کرد و به عنوان بخشی از زندگی روزمره حضور داشت. در دوران هخامنشیان (550-330 قبل از میلاد)، موسیقی در دربار شاهان و آیین‌های مذهبی اهمیت ویژه‌ای داشت. نقش‌برجسته‌های تخت جمشید نشان‌دهنده حضور نوازندگان و موسیقیدانان در این دوران است. همچنین سرودها و ترانه‌هایی به نام “هوره” در جنگ‌ها و جشن‌ها اجرا میشد که امروزه نیز در ایلام و غرب ایران رایج است. در دوران اشکانیان و ساسانیان، موسیقی به اوج خود رسید و شاهد شکوفایی چشمگیری بود. بسیاری از سازهای موسیقی ایرانی مانند بربط، چنگ و نای در این دوران مورد استفاده قرار می‌گرفتند و دربار ساسانیان یکی از مراکز مهم موسیقی بود که موسیقیدانان بزرگی چون باربد و نکیسا در آن فعالیت داشتند.
با ورود اسلام به ایران، موسیقی تحت تأثیر فرهنگ اسلامی و عربی قرار گرفت، اما اصالت خود را حفظ کرد. در قرون اولیه اسلامی، موسیقی ایرانی با تلفیق عناصر ایرانی و عربی به شکلی جدید درآمد و موسیقیدانان بزرگی چون ابوالفرج اصفهانی و فارابی در این دوره ظهور کردند. در دوره‌های سلجوقیان و تیموریان، موسیقی ایرانی به شکوفایی رسید و بسیاری از ردیف‌ها و دستگاه‌های موسیقی تدوین و به ثبت رسیدند. در دوره صفویه و قاجار، موسیقی به عنوان یکی از ارکان اصلی فرهنگ و هنر ایرانی شناخته میشد و سازهای مختلفی مانند تار، سه‌تار و کمانچه به کمال رسیدند. در دوران معاصر، موسیقی ایرانی با حفظ اصالت خود همچنان به پیشرفت و تکامل ادامه داده و هنرمندانی چون علی‌نقی وزیری، محمدرضا شجریان و حسین علیزاده نقش مهمی در حفظ و ارتقای موسیقی سنتی ایرانی داشته‌اند. در ایران باستان نیز هنگام برآمدن و فرو رفتن خورشید گروهی به نواختن طبل و کرنا می‌پرداختند و در اوستا بخش یسناها آمده که پزشکان بیماران خود را با موسیقی درمان می‌کردند. موسیقی آئینی، بزمی و رزمی مرسوم بوده و در جشن‌های طبیعت و روزهای تاریخی و ملی نیز نواها و موسیقی ویژه‌ای اجرا میشد.
انواع سازهای موسیقی کلاسیک ایرانی
از لحاظ شکل صدای تولید
سازهای زهی مضرابی
- تار
- توضیحات: تار یکی از مهم‌ترین و مشهورترین سازهای ایرانی است. این ساز دارای شش سیم و بدنه‌ای چوبی است و با مضراب نواخته می‌شود. تار در موسیقی سنتی ایرانی نقش بسیار مهمی دارد و صدای غنی و گرم آن تأثیرگذار است.
- تاریخچه: تار در دوران قاجار به کمال رسید و توسط نوازندگان بزرگی چون درویش خان و علی‌نقی وزیری به شکوفایی رسید.
- سه‌تار
- توضیحات: سه‌تار یکی دیگر از سازهای ایرانی است که دارای چهار سیم است و با انگشت نواخته می‌شود. این ساز صدای نرم‌تری نسبت به تار دارد و در موسیقی عرفانی و سنتی ایران جایگاه ویژه‌ای دارد.
- تاریخچه: سه‌تار نیز در دوران قاجار به تکامل رسید و توسط نوازندگانی مانند میرزا عبدالله به اوج خود رسید.
- سنتور
- توضیحات: سنتور یک ساز زهی کوبه‌ای است که با استفاده از دو مضراب چوبی نواخته می‌شود. این ساز دارای 72 سیم است که در چهار دسته قرار گرفته‌اند.
- تاریخچه: سنتور در دوران صفویه به ایران وارد شد و به تدریج به یکی از سازهای اصلی موسیقی ایرانی تبدیل شد.
