طراحی و ساختار سنتور به گونه ایست که نیازمند نگهداری زیادی است. سنتور برخلاف دیگر سازها بیش از 70 سیم دارد و همین عامل این ساز را نسبت به دیگر سازها آسیب پذیرتر خواهد کرد. ضربه، شرایط آب و هوایی و مواد شیمیایی ممکن است این ساز را تحت تاثیر قرار دهد. در این مقاله شرایط نگهداری این ساز را به شما آموزش خواهیم داد.
1- کیف و جعبه سنتور(هارکیس و سافت کیس)
شاید اولین گام محافظت از سنتور خرید کیف یا جعبه مناسب است. سنتور ساز حساسی است از این رو محافظت از آن لازم و ضروری است. هارد کیس یا جعبه سنتور از مواد محکم و سخت‌تری مانند پلاستیک، چوب و … ساخته شده اند. اما سافت کیس ها که به آنها کیف سنتور نیز گفته میشود، معمولا از ماده یونولیت با یک پوشش چرمی یا برزنتی ساخته میشوند.
در مجموع هارد کیس ها یا جعبه های سخت، با اینکه استحکام زیادی دارند اما ضربه وارد شده را به طور مستقیم به سنتور منتقل می‌کنند در حالی که سافت کیس هایی از جنس یونولیت در برابر ضربه له شده و شدت ضربه در خود هضم کرده و به سنتور منتقل نمی‌کنند.
دومین نکته برای خرید یک کیف مناسب سنتور عایق حرارتی بودن آن است. به دلیل ماهیت فلزی سیم‌های سنتور، سرما و گرما خیلی سریع بر روی آن تاثیر گذاشته و موجب انبساط و انقباض سیم‌ها شده که در نتیجه کوک سنتور را بالا و پایین می‌برد و مداومت آن کیفیت سیم ها را کاهش میدهد. بنابراین قبل از خرید کیف درباره عایق حرارتی بودن آن اطلاعات لازم را کسب کنید. معمولا چرم طبیعی، چرم مصنوعی، برزنت به ترتیب عایق‌های حرارتی خوبی برای داشتن یک کیف سنتور مناسب هستند.
توی این پک فوق العاده، استاد علیرضا عبدالهی، سنتورنوازی رو از ابتدا جوری یادت میده که تو هیچ کلاس آموزشی یا پک دیگه ای نه دیدی نه شنیدی! در کمترین زمان سنتور نواز حرفه ای شو همه رو انگشت به دهان کن!
2- تمیز کردن ساز
پیشنهاد ما به شما این است استفاده از مواد تمیز کننده شیمیایی، روغن های جلا ویا رنگ ها را کنار بگذارید. این مواد در مقدار زیاد ممکن است صدای ساز شما را خفه کند. بهترین روش تمیز کردن سنتورتان استفاده از یک پارچه خشک است.
سنتور خود را از گزند مواد شیمیایی در امان بدارید. تحت هیچ شرایطی از الکل برای تمیز کردن سنتور خود استفاده نکنید زیرا لاک پوشاننده چوب ساز محلول در الکل است و به ساز شما آسیب میرساند. اسید ها و نمک ها میتوانند سیم ها و قطعات فلزی سنتور شما را نابود کنند.
3- خارج کردن ساز از کوک
اگر برای مدت طولانی از سنتورخود استفاده نمیکند سیم ها را از حالت کوک خارج کنید. شما با شل کردن سیم ها فشار بیهوده را از روی سیم ها برخواهید داشت.
4- کوک کردن صحیح
کشیدگی زیاد سیم های سنتور فشار قابل توجهی به صفحه ی بالای ساز و دو طرف ساز وارد میکند. اگر فشار سیم ها بیش از تحمل چوب باشند باعث میشوند صفحه ی ساز فرو رفتگی پیدا کند. بعلاوه اگر رطوبت بالا باشد ممکن است چسب کاری ساز آسیب ببیند و بخش های مختلف ساز از هم جدا شوند.
