ویولن سل (Cello) هم درست مثل همه سازهای زهی، از طریق ارتعاش سیمها روی بدنه چوبی امواج صوتی ایجاد می کند. وقتی از اجزای ویولن سل حرف می زنیم، منظورمان قطعات مجزا و جداگانه ایست که این ساز از آنها تشکیل شده است. برای اینکه صدای ارتعاش سیمهای ویولن سل کاملا واضح و رسا به گوش برسند تمام این اجزا باید کارشان را به درستی انجام بدهند.
ویولن سل را نجارهایی که در ساخت سازهای زهی تخصص دارند می سازند. معمولا صفحه جلویی ویولن سل از چوب صنوبر و قسمت پشتی و پهلویی آن از افرا ساخته می شود. البته ویولن سلهای مدرن و جدید از چوبهای دیگری هم ساخته می شوند و حتی می توان از فیبر کربن هم برای ساخت این ساز استفاده کرد.
ساختار اصلی ویولن سل
ویولن سل را به طور کلی می توان به 3 قسمت اصلی تقسیم کرد:
1- بدنه (body): بدنه ویولن سل از قسمت بالایی یا رویی که معمولا از چوب صنوبر ساخته شده، قسمت پشتی که معمولا از جنس چوب افرا است و قسمت کناری یا دنده ها (ribs) که آن هم معمولا از افرا ساخته می شود، تشکیل شده است. حفره های F هم در قسمت بالایی ویولن حک شده اند. بدنه ویولن سل از اجزای دیگری مثل نوار باس (bass bar)، ساندپست (sound post)، پین انتهایی (end pin)، پل (bridge) و سیم گیر (tailpiece) تشکیل شده است.
2- گردن (neck): گردن ویولن سل از بدنه به سمت بالا کشیده شده است. اصلی ترین بخش گردن این ساز صفحه انگشت گذاری آن است که نوازنده برای نواختن نتهای خاص سیمهای روی آن را فشار می دهد.
3- سردسته (peghead): سر دسته ویولن سل در قسمت بالایی گردن ساز است که گوشیهای کوک روی آن قرار دارند. کوک اصلی ویولن سل با این گوشیها انجام می گیرد.
حتما بخوانید: ترفندهای عالی یادگیری سریع ویولن در منزل
17 قسمت ویولن سل
ویولن سل به قسمتهای جداگانه و مجزایی تقسیم می شود. برای اینکه با ویولن سل بهتر و بیشتر آشنا شوید باید از قسمتهای مهم این ساز باخبر باشید.
1- نوار باس (Bass bar): نوار باس نواز نازکی از جنس چوب صنوبر است که داخل ویولن سل قرار دارد. کار نوار باس تقویت فرکانسهای پایین ساز است.
2- دنده C شکل (Bouts): دنده C شکل که به آن کمر ویولن سل هم می گویند، برشهای عمیقی است که در وسط ساز قرار دارد. این برشهای بالایی و پایینی باعث می شوند نواختن آرشه روی ساز راحتتر شود و آرشه مدام با بدنه ساز برخورد نکند.
3- پل (Bridge): پل ویولن سل قطعه ای چوبی و معمولا از جنس افرا است که سیمهای زیر انتهای فینگربورد (fingerboard) یا همان صفحه انگشت گذاری را نگه می دارد و باعث روان کشیده شدن آرشه روی سیمها می شود. جای پل روی زیر و بمی صدای ساز و ارتفاع آن روی قابلیت پخش صدای کلی ساز اثر می گذارد.
4- پین انتهایی (Endpin rod): پین انتهایی میله ای فلزی انتهای پایین سل است که امکان ایستادن ویولن سل روی زمین را فراهم می کند. این پین با استفاده از یک پیچ انگشتی در انتهایش تنظیم می شود.
5- سوراخهای اف (F-holes): برای افزایش رزونانس دو حفره در بالای ویولن سل حک شده است. این سوراخها باعث می شوند ارتعاشات سیمها خیلی راحت به صفحه پشتی ویولن سل برسند و از قسمت بالایی ساز پخش شوند.
یک مطلب کامل دیگه: معرفی و آشنایی با ویولن سل
6- پیچهای تنظیم دقیق کوک (Fine tuners): تیونرها یا همان پیچهای تنظیم دقیق کوک ویولن سل به قسمت انتهایی آن یعنی جایی که سیمها به انتهای ساز می رسند وصل می شوند. این پیچها به همراه گوشی های کوک در سر دسته ویولن سل، کشش سیمها را تنظیم و به حفظ این کشش و کوک ساز کمک می کنند.
