فلوت (Flute) یکی از سازهای موسیقی است و به کسی که فلوت می نوازد فلوت نواز (flautist) می گویند. فلوت انواع زیادی دارد؛ اما رایجترین آن کنسرت فلوت (concert flute) نام دارد. فلوتهای دیگری مثل پیکولو (piccolos)، فلوت آلتو (alto flutes) و فلوت باس (bass flutes) هم وجود دارد.
تاریخچه فلوت
زنان چینی در حال نواختن فلوت- نقاشی بازسازی شده از نقاشی عیاشی های شبانه هان شیزای (Night Revels of Han Xizai) در قرن دوازدهم که اصل آن توسط گو هونگ جونگ (Gu Hongzhong) در قرن دهم خلق شد.
مجسمه کریشنا (Krishna) در حال نواختن فلوت
فلوت در طول تاریخ دستخوش تغییرات زیادی شده است. برای قرنها، نوازنده ها از پن فلوت (Pan flutes) استفاده می کردند و بعدها فلوت رنسانس رواج پیدا کرد. در موسیقی باروک (Baroque)، فلوت به معنای ریکوردر (Recorder) است، به همین خاطر فلوت باروک را تراورسو (traverso) می نامیدند تا با سازهای دیگر اشتباه گرفته نشود. یک فلوت ساز باواریایی فلوت کلیدداری به نام فلوت بوهم (Boehm) ساخت که به طور چشمگیری نسبت به نسخه های قبلی فلوت پیشرفته تر بود. پیشرفتهای بعدی باعث ظوهر فلوت مدرن شدند.
توی این پک فوق العاده، استاد محسن غناعت، نواختن فلوت رو جوری یاد میگیری که تو هیچ کلاس آموزشی یا پک دیگه ای نه دیدی نه شنیدی! در کمترین زمان یک فلوت نواز حرفه ای شو همه رو انگشت به دهان کن!
مجموعه بزرگی از رپراتورها (repertoire) یا همان قطعات موسیقی از ساز فلوت وجود دارد. آهنگسازان باروک از این ساز به صورت جفتی در ارکسترهایشان استفاده می کردند و در تکنوازیها (solo music)، کنسرتو (concerto) و موسیقی مجلسی (chamber music) نیز فلوت می زدند. این اتفاق تا به امروز ادامه داشته و فلوت در طیف وسیعی از موسیقیها به کار می رود.
از دست ندین: آموزش تصویری نحوه صحیح نفس گیری ساز فلوت
در ارکسترها حداقل از دو فلوت و گاهی اوقات از سه یا چهار فلوت استفاده می شود. گاهی اوقات از پیکولو که یک اکتاو بالاتر می نوازد یا فلوت آلتو که یک پنجم پایین تر از فلوت می نوازد در ارکسترها استفاده می کنند.
فلوت با نواختن نت های بالا، نغمه ای بسیار شاد و گوشنواز ایجاد می کند. اگر به قطعه شنیدنی Badinerie از سوئیت ارکسترال شماره 2 باخ (Bach) گوش کنید این مساله را به خوبی متوجه می شوید. صدای فلوت می توان بسیار حزن انگیز و غمناک هم باشد. قطعه Prélude à l’après midi d’un faune از کلود دبوسی (Claude Debussy) نمونه خوبی برای این مورد است.
نواختن فلوت
تنوع صدا در فلوت بسیار زیاد است. با استفاده از روشهای انگشت گذاری خاصی می توان با فلوت موسیقی ریز پرده ای یا میکروتونال (microtonal) را نواخت. با اینکه فلوت در دسته سازهای بادی چوبی قرار می گیرد، اما از فلز ساخته می شود. در واقع فلوتهای چوبی خیلی وقت پیش استفاده می شدند و الان دیگر رایج نیستند.
فلوت بر خلاف سازهای برنجی به لرزش لب نیازی ندارد. نوازندگان فلوت را صاف نگه می دارند و با دمیدن نفسشان در لبه سوراخ سر فلوت، صدا تولید می کنند. ارتعاش هوا باعث به صدا درآمدن فلوت می شود. با این حال فلوت بعد از ساز توبا (tuba) دومین سازی محسوب می شود که برای نواختنش به میزان هوای زیادی نیاز است. نوازندگان فلوت با تغییر جهت نفسشان یا فشار دادن دکمه های روی فلوت که به آنها کلید گفته می شود می توانند گام آهنگ را عوض کنند. نحوه دمیدن در فلوت می تواند تن یا صدای فلوت را هم تغییر بدهد. فلوت صدای بالایی دارد و صدای آن شبیه صدای پرندگان است. در بسیاری از گروههای موسیقی، فلوت سازی مهم و کلیدی محسوب می شود که با سازهای زیادی مثل ویولن و پیانو هماهنگی دارد.