- قانون
- توضیحات: قانون یک ساز زهی کوبه‌ای دیگر است که با استفاده از مضراب‌های نازک و قابل انعطاف نواخته می‌شود. این ساز دارای شکل مثلثی است و دارای صدای زنگ‌دار و شفاف می‌باشد.
- تاریخچه: قانون از موسیقی عربی به ایران وارد شد و به تدریج در موسیقی ایرانی جایگاه خاصی پیدا کرد.
سازهای زهی کششی
- کمانچه
- توضیحات: کمانچه سازی زهی و کمانی است که با آرشه نواخته می‌شود. این ساز در موسیقی سنتی ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد و صدای آن دارای غم و حسرت خاصی است.
- تاریخچه: کمانچه از دوران صفویه به بعد به عنوان یکی از سازهای اصلی موسیقی ایرانی شناخته شد و نوازندگان بزرگی چون علی‌اصغر بهاری به کمال آن افزودند.
- قیچک
- توضیحات: قیچک سازی زهی و کمانی دیگر است که با آرشه نواخته می‌شود. این ساز بیشتر در موسیقی محلی و فولکلوریک ایران استفاده می‌شود.
- تاریخچه: قیچک بیشتر در مناطق بلوچستان و خراسان رواج دارد و نوازندگان محلی آن را به کار می‌برند.
سازهای بادی
- نی
- توضیحات: نی یک ساز بادی است که با دمیدن هوا به داخل آن نواخته می‌شود. نی دارای صدای غم‌انگیز و آرامش‌بخش است و در موسیقی سنتی و عرفانی ایران جایگاه ویژه‌ای دارد.
- تاریخچه: نی از دوران باستان در ایران مورد استفاده قرار می‌گرفته و در آثار ادبی و هنری نیز به آن اشاره شده است.
- سرنا
- توضیحات: سرنا یک ساز بادی دیگر است که بیشتر در مراسم‌های محلی و آیینی استفاده می‌شود. این ساز دارای صدای بلند و شاد است.
- تاریخچه: سرنا از دوران باستان در ایران وجود داشته و در مناطق مختلف ایران به ویژه در مراسم‌های عروسی و جشن‌ها نواخته می‌شود.
سازهای کوبه‌ای
- دف
- توضیحات: دف یک ساز کوبه‌ای است که در موسیقی ایرانی و به ویژه در مراسم مذهبی و آیینی استفاده می‌شود. این ساز دارای پوستی کشیده شده بر روی یک قاب چوبی است و با ضربه زدن به پوست نواخته می‌شود.
-
- تاریخچه: دف از دوران باستان در ایران وجود داشته و در تصوف و موسیقی عرفانی نقش مهمی ایفا میکند.
- تنبک
- توضیحات: تنبک یک ساز کوبه‌ای دیگر است که به عنوان یکی از اصلی‌ترین سازهای کوبه‌ای موسیقی ایرانی شناخته می‌شود. این ساز دارای بدنه‌ای گلی یا چوبی و پوستی کشیده شده بر روی آن است.
- تاریخچه: تنبک در دوران قاجار به شکل امروزی خود درآمد و نوازندگان بزرگی چون حسین تهرانی به کمال آن افزودند.
- دایره
- توضیحات: دایره یک ساز کوبه‌ای است که بیشتر در موسیقی محلی و آیینی ایران استفاده می‌شود. این ساز دارای پوستی کشیده شده بر روی یک حلقه چوبی است و با ضربه زدن به پوست نواخته می‌شود.
- تاریخچه: دایره از دوران باستان در ایران وجود داشته و در مراسم‌های مختلف به کار می‌رفته است.
انواع سازهای موسیقی ایرانی از لحاظ جنس و صدای ساز
موسیقی ایرانی به دلیل تنوع در سازهای مورد استفاده، از جنس و صدای متنوعی برخوردار است. این سازها به چهار دسته اصلی سازهای چوبی، فلزی، پوستی و سفالی تقسیم می‌شوند. هر یک از این گروه‌ها با توجه به جنس مواد به کار رفته، صدای خاص و منحصر به فردی تولید می‌کنند.
