چگونه تار را کوک کنیم؟ (آموزش تصویری انواع روشها)

شاید یکی از سخت ترین کارها برای یک هنرجوی مبتدی کوک کردن سازش باشد. کوک کردن ساز یکی از اصلی ترین کارها در نوازندگی است. کوک نبودن علاوه بر خراب کردن اجرا، صدای ناخوشایندی نیز به دنبال خواهد داشت. در این مقاله به شما کوک کردن تار را آموزش خواهیم داد.

دلایل خارج شدن تار از کوک

1- پوست تار

پوست تار نازک و نقش مهمی در صدادهی ساز دارد. پوست های طبیعی اغلب با تغییر درجه رطوبت و خشکی هوا، جمع یا باز می شود. این تغییر باعث بالا و پایین شدن خرک تار می شود. نتیجه آن از کوک خارج شدن تار است. این نکته نیز حائ اهمیت است، که پوست های مصنوعی این تغییرات را نخواهند داشت اما صدای خوشایندی نیز ندارند.

2- سیم ها

فارغ از جنس سیم ها که باید نوع مرغوبی داشته باشد، مهم گره سیم ها در قسمت سیم گیر است که باید با مهارت و دقت زده شود. اگر این گره ها بدون دقت باشد تار شما مرتب کوک باز می کند و نیاز به کوک مجدد خواهد داشت.

3- گوشی ها و سرپنجه

ضعف گوشی ها در نگه داشتن کوک تار مهم است. گاهی خود هنرجویان باعث ایجاد مشکل در گوشی ها می شوند. هنرجو برای جلوگیری از خالی کردن کوک، گوشی را به شدت به سمت سرپنجه فشار می دهد و همین فشار ها به مرور باعث می شود گوشی ها خراب شوند، سرپنجه از هم باز شود و سوراخ های گوشی باز شود و تار دیگر کوک را نگه ندارد.

4- روش کوک کردن

مشکل مهم تر همان نحوه کوک کردن تار است. دقت و درستی کوک کردن تار بسیار حائز اهمیت خواهد بود.

آموزش ۲ نکته اساسی تار به صورت تصویری

کوک کردن تار

ساز تار شش سیم دارد که از طریق سیم گیر و گوشی به ساز متصل می شود. سیم های تار به صورت دو تایی نوازندگی می شوند یعنی دوسیم پایین، دو سیم وسط و دو سیم بالا با هم انگشت گذادی و نوازندگی می شوند. بنابرین کوک این جفت سیم ها با هم یکی است به جز در بعضی از کوک ها که دو سیم بالا ( بم) متفاوت کوک می شوند.

به طور کلی ساز تار کوک های مختلفی دارد که برای اجرای دستگاه های مختلف موسیقی ایرانی به کار می رود. و در آموزش تار بسیار مهم هستند. برخی از کوک های تار کوک پایه و اصلی هستند که قابلیت اجرای تمامی دستگاه ها را دارند. کوک استانداردی که برای تمامی هنرجویان مبتدی استفاده می شود برای سیم های اول تا ششم ( از پایین به بالا) به ترتیب دو، دو، سل، سل، دو، دو می باشد که علامت های انگلیسی آن ها C C G G C C است. سیم اول، دوم و پنجم در این کوک دقیقا یک صدا دارند و سیم ششم (بم) نت دو با یک اکتاو بم تر کوک می شود.

از دیگر کوک های اصلی تار می توان به کوک دو، دو ، سل سل ، ر ، ر و کوک دو، دو، فا، فا، دو، دو اشاره کرد.

کوک کردن تار با تیونر یا اپلیکیشن

ابتدا باید یک دستگاه تیونر تهیه کنید که برای نوازندگان یک وسیله ضروری است. می توانید از اپلیکیشن های تیونر موبایل که دقیقا کار دستگاه تیونر را انجام می دهند استفاده کنید.

کار دستگاه یا اپلیکشین تیونر این است که پس از شنیدن صدای ساز در یک فرکانس مشخص نت آن صدا را به ما نشان می دهد. برای کار کردن با تیونر دستگاه را روشن و یا اپلیکیشن موبایل را باز کنید. در بخش تنظینات فرکانس دستگاه را روی 440 هرتز قرار دهید چون این فرکانس استاندارد است.

1- کوک کردن سیم اول تار

حتما برای کوک کردن با مضراب به سیم ضربه بزنید. روی سیم اول به طوری که به سیم دوم برخورد نکند مضراب بزنید و تیونر را نزدیک ساز قرار دهید. پس از دیدن علامت نت سیم نواخته شده روی تیونر باید اقدام به تنظیم کردن آن کنید. برای این کار از گوشی که سیم اول به آن متصل شده استفاده کنید.

پس از نواختن و مشاهده نت سیم اول در صورتی که نت مشاهده شده بم تر از نت استاندارد بود باید گوشی را در جهت سفت شدن سیم( خلاف عقربه های ساعت) بچرخانید. به این صورت که اگر نت های بم تز دو که شامل نت سی(B) سی بمل (Bb) و یا لا و پایین تر باشد باید سیم را سفت تر کنید تا صدا زیر تر شود. اگر سیم ساز شما زیاد شل است و یا کوک خالی کرده است مسلما باید در جهت سفت شدن گوش را بچر خانید. و در صورتی که احساس مس کنسد سیم زیادی سفت است و یا در تیونر علامت نت های زیر تر مانند ر بمل( Db) ، ر( D) می بمل (ٍEb) و یا سایر نت های بالاتر بود باید گوشی را در جهت شل شدن سیم ( جهت عقربه های ساعت) بچرخانید.