جنس فلوت
فلوت انواع مختلفی دارد و طبعا جنس آنها هم با همدیگر متفاوت است. اکثر فلوت ها از نقره ساخته می شوند؛ اما در ساخت فلوت از طلا، پلاتین و چوب هم استفاده می شود. قیمت فلوت به جنس آن بستگی دارد؛ اما از آنجایی که هر فلوتی برای کاری ساخته شده، فقط فلوتهای گران نیستند که کاربردی و مفیدند.
فردی در حال نواختن زامپونا (zampoña)- نوعی پن فلوت متعلق به دوره قبل از اینکا
در اکثر فلوتها نوازنده مستقیما در لبه بخش دهانی فلوت و در حالیکه یک چهارم لب پایینی اش روی حفره امبوشور (embouchure) قرار گرفته می دمد، در حالیکه در بعضی از فلوتها مثل گمس هورن (gemshorn)، فلاژوله (flageolet)، ریکوردر (recorder)، ویسل (whistle)، تونت (tonette)، فوجارا (fujara) و برخی دیگر از فلوتها، مجرایی به نام فیپل (fipple) وجود دارد که هوا را به سمت سرساز هدایت می کند. فیپل باعث می شود ساز صدای متفاوتی ایجاد کند و نواختن ساز را هم ساده تر می کند؛ ولی در عین حال کنترل نوازنده روی ساز را هم کمتر می کند.
یکی دیگر از تقسیم بندی های فلوت بر اساس جهت قرار دادن ساز جلوی دهان انجام می شود. طبق این دسته بندی، فلوتهای کنسرت غربی، پیکولو، فایف (fife)، دیزی (dizi) و بانسوری (bansuri) در دسته فلوتهای عرضی یا جانبی قرار می گیرند و فلوتهایی مثل نی (ney)، شیائو (xiao)، کاوال (kaval)، دانسو (danso)، شاکوهاچی (shakuhachi)، فلوت آناسازی (Anasazi) و کویینا (quena) هم جزو فلوتهای انتهایی محسوب می شوند.
نمای پشتی ارگ که لوله های فلزی و چوبی را نشان می دهد
فلوت های انتهایی نباید با فلوتهای فیپل مثل ریکوردر (recorder) که هم فیپل دارند و هم عمودی نواخته می شوند اشتباه گرفته بشوند. علاوه بر این، فلوتها به روشهای مختلفی نواخته می شوند. فلوت های معمولی از طریق دمیدن در دهان نواخته می شوند، ولی در برخی فرهنگها فلوت را با بینی هم میزنند. برخی فلوتها نیز با bellow یا fan نواخته می شوند.
فلوت های عرضی غربی
فلوت کنسرت غربی
فلوت عرضی چوبی تک کلید
از فلوت های عرضی چوبی در موسیقی کلاسیک اروپایی بیشتر در اوایل قرن 18 تا اوایل قرن 19 استفاده می شد؛ برای همین، این ساز اغلب به عنوان فلوت باروک شناخته می شود. با ظهور فلوت کنسرت غربی در قرن نوزدهم، فلوتهای باروک کمرنگ شدند و سپس در قرن بیستم دوباره از آنها در اجراها استفاده شد.
فلوت کنسرت غربی
ساز فلوت کنسرت غربی که از نسل فلوت آلمانی دوران قرون وسطاست، یک فلوت تربل عرضی با دهانه بسته است. در این فلوت، یک سوراخ لب گذاری در نزدیکی پهنای بالای آن قرار دارد که فلوت نوازان هوا را به درون آن قسمت می دمند. این فلوت دارای سوراخ های تن دایره ای هستند که اندازه آن ها بزرگتر از سوراخ های لوله فلوت های باروک دوران قدیم هستند.
اندازه و مکان قرارگیری سوراخ های تن، سازوکار کلید و سیستم انگشت گذاری به کار رفته برای ایجاد نت ها در محدوده فلوت را تئوبالد بوهم (Theobald Boehm) در فاصله سال‌های ۱۸۳۲ تا ۱۸۴۷ توسعه داد و محدوده دینامیک ساز آهنگ صدای ساز را نسبت به نسل‌های پیشین آن بسیار بهبود بخشید.
حتما بخوانید: 20 حقیقت جالب راجب ساز فلوت که باید بخوانید!
فلوت های کنسرت غربی همراه با برخی اصلاحات (و مورد استثنای نادر سیستم کینگما و دیگر سیستمهای انگشت گذاری با تنظیمات شخصی سازی شده) معمولا مطابق با طرح بوهم هستند که سیستم بوهم نام دارد. فلوت های افراد تازه کار از جنس نیکل، نقره یا فلز برنج با پوشش نقره است در حالی که متخصصان فلوت‌نواز فلوتهایی با جنس نقره خالص، طلا و گاهی‌اوقات پلاتین را می نوازند. همچنین فلوتهای دیگری با بدنه چوبی نیز هستند که دستگاه کلیدهای آنها معمولاً از جنس نقره یا طلا است. جنس چوب این نوع فلوتها معمولاً از چوب درخت ساج آفریقایی است.