سازهای چوبی
بیشتر سازهای موسیقی ایرانی از چوب ساخته می‌شوند. چوب به دلیل خواص صوتی خاص خود، صدای گرم و ملایمی تولید میکند که برای موسیقی ایرانی بسیار مناسب است. این گروه از سازها به طریق «تراش و برش» ساخته می‌شوند و شامل بیشترین و متنوع‌ترین سازهای ایرانی هستند. برخی از مهم‌ترین سازهای چوبی موسیقی ایرانی عبارتند از:
- تار
- سه‌تار
- کمانچه
- نی
سازهای فلزی
سازهای فلزی در موسیقی ایرانی دارای اجزای فلزی هستند که به تولید صدای زنگ‌دار و شفاف کمک میکند. این سازها معمولاً از جنس برنج یا مس بوده و به روش‌های “ریخته‌گری یا چکش‌کاری” ساخته می‌شوند. برخی از مهم‌ترین سازهای فلزی موسیقی ایرانی شامل:
- سنتور
- قانون
سازهای پوستی
سازهای پوستی دارای پوست‌هایی کشیده شده بر روی قاب‌های چوبی یا فلزی هستند و با ضربه زدن به آنها صدا تولید می‌شود. این سازها بیشتر در موسیقی کوبه‌ای و آیینی استفاده می‌شوند و دارای صدای گرم و رزونانس خاصی هستند. برخی از مهم‌ترین سازهای پوستی موسیقی ایرانی عبارتند از:
- دف
- تنبک
- دایره
سازهای سفالی
سازهای سفالی از جنس سفال (گل رس پخته شده) ساخته می‌شوند و به دلیل ویژگی‌های مواد به کار رفته، صدای خاصی تولید می‌کنند. برخی از تنبک‌ها و سازهای بومی مانند طاس‌های پوستی و فاقد پوست از سفال به صورت دستی یا با چرخ ساخته می‌شوند. این سازها معمولاً در مناطق بومی و آیینی ایران مورد استفاده قرار می‌گیرند.
این تنوع در سازهای موسیقی ایرانی نه تنها به غنای فرهنگی این هنر کمک کرده، بلکه امکان ایجاد صداهای متنوع و منحصر به فرد را نیز فراهم آورده است. از سازهای چوبی با صدای گرم و ملایم گرفته تا سازهای فلزی با صدای زنگ‌دار و شفاف، هر یک نقشی مهم و بی‌بدیل در موسیقی ایرانی ایفا می‌کنند.
ردیف در موسیقی ایرانی
موسیقی ردیف دستگاهی امروز ایران از دورهٔ آقا علی‌اکبر فراهانی (نوازندهٔ تار دورهٔ ناصرالدین شاه) باقی‌مانده‌است. آقا علی اکبر فراهانی به‌واسطهٔ میرزا تقی خان فراهانی (امیر کبیر) برای نشر موسیقی ایرانی به دربار دعوت شد. سپس این موسیقی توسط آقا غلامحسین (برادر زاده آقا علی‌اکبر) به دو پسر علی‌اکبرخان به نام‌های میرزا حسینقلی و میرزا عبدالله، آموخته شد و آنچه از موسیقی باستانی ایران امروزه مورد استفاده‌تر و معروف‌تر است، دسته‌بندی موسیقی توسط این دو استاد در قالب مجموعه نواخته‌ها و آموزش هایشان است که به نام «ردیف موسیقی» نامیده می‌شود.
برای یادگیری موسیقی سنتی ایران از همین الان شروع کنید: بهترین نرم افزارهای آموزش موسیقی بدون نیاز به کلاس آموزشی
ردیف در واقع مجموعه‌ای از مثال‌های ملودیک در موسیقی ایرانی است که تقریباً با واژهٔ رپرتوار در موسیقی غربی هم‌معنی است. یک مجموعهٔ ردیف، مجموعه مثال‌هایی موسیقایی از هر کدام از گوشه‌های یک دستگاه‌است که بیانگر نسبت نت‌های مورد استفاده در آن گوشه و حال و هوای احساسی آن است. گردآوری و تدوین ردیف به شکل امروزی از اواخر سلسلهٔ زند و اوایل سلسلهٔ قاجار آغاز شده‌است. یعنی در اوایل دورهٔ قاجار سیستم مقامی موسیقی ایرانی تبدیل به سیستم ردیف دستگاهی شد و جای مقام‌های چندگانه را هفت دستگاه و پنج آواز گرفت.
انواع دستگاه در موسیقی ایرانی
دستگاه‌ها مهم‌ترین بخش ردیف‌های موسیقی ایرانی هستند و هر کدام دارای خصوصیات و ویژگی‌های خاص خود می‌باشند. برخی از مهم‌ترین دستگاه‌های موسیقی ایرانی عبارتند از:
- دستگاه شور
- توضیحات: شور یکی از اصلی‌ترین دستگاه‌ها در موسیقی ایرانی است. این دستگاه دارای فضای ملودیک و احساسی خاصی است که به شنونده حسی از آرامش و تفکر می‌بخشد.
- گوشه‌ها: برخی از مهم‌ترین گوشه‌های دستگاه شور عبارتند از: داد، حجاز، شاه‌خاطی و رامکلی.
- دستگاه ماهور
- توضیحات: ماهور دارای ساختاری شبیه به موسیقی ماژور در موسیقی غربی است. این دستگاه دارای فضای ملودیک شاد و پویا است.
- گوشه‌ها: برخی از مهم‌ترین گوشه‌های دستگاه ماهور عبارتند از: کرشمه، دلکش، زابل و راست.
- دستگاه همایون
- توضیحات: همایون دارای فضای ملودیک غم‌انگیز و آرام است. این دستگاه برای بیان احساسات عمیق و تفکر عمیق مناسب است.
آلبوم بیداد محمدرضا شجریان با آهنگ‌سازی پرویز مشکاتیان از جمله آهنگ‌هایی است که در این دستگاه ساخته شده‌است
-
- گوشه‌ها: برخی از مهم‌ترین گوشه‌های دستگاه همایون عبارتند از: چکاوک، بختیاری، بیات اصفهان و موالیان.
- دستگاه سه‌گاه
- توضیحات: سه‌گاه دارای فضای پیچیده و احساسی است. این دستگاه برای بیان احساسات پیچیده و ناپایدار مناسب است.
- گوشه‌ها: برخی از مهم‌ترین گوشه‌های دستگاه سه‌گاه عبارتند از: زابل، مویه، شاه ختایی و مثنوی.
- دستگاه چهارگاه
- توضیحات: چهارگاه دارای ساختاری قوی و پرشور است. این دستگاه برای بیان احساسات قوی و پراحساس مناسب است.
- گوشه‌ها: برخی از مهم‌ترین گوشه‌های دستگاه چهارگاه عبارتند از: حجاز، مویه، مخالف و حصار.
- دستگاه نوا
- توضیحات: نوا دارای فضای ملودیک خاص و منحصر به فرد است. این دستگاه برای بیان احساسات آرام و تفکری مناسب است.
- گوشه‌ها: برخی از مهم‌ترین گوشه‌های دستگاه نوا عبارتند از: گردانیه، نهفت، حجاز و رامکلی.
- دستگاه راست‌پنج‌گاه
- توضیحات: راست‌پنج‌گاه یکی از پیچیده‌ترین و کامل‌ترین دستگاه‌ها در موسیقی ایرانی است. این دستگاه دارای فضای ملودیک پیچیده و غنی است.
- گوشه‌ها: برخی از مهم‌ترین گوشه‌های دستگاه راست‌پنج‌گاه عبارتند از: شکسته، دلکش، مخالف و راست.
تئوری موسیقی ایرانی
آوازها در موسیقی ایرانی
آوازها در موسیقی ایرانی به عنوان زیرمجموعه‌ای از دستگاه‌ها شناخته می‌شوند و هر کدام شامل گوشه‌های مختلفی هستند. آواز معمولاً قسمتی از دستگاه مورد نظر است که می‌توان آن را دستگاه فرعی نامید. آواز از نظر فواصل با دستگاه مورد نظر یکسان یا شبیه بوده و می‌تواند شاهد و یا ایست متفاوتی داشته باشد. به‌طور مثال، آواز دشتی از متعلقات دستگاه شور و از درجه پنجم آن است. به عنوان مثال اگر شور سل را در نظر بگیریم، دارای نت شاهد و ایست ((ر)) می‌باشد. بدین ترتیب، در آواز شور ملودی با حفظ فواصل دستگاه شور روی نت ((ر)) گردش میکند و در نهایت روی همان نت می‌ایستد. هر آواز پس از ایست موقت روی ایست خودش، روی ایست دستگاه اصلی (در این‌جا شور) باز می‌گردد. آوازهای متعلق به دستگاه موسیقی ایرانی پنج تا هستند و عبارت‌اند از: آواز ابوعطا، آواز بیات ترک، آواز افشاری، آواز دشتی و آواز بیات اصفهان. در ادامه به بررسی برخی از مهم‌ترین آوازهای موسیقی ایرانی می‌پردازیم.
آواز ابوعطا
آواز ابوعطا یکی از زیرمجموعه‌های دستگاه شور است. این آواز دارای فضای ملودیک و احساسی خاصی است که به شنونده حسی از آرامش و تفکر می‌بخشد. برخی از مهم‌ترین گوشه‌های آواز ابوعطا عبارتند از: حجاز، شاه‌خاطی و رامکلی.
آواز بیات ترک
آواز بیات ترک دارای فضای ملودیک خاص و تأثیرگذار است. این آواز برای بیان احساسات عمیق و تفکر عمیق مناسب است. برخی از مهم‌ترین گوشه‌های آواز بیات ترک عبارتند از: دلکش، شاه‌خاطی و رامکلی. این آواز در پرده‌های شور نواخته می‌شود و جزو ملحقات آن طبقه‌بندی می‌شود، ولی چون از نظر شنوایی حسی شبیه دستگاه ماهور ایجاد میکند، برخی قایل به طبقه‌بندی آن تحت دستگاه ماهور هستند.
آواز افشاری
آواز افشاری دارای فضای ملودیک غم‌انگیز و عمیق است. این آواز برای بیان احساسات غم‌انگیز و تفکر عمیق مناسب است. برخی از مهم‌ترین گوشه‌های آواز افشاری عبارتند از: چکاوک، موالیان و رامکلی.
آواز دشتی
آواز دشتی یکی از معروف‌ترین و محبوب‌ترین آوازها در موسیقی ایرانی است. این آواز دارای فضای ملودیک ساده و تأثیرگذار است. برخی از مهم‌ترین گوشه‌های آواز دشتی عبارتند از: بختیاری، شاه‌خاطی و رامکلی. آواز دشتی از متعلقات دستگاه شور است و از مشهورترین آثار در آواز دشتی می‌توان به سرود “ای ایران” اثر روح‌الله خالقی اشاره کرد.
آواز بیات اصفهان
آواز بیات اصفهان متعلق به دستگاه همایون است. برخی این دستگاه را جزء دستگاه شور و برخی دیگر از متعلقات همایون دانسته‌اند. آواز و موسیقی بیات اصفهان شباهت‌هایی با موسیقی غربی داشته و با گام هارمونیک مینور مطابقت دارد.
آوازها در موسیقی ایرانی به دلیل تنوع در ملودی‌ها و احساسات مختلف، نقش مهمی در بیان عواطف و احساسات دارند و هر یک با فضای منحصر به فرد خود، بخشی از فرهنگ موسیقی ایرانی را تشکیل می‌دهند.
با ویولن بیشتر آشنا شوید: آشنایی با تمام جزئیات ساز ویولن
گوشه‌ها
گوشه‌ها ملودی‌های کوچکی هستند که درون دستگاه‌ها و آوازها قرار می‌گیرند و به شکل‌گیری ساختار کلی ردیف‌ها کمک می‌کنند. هر گوشه دارای نام و خصوصیات خاصی است. گوشه‌ها به عنوان عناصر ساختاری موسیقی ایرانی، نقش بسیار مهمی در ایجاد تنوع و غنای موسیقایی دارند.
موسیقی ایرانی دارای تئوری پیچیده‌ای است که شامل سیستم‌های مختلف نت‌نویسی، فواصل موسیقایی و ساختارهای ملودیک می‌باشد. تئوری موسیقی ایرانی به ما کمک میکند تا درک بهتری از ساختار و اصول موسیقی ایرانی داشته باشیم.
نت‌نویسی
نت‌نویسی در موسیقی ایرانی برخلاف موسیقی غربی که از سیستم هفت‌نتی استفاده میکند، شامل سیستم دوازده‌نتی است. این سیستم شامل نت‌های اصلی و نت‌های کروماتیک است.
نت‌های اصلی
نت‌های اصلی در موسیقی ایرانی عبارتند از:
- دو
- ر
- می
- فا
- سل
- لا
- سی
نت‌های کروماتیک
نت‌های کروماتیک شامل نت‌هایی هستند که با علامت‌های نیم‌پرده‌ای و ربع‌پرده‌ای تغییر می‌کنند. این نت‌ها در موسیقی ایرانی بسیار اهمیت دارند و به تولید ملودی‌های خاص و منحصر به فرد کمک می‌کنند.