5- جابجایی سنتور
1- دست خود را بر روی سیم های سنتور قرار ندهید چرا که این کار هم به سیم ها فشار وارد می کند و هم گرمای دست را بر روی آن انتقال می دهد که خود باعث آسیب رسیدن به سنتور و خارج شدن از کوک می شود.
2- هنگامی که قصد بیرون آوردن سنتور از جعبه اش را دارید گوشی های آن را به هیچ وجه نگیرید. سعی نمایید با یک دست کلاف سمت چپ و با دست دیگر زیر سنتور را بگیرید.
3- از تغییر مکان ساز در دو دما متفاوت خودداری کنید چرا که چوب به تغییر دما حساس است و تغییر دما باعث تغییر صدا ساز میشود علاوه بر دما بالا سبب انبساط سیم میشود در نتیجه باعث خارج شدن کوک ساز و شل شدن سیم های ساز شما میشود.
4- در صورت بزرگ تر بودن جعبه ساز،بهتر است برای جلوگیری از آسیب ها وارده به سنتور در هنگام جابجایی ، از مقداری مقوا و یا اسفنج استفاده نمایید تا بخش های خالی پر شوند .
6- تعویض سیم های سنتور
برای نگهداری سنتور, سیم سنتور در اثر فشار زیاد و سایش فلز روی فلز در قسمت شیطانک و خرک فاسد میشود. این فشار به مرور زمان باعث خورندگی سیم و دوپهن شدن سیم شده و میتواند دلیل این باشد که ما نتوانیم به کوک مناسب خود در سنتور برسیم. در صورتی که استفاده شما به صورت مقدماتی است هر دوسال یکبار سیم ها را تعویض کنید و در صورت اجراهای حرفه ای بهتر از هر 6 ماه یکبار نسبت به تعویض سیم ها اقدام کنید.
7- نگهداری در زمستان و تابستان
1- در زمستان بر روی قاب سنتور پلاستیکی کشیده تا سنتور شما را در برابر سرما محافظت کند.
2- در تابستان نیز سنتور شما به واسطه کولرهای آبی در معرض آسیب خواهند بود. کولرهای آبی به خاطر رطوبتی که همراه هوای خنک وارد محیط می کنند، از عوامل مرطوب کردن هوای محیط هستند که برای سنتور مناسب نمی باشد.
3- رطوبت یا خشکی یش از حد محیط ممکن است سنتور شما را دچار آسیب کند. بنابراین میزان رطوبت هوا را کنترل کنید. حتما در جعبه ی سازتان رطوبت گیر قرار دهید. رطوبت گیرها بسته هایی هستند که در آنها از نوعی نمک برای جذب رطوبت استفاده میشود.
نکات تکمیلی
- پس از خارج کردن سنتور از جعبه اش بالافاصله شروع به نواختن نکنید. زیرا چند دقیقه سنتور باید در هوای آزاد قرار بگیرد تا به اصطلاح به هوا عادت کند.
- هرگز سنتورتان را درروزهای بارانی و مه آلود در فضای باز ازجعبه اش خارج نکنید.
- از سرد و گرم شدن سنتور جلوگیری کنید. زیرا هوای سرد و گرم باعث خارج شدن کوک و اثرات بدی روی ساز گردد.
- بعد از تمرین سنتور را در جعبه اش بگذارید تا در معرض گرد و غبار قرار نگیرد و از زنگ زدن سیم ها جلوگیری شود و همچنین کوک آن محفوظ بماند.
- پس از تمرین، مضراب را در درون جعبه قرار دهید تا از شکستن آن جلوگیری شود.
- برای رسیدن به کوک مناسب از آچار کوک استفاده کنید و فشار دست خود را کنترل کنید.
- توصیه ما به شما این است حتما ساز را از سازنده محلی بخرید. سازنده محلی از متریال بومی استفاده خواهد کرد و شرایط آب وهوایی را در نظر گرفته است.