نواک فلوت کنسرت استاندارد بر روی نت سی است و این فلوت سه محدوده اوکتاو دارد که از نت سی میانی یا در لحظه وصل شدن یک نت دو، از نصف گام پایین تر شروع می شود. یعنی، فلوت کنسرت یکی از سازهای دارای متداول‌ترین باند ارکستر و کنسرت است.
انواع مختلف فلوت کنسرت غربی
پیکولو یک اوکتاو بالاتر از فلوت تربل معمولی می‌نوازد. اعضای پایین دستی تر خانواده فلوت نوازان شامل نت سل آلتو و سی باس است که در شرایطی خاص استفاده می شوند و نواک آن ها به‌ترتیب، در فاصله چهارم درست و یک اوکتاو زیر فلوت کنسرت است. اشکال دیگر فلوت شامل کنتراباس، دوبل کنتراباس و هایپرباس هستند که نواک آنها به‌ترتیب در دو، سه و چهار اوکتاو زیر نت سی میانی است.
فلوتها و پیکولوهایی با اندازه‌های دیگر نیز گهگاه به کار می روند. یکی از سازهای کمتر شناخته شده سیستم نواک مدرن، فلوت سل تربل است. سازها با توجه به استاندارد یک نواک قدیمی تر از خود ساخته می شوند که این نواک اصولاً در موسیقی های بادی مانند دی بمل، پیکولو، فلوت سوپرانو (ساز اصلی، معادل فلوت سی کنسرت امروزی)، فلوت فا آلتو و فلوت باس دی بمل به کار می رود.
فلوت های هندی
فلوت بامبو یکی از سازهای مهم در موسیقی کلاسیک هندی است و به شکل مستقل از فلوت غربی توسعه پیدا کرده است. به لحاظ سنتی، کریشنا (Krishna) خدای هندوها به عنوان استاد فلوت بامبو در نظر گرفته می شود. فلوت های هندی در مقایسه با همتایان غربی خود بسیار ساده تر هستند، از گیاه بامبو ساخته شده اند و کلید ندارند.
در حال حاضر دو نوع اصلی فلوت های هندی به کار می روند. اولی، فلوت بانسوری (Bansuri) است که شش سوراخ جاانگشتی و یک سوراخ لب گذاری دارد و کاربرد غالب آن در موسیفی ناحیه شمال هند است. دومی، فلوت ونو (Venu) یا پالان گوزل (Pullanguzhal) است که هشت سوراخ جاانگشتی دارد و به طور غالب در موسیقی ناحیه جنوب هند نواخته می شود.
حتما بخوانید: روش اصولی برای شروع یادگیری ساز فلوت
در حال حاضر، فلوت هشت سوراخه با تکنیک انگشت گذاری متقاطع در میان فلوت نوازان ناحیه کارناتیک (Carnatic) یا جنوب خاوری هندوستان رواج دارد. پیش از این، فلوت ناحیه جنوب هند تنها هفت سوراخ جاانگشتی داشت و استاندارد انگشت گذاری آن را شرابا شستری (Sharaba Shastri) از مدرسه پالادام در ابتدای قرن بیستم میلادی توسعه داده بود.
کیفیت صدای این فلوت تا حدی به گیاه بامبوی خاص به کار رفته در ساخت آن بستگی دارد و به باور عمومی، بهترین نوع گیاه بامبو در ناحیه ناگرکویل (Nagercoil) در جنوب هند رشد می کند.
بنا به گفته باراتا ناتیا شسترا سارانا چاتوشتای، آویناش بالکریشنا پاتواردخان در سال ۱۹۹۸ روشی برای تولید فلوت های با صدای عالی برای ده «تاتاس» توسعه داد که در حال حاضر در موسیقی کلاسیک هندی حضور دارد.
فلوت های چینی
در چین انواع مختلفی از فلوت های دیزی (dizi) یا فلوت چینی در سایزها، ساختار ها (با یا بدون غشای باز پژواک صدا) و تعدادی سوراخ (از ۶ تا ۱۱) و آهنگ های مختلف (کلید های مختلف) وجود دارد. اکثر این فلوتها از گیاه بامبو ساخته شده اند؛ اما از مواد دیگری مانند چوب، یشم سبز، استخوان و آهن نیز ساخته می شوند. یکی از ویژگی های منحصر به فرد فلوت چینی استفاده از غشای بازپژواک صدا است که بر روی یکی از سوراخ های آن نصب شده است و با ستون هوای درون نی مرتعش می شود. این غشا دی مو نامیده می شود که معمولاً یک صفحه کاغذی نازک است. این غشا صدای شفافی به فلوت می بخشد.