فواصل موسیقایی
فواصل موسیقایی در موسیقی ایرانی به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: فواصل کوچک‌تر از نیم‌پرده و فواصل بزرگ‌تر از نیم‌پرده. این فواصل باعث می‌شوند که موسیقی ایرانی دارای ملودی‌های خاص و منحصر به فردی باشد.
فواصل کوچک‌تر از نیم‌پرده
فواصل کوچک‌تر از نیم‌پرده شامل ربع‌پرده‌ها هستند که به موسیقی ایرانی خصوصیت ویژه‌ای می‌بخشند. این فواصل به ایجاد ملودی‌های متنوع و پیچیده کمک می‌کنند.
فواصل بزرگ‌تر از نیم‌پرده
فواصل بزرگ‌تر از نیم‌پرده شامل پرده‌ها و سه‌چهارم پرده‌ها هستند. این فواصل به ایجاد تنوع و غنای موسیقایی کمک می‌کنند.
ساختارهای ملودیک
ساختارهای ملودیک در موسیقی ایرانی به گونه‌ای است که هر دستگاه و آواز دارای الگوهای خاص خود است. این الگوها شامل ترتیب خاصی از نت‌ها و فواصل موسیقایی می‌باشند.
سازهای موسیقی ایرانی پیش از اسلام
سازهای موسیقی ایرانی پیش از اسلام
موسیقی ایرانی پیش از اسلام دارای سازهای متنوع و گوناگونی بوده است که برخی از آنها همچنان در موسیقی سنتی ایرانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی از مهم‌ترین سازهای موسیقی ایرانی پیش از اسلام عبارتند از:
چنگ
چنگ یکی از سازهای زهی و کوبه‌ای است که در دوران باستان مورد استفاده قرار می‌گرفت. این ساز دارای شکل هارپ و سیم‌هایی است که با انگشت نواخته می‌شوند.
بربط
بربط یکی از سازهای زهی است که در دوران باستان مورد استفاده قرار می‌گرفت. این ساز دارای شکلی شبیه به عود امروزی است و با مضراب نواخته می‌شود.
نای
نای یکی از سازهای بادی است که در دوران باستان مورد استفاده قرار می‌گرفت. این ساز دارای شکل فلوت و با دمیدن هوا به داخل آن نواخته می‌شود.
و بطور مفصل شامل موارد زیر هستند:
| ▪ ارغنون: بر وزن اندرون، ساز-ی ایرانی است مشهور و بسیار قدیمی. گویند این سازایرانی را افلاطون وضع كرده است. در نوشته ها آمده ارغنون ساز و آواز هفتاد دختر خواننده و نوازنده است كه جملگی یك چیز را به یك بار و به یك آهنگ با هم بخوانند و بنوازند. |
| ▪ بربط: ساز-ی ایرانی است مرغابی شكل كه كاسه كوچك و دسته بلند دارد و عرب ها آن را گرفته، كاسه چوبی را بزرگ، دسته را كوچك و كوتاه كرده و آن را العود نام نهاده اند. |
| ▪ بیشه: سازی ایرانی است بادی كه بیشتر شبانان از آن استفاده می كردند. |
| ▪ توتك: بر وزن موشك ، ساز-ی ایرانی است مانند نی كه چوپانان می نوازند. |
| ▪ تنبور: بر وزن زنبور، ساز-ی ایرانی است مانند بربط. عرب ها به آن الطنبور می گویند. |
| ▪ جلاجل: ساز-ی ایرانی است دف مانند همراه سنج و دایره. |
| ▪ چغانه: بر وزن ترانه، ساز-ی ایرانی است كوبه ای شبیه قانون و برخی آن را همان قانون می دانند. |
| ▪ چنگ: از سازهای ایرانی پیش از اسلام است كه در ادبیات فارسی و نقش های باستانی به چشم می خورد و در اروپا این ساز به هارپ معروف است. |
| ▪ دنبره: سازی ایرانی است شبیه تنبور و معرب آن طنبوره است. |
| ▪ دهل: سازی ایرانی است ضربه ای كه در زیر بغل گرفته می نوازند. |
| ▪ رباب: سازی ایرانی است شبیه تنبور كه كاسه ای بزرگ و دسته كوتاهی دارد و روی كاسه پوست آهو می كشند. |