دانلود رایگان 4 نت زیبا و ساده برای تار که باید بلد باشید

پس از آنکه جهت چرخش گوشی را متوجه شدید گوشی را به آرامی بچرخانید و همزمان بر روی سیم مضراب بزنید و به تیونر دقت کنید. زمانی که نت شان داده شده دو با علامت C شد سیم شما کوک شده است در حالت کوک دقیق تیونر چراغ سبز نشان می دهد و خط نشانگر در وسط قرار می گیرد.

2- کوک کردن سیم دوم تار

برای کوک کردن سیم دوم نیز دقیقا مشابه سیم اول عمل می کنیم و این بار روی سیم مضراب زده و گوشی سیم دوم را می چرخانیم تا زمانی که بر روی نت دو (C) تنظیم شود. برای افزایش دقت کوک ساز توجه کنید که در کوک سیم اول کنار علامت C یک عدد چهار باید قرار بگیرد که نشان دهنده تنظیم درست است و اگر عدد 3 داشته باشد یعنی کوک شما یک اکتاو بم تر است و باید کوک را با سفت کردن سیم بالا ببرید.

3- کوک کردن سیم های وسط تار ( سیم های سل)

روش کوک کردن سیم های زرد نیز دقیقا مانند دو سیم اول است با این تفاوت که در نت این دو سیم سل( G) است. نت های بم تر از G شامل نت های F#، F E و غیره است که در این حالت ها نیاز به سفت کردن سیم دارید و در صورت بالا تر بودن کوک ( نت های لا بمل، لا، سی بمل و غیره) گوشی را در جهت سفت شدن بچرخانید. دقت داشته باشید که نشانگر تیونر باید در وسط قرار بگیرد بنابرین اگر نت G نشان داده شود و نشانگر سمت راست بود باید سیم را بسیار کم شل کنید و در صورت قرار گرفتن نشانگر در سمت چپ سیم را سفت تا نشانگر به وسط برسد.

4- کوک کردن سیم های بم تار

سیم های پنجم و ششم سیم های بالایی تار هستند که در مرحله آخر آن ها را کوک می کنیم. سیم پنجم دقیقا مشابه دو سیم اول و با همان نت کوک می شود و بعد به سراغ سیم ششم یا سیم بم می رویم. سیم بم ضخیم تر از سایر سیم هاست و برای کوک کردن نیاز به فشار بیشتری دارد برای بهتر کوک کردن کف دست خود را روی گوشی تار قرار دهید تا تسلط بیشتری داشته باشید و با کل دست گوشی را بچرخانید.

نت سیم بم همان نت دو است اما یک اکتاو بم تر از سیم های اول و پنجم است یعنی در تیونر در کنار علامت نت دو C عدد 3 قرار می گیرد (3C) که نشان دهنده یک اکتاو بم تر بودن است.

برای شروع یادگیری تار کلیک کنید

کوک کردن تار در دستگاه های موسیقی

کوک تار در دستگاه شور

• شور دو : “دو فا دو”
• شور ر : “دو سل ر”
• شور می : “دو سل دو” یا “دو سل دو می” یا “دو سل سی می”
• شور فا : “دو فا دو”
• شور سل : “دو سل دو” یا “دو سل دو فا”
• شور لا : “دو سل لا ر”

کوک تار در دستگاه ماهور

• ماهور دو : “دو سل دو”
• ماهور ر : “دو سل ر”
• ماهور فا : “دو فا دو”
• ماهور سل : “دو سل دو” یا “دو سل ر ر”
• ماهور سی بمل : “دو سل سی بمل” یا “دو سل دو”
• ماهور می بمل : “دو سل دو می بمل” یا “دو سل دو”

کوک تار در دستگاه افشاری

• افشاری فا : “دو فا دو” یا “دو فا سی بمل سی بمل” یا “دو فا سی بمل فا رو”
• افشاری سل : “دو سل دو”
• افشاری لا : “دو سل لا ر” یا “دو سل دو” یا “دو سل لا لا”
• افشاری دو : “دو فا دو”
• افشاری ر : “دو سل ر”

کوک تار در دستگاه دشتی

• دشتی سل : “دو سل دو”
• دشتی لا : “دو سل ر” یا “دو سل لا ر” یا “دو سل ر ر”
• دشتی سی : “دو سل دو” یا ” دو سل سی می” یا “دو سل سی سی” و هم “دو فا دو دو” و “دو فا سل دو” و هم “دو سل سل دو”
• دشتی ر : “دو سل دو” یا “دو سل ر”
• دشتی می : “دو سل دو می” یا “دو سل دو” یا “دو سل لا ر” و هم “دو سل لا می”

ویدیوی آموزش کوک کردن تار

حرف آخر

در هنگام کوک کردن سیم ها را یکباره نچرخانید، در صورتیکه گوشی ها توان نگهداری کوک را نداشته باشند ساز کوک خالی میکند. همچنین سعی کنید همیشه با ساز کوک شده بنوازید، علاوه بر اینکه سازتان آسیب نمیبند بلکه گوش شما نیز به شنیدن صدای ساز کوک عادت خواهد کرد.

راهنمای خرید تار (10 نکته مهم پیش از خرید)