فلوت های رایج در ارکستر مدرن چین، باندی، کودی، شیندی و جادی هستند. فلوت های بامبو با نواخت عمودی، شیائو نام دارند که دسته بندی متفاوتی از سازهای بادی در چین هستند.
فلوت های ژاپنی
فلوت ژاپنی معروف به فو (fue)، تعدادی زیادی از فلوت های موسیقی برخاسته از ژاپن را در بر می گیرد که از جمله آن ها، فلوت های سَر دَمِشی شاکوهاچی و هات چیکو و همچنین فلوت های عرضی جاکوبو، کومابو، ریوتکی، نوکان، شینوبه، کاگورابو و مینتکی را می توان نام برد.
سادینا و سولینگ
سادینا (Sodina) یک فلوت سَر دَمِشی در سراسر کشور جزیره‌ای ماداگاسکار واقع در اقیانوس هند در کرانه جنوب شرقی قاره آفریقا است. این فلوت یکی از قدیمی ترین سازهای جزیره است و بازپژواک صدای آن نزدیک به فلوت های سَر دَمِشی واقع در جنوب شرقی آسیا و به ویژه در اندونزی است و در آن مناطق به نام سولینگ معروف هستند که نسل قبلی سادینا محسوب می شود که مهاجرین اهل برونئو که ساکنین اصلی جزیره ماداگاسکار بودند این فلوت ها را در قایق هایی دم طیاره ای به آنجا آوردند. بر روی پول رایج این کشور تصویری از مشهورترین فلوت نواز معاصر سادینا به نام راکوتو فراح (Rakoto Frah) (متوفی به سال ۲۰۰۱) نقش بسته است.
سرینگ
سرینگ (Sring) (همچنین معروف به بلول) یک فلوت سَر دَمِشی نسبتاً کوچک با کیفیت صدای تودماغی است که در ناحیه قفقاز در شرق ارمنستان کشف شد. این فلوت از چوب یا نیشکر ساخته می‌شود، معمولاً دارای هفت سوراخ جاانگشتی و یک سوراخ انگشت شست است و گام های دیاتونیک تولید می کند. به اعتقاد یکی از موسیقی شناسان ارمنستان، سرینگ شاخص ترین ساز ملی ارمنستان است.
نکات بسیار کاربردی برای یادگیری سریع تر نوت های ساز فلوت
حقایق جالب درباره فلوت
- به لحاظ فنی فلوت به هر لوله ای که یک انتهای باز دارد (حتی یک بطری کوکای خالی) گفته می شود که با دمش هوا درون آن صدا تولید می شود.
- واژه «فلوت» برای اولین بار در اثر «خانه مشاهیر» (The Hous of Fame) (به تاریخ ۱۳۸۰ میلادی) جفری چوسر (Geoffrey Chaucer) مطرح شد.
- موسیقی نوازی که فلوت می نوازد را نوازنده فلوت، فلوت زن یا فلوت نواز می نامند.
- فلوت یکی از اولین سازهای موسیقی بود که تا به حال اختراع شده است و استفاده از آن قدمتی چند هزار ساله دارد.
- سومری ها، مصری ها، یونانی ها، هندی ها، چینی ها و ژاپنی های باستان همگی از نسخه های اولیه فلوت های امروزی استفاده کرده اند. بسیاری از فرهنگ های مختلف نسخه فلوت مخصوص به خود را دارند و بسیاری از آن فلوت ها به طور مستقل از فلوت های دیگر توسعه پیدا کرده اند.
- کریشنا، یکی از خدایان اصلی هندوها یک فلوت بامبو به دست گرفته است. طبق گفته ها کاریشما جهان را از طریق صدای زیبای فلوت آفرید و آن فلوت آموزنده عشق و آزادی است.
- فلوت کنسرت استاندارد دارای محدوده ای در حدود ۳ اوکتاو (تقریباً بین دو نت سی۴ و سی۷) است.
- فلوت یکی از سازهای دارای بلندترین نواک است. در نتیجه، موسیقی فلوت در کلید سل نوشته می شود.
- پیکولو اساساً یک مینی فلوت است و یک اوکتاو بالاتر از فلوت کنسرت استاندارد نواخته می شود. هنگامی که نوازندگان پیکولو موسیقی فلوت را می نوازند، نت ها یک اوکتاو بالاتر نواخته می شوند.
- در طول تاریخ، فلوت ها از استخوان، عاج، چوب، یشم سبز، شیشه، پلاستیک، فلز برنج، نیکل، نقره، طلا یا حتی پلاتین ساخته شده اند.
آموزش فلوت ریکوردر (و روش نواختن آن در 3 گام ساده)
تصاویر انواع فلوت
برای بزرگنمایی روی هر تصویر کلیک کنید:
