ویدیو آموزش نحوه کوک دیوان یا باغلاما

دیوان: نگینی از موسیقی کردی

دیوان  یکی از سازهای زهی زخمه‌ای برجسته در موسیقی کردی است که با صدای منحصر به فرد و دلنشین خود، جایگاه ویژه‌ای در فرهنگ و هنر کردها دارد. این ساز با کاسه‌ای بزرگ و دسته‌ای بلند، از سایر سازهای مشابه متمایز می‌شود و نقشی اساسی در اجرای مقام‌ها و آوازهای کردی ایفا می‌کند.

ریشه‌های تاریخی دیوان

دیوان ریشه‌های عمیقی در تاریخ موسیقی شرق دارد و ارتباط نزدیکی با سازهای خانواده تنبور دارد. این ساز از دوران باستان در مناطق مختلف کردستان و مناطق هم‌جوار نواخته می‌شده است. با گذشت زمان، دیوان تحت تأثیر فرهنگ‌های مختلف، تغییرات ساختاری و تکنیکی یافته و به شکل امروزی خود رسیده است.

تطور دیوان در طول زمان

در طول تاریخ، دیوان تغییرات مختلفی را تجربه کرده است. از تغییرات در مواد و ساختار گرفته تا سبک‌های نواختن و تکنیک‌های اجرایی. این تغییرات نشان‌دهنده تطور و تکامل این ساز در پاسخ به نیازها و ذائقه‌های موسیقیایی مختلف در دوره‌های مختلف زمانی است.

ساختار و اجزای دیوان

آناتومی دیوان

دیوان از چندین بخش اصلی تشکیل شده است که هر یک نقش خاصی در تولید صدای نهایی این ساز دارند. این بخش‌ها شامل کاسه، دسته، سیم‌ها، گوشی‌ها و سایر اجزا می‌شود.

1. کاسه: قسمت اصلی و بزرگ ساز که نقش مهمی در تولید و تقویت صدا دارد.
2. دسته: بخشی بلند و باریک که سیم‌ها روی آن قرار می‌گیرند و انگشت‌گذاری روی آن انجام می‌شود.
3. سیم‌ها: معمولاً از جنس فلز هستند و به تعداد مختلف روی دسته کشیده می‌شوند.
4. گوشی‌ها: برای تنظیم و کوک کردن سیم‌ها استفاده می‌شوند.

مواد مورد استفاده در ساخت دیوان

مواد مختلفی در ساخت دیوان به کار می‌روند که هر یک تأثیر خاصی بر صدای نهایی ساز دارند. چوب‌هایی مانند گردو، افرا و توت برای ساخت کاسه و دسته استفاده می‌شوند. انتخاب چوب مناسب می‌تواند تأثیر زیادی بر کیفیت و تنوع صداهای تولیدی داشته باشد.

انواع مختلف دیوان

دیوان در مناطق مختلف کردستان و سایر مناطق کرد نشین با تفاوت‌های جزئی در ساختار و کوک استفاده می‌شود. این تفاوت‌ها باعث ایجاد انواع مختلف دیوان شده‌اند که هر یک دارای ویژگی‌های منحصر به فردی هستند. در این بخش، به بررسی انواع مختلف دیوان و ویژگی‌های آن‌ها خواهیم پرداخت.

دیوان سنتی

دیوان سنتی، که به عنوان نوع اصلی و قدیمی دیوان شناخته می‌شود، دارای کاسه‌ای بزرگ و عمیق و دسته‌ای بلند است. این نوع دیوان معمولاً با سیم‌های فلزی و گوشی‌های چوبی ساخته می‌شود و صدای گرم و عمیقی تولید می‌کند که برای اجرای موسیقی‌های سنتی کردی بسیار مناسب است.

دیوان معاصر

دیوان معاصر با تغییرات جزئی در ساختار و مواد به کار رفته، بهبودهایی در صدای ساز و راحتی نوازندگی ارائه می‌دهد. این نوع دیوان ممکن است از چوب‌های مختلفی مانند گردو، افرا یا توت ساخته شود و با سیم‌های نایلونی یا فلزی مجهز شود. دیوان معاصر اغلب دارای گوشی‌های مدرن‌تر و طراحی ارگونومیک‌تر است که به نوازندگان امکان اجرای راحت‌تر و دقیق‌تر را می‌دهد.

دیوان کوچک

دیوان کوچک یا دیوان جیبی، نسخه‌ای کوچکتر از دیوان سنتی است که برای حمل و نقل آسان‌تر و نوازندگی در فضاهای کوچکتر طراحی شده است. این نوع دیوان معمولاً دارای کاسه و دسته‌ای کوچکتر است و تعداد سیم‌های کمتری دارد. با این حال، همچنان صدای خوبی تولید می‌کند و برای آموزش و تمرین بسیار مناسب است.

دیوان بزرگ

دیوان بزرگ یا دیوان باس، نوعی دیوان با کاسه و دسته‌ای بزرگتر است که برای تولید صدای بم و غنی‌تر طراحی شده است. این نوع دیوان معمولاً دارای سیم‌های بیشتری است و در ارکسترهای کردی برای پشتیبانی از صدای بم استفاده می‌شود.

دیوان الکتریک

دیوان الکتریک، نسخه‌ای مدرن از دیوان است که به سیستم‌های الکتریکی مجهز شده است تا به تقویت و تغییر صدا کمک کند. این نوع دیوان برای نوازندگانی که در سبک‌های موسیقی معاصر و تلفیقی فعالیت می‌کنند بسیار مناسب است. دیوان الکتریک به نوازندگان امکان می‌دهد تا صداهای مختلفی را با استفاده از افکت‌ها و تقویت‌کننده‌های صدا تولید کنند.

دیوان ترکی

دیوان ترکی یا باغلامای کردی، نوعی دیوان است که در مناطق ترکیه و بین کردهای ترکیه نواخته می‌شود. این ساز دارای تفاوت‌های جزئی در ساختار و کوک با دیوان سنتی کردی است و معمولاً برای اجرای موسیقی‌های محلی و سنتی ترکیه استفاده می‌شود.

دیوان ارمنی

دیوان ارمنی، نوعی دیوان است که در بین ارامنه رواج دارد و تفاوت‌های خاصی در طراحی و نواختن با دیوان کردی دارد. این نوع دیوان دارای صدای خاص و منحصر به فردی است که در موسیقی سنتی ارمنی استفاده می‌شود.

دیوان عراقی

دیوان عراقی، نوعی دیوان است که در مناطق کردستان عراق و مناطق مجاور استفاده می‌شود. این نوع دیوان دارای تفاوت‌های ساختاری و کوک با دیوان سنتی کردی است و برای اجرای موسیقی‌های محلی و سنتی عراق بسیار مناسب است.

کوک های باغلاما

سازی ها در این بخش از ساز دیوان یا باغلاما شما را با نحوه کوک و انواع کوک آشنا میکند.شما در بخش های متنوع سایت میتوانید این ساز را کامل بیاموزید.چیده‌مان سیم‌ها در باقلاما از پایین به بالا «دو٬ دو٬ سه» است. کوک‌هایی که در فهرست زیر٬ یاد شده اند٬ از پایین به بالا گفته شده اند. آن دسته از سیم‌های باقلاما که سه‌تایی در کنار هم هستند٬ از پایین به بالا به گونه ای هستند که نخست در پایین٬ یک سیم بم‌نواز هست که کلفت‌تر از دو سیم بالاتر از خود می‌باشد. سپس دو سیم دیگر در بالای سیم بم٬ بسته شده اند. بیشتر هنگام‌ها میانه‌ی زیر و بمی سیم بم در دسته‌ی سه‌تایی٬ با دو سیم بالاتر٬ شش پرده یا همان یک اکتاو است.
کوک بوزوک یا کارا (Sol, Re, La)
کوک باغلاما (La, Sol, Re)
کوک مستزاد (Fa, Re, La)
کوک میسکت (Fa#, Re, La)

موارد و نوع استفاده

باغلاما و سازهای هم‌خانواده آن رپرتوار گسترده‌ای دارند که مقام‌های رایج در موسیقی ترکی، کردی، ارمنی ترکیه، موسیقی کردی شمال عراق و بسیاری از مقام‌های رایج در برخی نقاط مرزی ایران، ترکیه و شمال عراق را شامل می‌شود. این سازها هم به‌ صورت تک‌نوازی و هم در همراهی با‌ آواز و نیز در کنار ساز‌های دیگر در ارکستر‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.

سيمها

در قديم از موي اسب، روده و ابريشم به جاي سيم استفاده ميشد.اما امروزه بيشتر سيمهاي فولادي كه صداي بهتري ميدهند استفاده ميشوند، همچنين برخي از سيمها ابريشم/فنري هستند.

مطلب مهم :آموزش تصویری و کامل نت خوانی موسیقی+ دانلود کتاب نوت و تئوری

مضراب

اين وسيله كه براي نواختن باقلاما به كار ميرود.مضراب يا تَزَنه ناميده ميشود. تَزَنه از موادي مثل صدف، چوبِ گيلاس، شاخ، پرِ غاز و پلاستيك تهيه ميشود. سابقاً فقط از چوبِ گيلاس و صدف ساخته ميشد. درخشش و قابل انعطاف بودن صدف و چوبِ گيلاسي كه تميز و داراي شيره است,برای مضراب بسيار عالي بهشمار ميآمد. اين مضرابها پس از ساخته شدن در روغن زيتون خوابانده ميشوند تا بادوام شده و صداي خوبي بدهند. امروزه مضرابهاي پلاستيكي كاربرد وسيعتري يافته است.

یک مطلب کاربردی: جامع ترین مقاله درباره ساز دیوان

كوكهاي باقلاما

صداي تنظيم شده در سازهاي موسيقي كوك ناميده ميشود. در معناي كليِ لغت، كلمه (دوُزن) (düzen) اغلب براي سازهاي موسيقي مردمي تركيه كاربرد دارد.در موسيقي مردمي تركيه، سازهاي خانواده باقلاما كوكهاي متفاوتي دارند. اصولاً كوكهاي اصلي باقلاما عبارت است از:كارا دوُزَن به صورت لا- رِ – سُل و باقلاما دوُزني به صورت رِ – سُل – لا .كوك هاي ديگر به موقع معرفي خواهد شد.

در پایان هم از این فیلم آموزشی که نحوه کوک دیوان یا باغلاما با موبایل را به شما آموزش میدهد استفاده کنید