| ▪ رود: نام سازی ایرانی است قدیمی كه در ادبیات فارسی همراه چنگ و رباب آمده است. |
| ▪ زنگل: سازی است قدیمی كه دارای زنگوله ها و جلاجل هایی است. |
| ▪ سرنای: سازی است بادی كه به آن نای رومی نیز گفته می شود. |
| ▪ سنتور: سازی است خوش صدا كه بر صفحه چوبی آن ۹ تا ۱۲ خرك با سیم های زرد و سفید دیده می شود و با مضراب می نوازند. |
| ▪ سه رود: سازی ایرانی است كه تركیب شده از سه ساز چنگ و رباب و بربط. |
| ▪ شاخ و شانه: نام یك ساز ایرانی قدیمی است. |
| ▪ شاشك: بر وزن ناوك، سازی است معروف كه به آن رباب نیز گویند. |
| ▪ شاوغر: بر وزن گاوسر، سازی است بادی و نفیرش از كرنا كمتر است و به آن نای رومین نیز می گویند. |
| ▪ شاه نای: كه مخفف آن شهنای است كه به سرنای رومی نیز معروف است. |
| ▪ شش تا: نام سازی است كه به تنبور شش تار معروف است. |
| ▪ شوشك: سازی است كه به آن رباب چهار رود نیز می گویند. |
| ▪ شهرود: سازی است مانند موسیقار كه ایرانیان و رومیان در بزم و رزم نوازند. |
| عجب رود: از سازهای بادی است و مانند نی می نوازند. |
| عربانه: سازی ایرانی است شبیه دف و دایره و بعضی به آن دایره حلقه دار می گویند. |
| عود: همان بربط ایرانی است كه عرب ها نام آن را العود نهاده اند. |
| غیچك: نام سازی است معروف كه امروزه به آن كمانچه می گویند. |
| قانون: نام ساز ایرانی بوده كه با دو حلقه یا زخمه با انگشتان می نوازند. امروزه به كشورهای عربی و تركیه راه پیدا كرده است. نوازندگان این ساز در دوران تیموریان و سلجوقیان و صفویه زیاد بوده اند كه می توان به حافظ قانونی، حافظ مضرابی و رحیم قانونی اشاره كرد كه نقش آنها در عالی قاپو اصفهان دیده می شود. |
| موسیقار: سازی است كه از نی های بزرگ و كوچك به شكل مثلث به هم وصل است و دارای صدای جالبی است كه درویشان و شبانان می نوازند و نام پرنده ای نیز است. |
| ▪مولو: سازی است كه از شاخ آهو ساخته و دارای حلقه هایی نیز است. |
| ▪مهری: نوعی از ساز چنگ است و یكی از نام های چنگ است. |
موسیقی نواحی مختلف جغرافیایی کشور
- موسیقی بلوچی
- موسیقی ترکی اذربایجانی
- موسیقی بختیاری
- موسیقی جنوب ایران
- موسیقی خراسانی
- موسیقی گیلکی
- موسیقی قزوین
- موسیقی کردی
- موسیقی لرستان
- موسیقی مازندران
- موسیقی نمکدره‌ای
- موسیقی همدان
- موسیقی دزفول
نتیجه‌گیری
موسیقی ایرانی با تاریخچه‌ای کهن و غنی، یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین موسیقی‌های سنتی جهان است. این موسیقی با استفاده از سازهای متنوع و نت‌های خاص، دارای ملودی‌ها و گوشه‌های منحصر به فردی است که به شنونده حسی از آرامش، عشق و تفکر می‌بخشند. با بررسی سازهای مختلف، ردیف‌ها، دستگاه‌ها، آوازها و تئوری موسیقی ایرانی، می‌توان به درک بهتری از این هنر بی‌نظیر و ارزشمند رسید. موسیقی ایرانی همچنان با حفظ اصالت خود، به پیشرفت و تکامل ادامه می‌دهد و نقش مهمی در فرهنگ و هنر ایران زمین ایفا میکند.
هر گونه سوال یا نظری راجب موسیقی ایرانی دارید در بخش نظرات با ما مطرح نمایید.