7- صفحه انگشت گذاری (Fingerboard): صفحه انگشت گذاری جاییست که نوازنده برای نواختن نتهای خاص روی سیمهای آن فشار وارد می کند. صفحه های انگشت گذاری شیک و مجلل از از چوب آبنوس ساخته می شوند، ولی به طور کلی برای ساخت این قسمت از از چوب های دیگری مثل چوب رزوود (rosewood) یا برزیل وود (Brazilwood) هم استفاده می شود.
8- گردن (Neck): گردن ویولن سل از بالای بدنه ویولن سل به سمت بالا امتداد دارد و از صفحه انگشت گذاری پشتیبانی می کند. در قسمت انتهای بالایی گردن ویولن سل جعبه گوشیها و حلزونی ساز قرار دارند.
9- شیطانک (Nut): شیطانک ویولن سل یک تکه چوب برجسته است که به صورت عمود بر گردن ساز و در بالای صفحه انگشت گذاری قرار دارد. این تکه چوب چهار شیار دارد که سیمهای ساز را سر جایشان نگه می دارد.
10- جعبه گوشیها یا پِگ باکس (Pegbox): جعبه گوشیها در ویولن سل در بالای گردن ساز است و چهار گوشی کوک دارد که هر کدامشان مخصوص یکی از سیمهای ویولن سل هستند. سیمها دور این گوشیهای کوک پیچیده می شوند و نوازنده می تواند با شل یا سفت کردن پیچها گام هر سیم را تنظیم کند.
11- کلاف (Purfling): لبه بالایی و پشت ویولن سل حاشیه ای دارد که نقش یک اتصال دهنده را بازی می کند و جلوی ترک خوردن چوب ساز را می گیرد.
دانلود کنید: کتاب آموزش گام به گام و تصویری ویولن سل
12- دنده ها (Ribs): به قسمتهای کناری ویولن سل دنده گفته می شود. این دنده ها ضمن حفظ شکل و ظاهر ساز، بین قسمت بالایی و پشتی ویولن سل فضا ایجاد می کنند. هر چه دنده های ویولن سل بهتر و قویتر باشند، صدای ساز هم بهتر خواهد بود.
13- حلزونی (Scroll): قسمت حلزونی ویولن سل در واقع یک قطعه چوبی منحنی شکلی در بالای جعبه گوشیها است که بیشتر جنبه تزئینی دارد تا کاربردی.
14- ساوند پست (Sound post): داخل بدنه ویولن سل و درست زیر پل، تکه چوبی به شکل میلگرد و با نام ساوند پست وجود دارد که وظیفه اش متصل کردن قسمت پشتی و جلویی ویولن سل به همدیگر و افزایش رزونانس و کیفیت صدای ساز است.
15- سیمها (Strings): ویولن سل چهار سیم دارد که در یک پنجم کوک می شوند. گام این سیمها از پایین ترین سیم تا بالاترین سیم به صورت “دو” (C)، “سل” (G)، “ر” (D) و “لا” (A) می باشد. در گذشته سیمهای ویولن سل از روده گوسفند ساخته می شدند، اما الان این سیمها را از آلیاژهای فلزی میسازند.
16- طناب سیم گیر (Tailgut): طناب سیمگیر در واقع سیمی نایلونی یا فلزی است که سیم گیر را به پین انتهایی وصل می کند.
17- سیم گیر (Tailpiece): سیم گیر جاییست که در آنها سیمهای ویولن سل به انتها می رسند. این قسمت با استفاده از طناب سیم گیر به پایین ویولن سل متصل می شود. اکثر سیم گیرها از چوب شمشاد ساخته می شوند، ولی برای ساخت مدلهای ارزانتر آن از کامپوزیت های پلاستیکی استفاده هم می کنند.
حتما بخوانید: 70 اصطلاح رایج موسیقی که باید بدانید
قطعات اصلی آرشه ویولن سل
به جز مواردی که گفتیم، آرشه هم یکی از اجزای کلیدی ویولن سل محسوب می شود. آرشه هایی که کیفیت بالایی دارند از چوب پرنامبوکو و موهای آنها از موی دم اسب ساخته می شوند. آرشه های کم کیفیت تر از چوبهای دیگر و موهایی بجز موی اسب تهیه می شوند. برای نگهداری موهای آرشه از کلیفون استفاده می شود. کلیفون کمک می کند تا آرشه حرکت نرم و روانی روی سیمهای ویولن سل داشته باشد و بهترین و با کیفیت ترین صدای ممکن را تولید کند.