15 دیدگاه. دیدگاه تازه ای بنویسید
لذت بردم…. در دنیا اگر صدایی بماند آن صدای عشق است و موسیقیست که تنها کلام گویای عاشقان است…
آتش است این بانگ نای و نیست باد / هر که این آتش ندارد نیست باد….مولانا
سلام
درود برشما
خیلی بهتر میشد اگه از هرکدوم از ساز ها یک تصویر میذاشتید
حیف که حتی گوگل هم در پیدا کردن بعضی نام ونشان این ساز ها عاجز است.
**********************************
حیف
درود بر شما
دوست گرامی در پست زیر تصاویری از ساز های پرطرفدار به همراه توضیحات آورده شده است
https://goo.gl/RcLfHu
مشاهده نمایید
موفق باشید
سازهای موسیقی ایرانی. این همه ساز که اسامی را نام بردید همه اش ایرانی است .ولی اینها هیچ کدام در موسیقی مدرن امروزی جا ندارند. و بیشتر شبیه آلات تولید صدا هستند که ممکن است دهها برابر این در تمام گوشه های شرق وجود داشته باشد.
مبحث هم مبحث سازهای موسیقی سنتی بود.نه موسیقی مدرن شما .شما موسیقی مدرن دوست داری برو گوش کن ولی حق نداری در اظهار نظرت سازهای سنتیرا چون در موسیقی مدرن مورد علاقه شما نیست وبه عنوان الات به وجود اورنده صدا از انها نام ببری.اگر اینگونه باشد همه سازها نوعی وسیله دراورنده صدای خاص خودش هست
همین علم موسیقی غربی بر پایه نت بود که سرو سامانی به موسیقی سنتی ما داد که بشه مکتوبش کرد و از حالت تو بزن من گوش بدم و بعدش من بزنم تو گوش کن ببین درسته یا نه بیرون آورد.
با سلام و تشکر از سایت خوب و مفیدتون.من خیلی علاقه دارم به دستگاه های موسیقی ایرانی اما متاسفانه به طور جامع اطلاعات دقیقی ندارم.مثلا اینکه نت های هر دستگاه دقیقا چیان؟آکوردهای اصلی و فرعی و تزئینی برای سازهای کیبورد و گیتار باس چجوری مشخص میشه و اینجور سوالات…
شاید به خاطر این باشد که این ساز ساز تخصصی من هست ولی به اعتقاد بنده ساز تار شاه ساز ایرانیاست وکامل تر از سازهای دیگر است البته نسبتا.مثلا درسنتور که ساز بسیار خوش صدا وخوبی نیز هست وقتی چهار گاه مینوازیم.وقتی میخواهیم وارد حصار چهار گاه شویم.دیگر با ان سنتور نمیتوان ان کار راکرد.درست مثل کاست دستان استاد شجریان پس تا حدی مارا محدود میکند.
به اعتقاد من تار شاه ساز ایرانی وکامل ترین ساز ایرانیست
ماهور چی شد پس؟؟؟
چرا توضیح ندادی؟
بادرود.
ضمن تشکر از زحمات برای اطلاع رسانی و معرفی کامل دستگاه های موسیقی سنتی و ملی ایران پیشنهاد میکنم بدنبال معرفی دستگاه های آوازی،یک قطعه اجرا شده را که توسط اساتید خوانده شده همراه قطعه آواز پخش نموده تا دوستان ضمن آشنایی با دستگاه تفاوت آنرا با دیگر دستگاه ها متوجه گردند.مثلا دستگاه همایون که استاد ایرج آنرا اجرا نموده ویا اصفهان با اجرای استاد قوامی و…..
یک سوال.. هنوز مفهوم دستگاه برام نامشخصه
یعنی دستگاه مجموعه ای از نت های موسیقیه که با سازهای مختلف ایرانی میشه نواخت؟
سلام
ضمن تشکر بابت اطلاعات خوبی که گردآوری شده است میخواستم چند نکته را بیان کنم .
من هیچ اطلاعاتی راجع به موسیقی نداشته ام اما به لحاظ دقت و توجه حرفه ای و اگاهی از جنس صداهایی که در مشاغل گوناگون از وسایل و ابزار مختلف شنیده ام سازی را طراحی کردم که خصوصیات متفاوت و برجسته ای دارد
چنانچه بخواهم آنرا مورد تایید قراردهم
از کجا باید پیگیری نمایم؟
سلام.. ممنون از مطالبت خوبتون.
کلمه
گام
در موسیقی یعنی چه؟
فقط دیسلاو معنی موسیقی رومیده فلوت هم هست داخلش