فلوت ریکوردر (recorder) اسم یک ساز بادی چوبی است که استفاده از آن در اوایل قرن چهاردهم خیلی رایج بود. ریکوردر صدای ظریف و ملایمی مثل فلوت ایجاد می کند و در مقایسه با بقیه سازها، نواختن آن ساده است. همین مساله باعث شده فلوت ریکوردر به ساز مورد علاقه بچه ها یا نوازنده های تازه کار و مبتدی تبدیل شود. این ساز محبوب در اندازه ها و رنگهای مختلفی وجود دارد و شما می توانید فلوت ریکوردر مناسب خودتان را انتخاب کنید. اگر قصد یادگیری سازهای بادی سختتر که به صورت عمودی نگه داشته می شوند مثل ابوا (oboe) یا کلارینت (clarine) را دارید، یادگیری فلوت ریکوردر می تواند شروع خوبی برایتان باشد تا این مسیر را راحتتر طی کنید.
ما اینجا هر چیزی که باید درباره فلوت ریکوردر بدانید را در اختیارتان می گذاریم.
بخش اول: آمادگی برای نواختن فلوت ریکوردر
1- فلوت ریکوردرتان را آماده کنید: فلوت ریکوردر معمولا از سه قسمت تشکیل شده است: قسمت بالایی که یک دهانی دارد، قسمت میانی که سوراخ های انگشتی دارد و قسمت پایینی که شبیه یک زنگوله است.
- موقع نواختن فلوت ریکوردر باید قسمت پایینی آن را کمی بچرخانید تا سوراخ آن متمایل به راست باشد. بعضی از فلوت ریکوردرها و مخصوصا ریکوردرهایی که در آموزشگاههای موسیقی استفاده می شوند فقط یک قسمت دارند و تکه تکه نیستند.
2- درست نگه داشتن فلوت ریکوردر را یاد بگیرید: فلوت را بردارید و قسمت دهانی آن را روی لبهایتان بگذارید. ساز را بدون فشار و آرام با لبهایتان نگه دارید و با انگشتهایتان آن را بگیرید. یادتان باشد که دست چپتان باید روی فلوت باشد. قسمت پشتی فلوت ریکوردر که یک سوراخ دارد باید به سمت شما و قسمت جلویی دور از شما باشد.
توی این پک فوق العاده، استاد محسن غناعت، نواختن فلوت رو جوری یاد میگیری که تو هیچ کلاس آموزشی یا پک دیگه ای نه دیدی نه شنیدی! در کمترین زمان یک فلوت نواز حرفه ای شو همه رو انگشت به دهان کن!
- حواستان باشد که فلوت را با دندان گاز نگیرید. ساز باید بین دو لب شما قرار بگیرد و اصلا با دندانهایتان تماس نداشته باشد. در ضمن فلوت را باید با زاویه 45 درجه نگه دارید.
بخش دوم: تسلط روی مبانی نواختن فلوت ریکوردر
1- دمیدن در فلوت را تمرین کنید: در فلوت فوت کنید تا با صدایش آشنا بشوید. یادتان باشد که به آرامی این کار را انجام بدهید. موقع دمیدن در ریکوردر، فکر کنید که می خواهید حباب درست کنید. این کار را باید به دقت و آرام انجام بدهید. یکی از سختترین اما مهم ترین تکنیک ها موقع نواختن فلوت ریکوردر، دمیدن آرام با جریان یکنواخت و ثابت هوا است.
- اگر خیلی محکم و پر قدرت در ساز فوت کنید، فلوت ریکوردر صدای تیز و ناخوشایندی تولید می کند. برای ایجاد صدای ظریف و گوشنواز باید به آرامی و با ملایمت در فلوت بدمید. موقع نواختن فلوت ریکوردر تنفس شکمی یا همان دیافراگمی داشته باشید.
- برای اینکه صدای فلوت به خوبی نواخته شود این تمرین کنید که دم و بازدمتان به یک اندازه باشند؛ مثلا اگر دمتان عمیق است بازدمتان هم به همان اندازه عمیق باشد. این کار به ثابت نگه داشتن جریان هوا کمک می کند. کمرتان را هم صاف نگه دارید، این کار باعث می شود صدای ساز زدنتان بهتر شود.
2- تکنیک صحیح حرکت زبان را یاد بگیرید: موقع نواختن نتها با فلوت ریکوردر باید صدا را با زبانتان شروع و با آن متوقف کنید. برای این کار زبانتان را پشت دندانها و روی سقف دهان قرار بدهید. صدا باید از این قسمت شروع و در اینجا هم تمام شود.
نکات بسیار کاربردی برای یادگیری سریع تر نوت های ساز فلوت
3- اولین نت را بزنید: معمولا اولین نتی که هنرجویان فلوت ریکوردر یاد می گیرند نت B است. برای زدن این نت باید انگشت شست دست چپتان را روی سوراخ پشت فلوت بگذارید. بعد انگشت سبابه دست چپتان را روی اولین سوراخ قسمت زیر دهانی فلوت، انگشت دوم روی سوراخ دوم و انگشت سوم را روی سوراخ سوم ساز بگذارید. از انگشت شست دست راستتان برای متعادل نگه داشتن فلوت استفاده کنید. حالا آرام در فلوت فوت کنید و بگویید “تووو”. آفرین! صدایی که تولید کردید نت B بود.
- اگر موقع تمرین این نت صدایی از فلوت بیرون نیامد یا جیرجیر کرد، ببینید انگشتهایتان سوراخها را کامل پوشانده اند یا نه. یکی دیگر از دلایل جیرجیر کردن فلوت موقع نواختن این است که با شدت در آن فوت می کنید. تا زمانی که یاد بگیرید نت B را درست و بدون اشکال بزنید به تمرین کردن ادامه بدهید.
4- از نمودار انگشت گذاری استفاده کنید: برای نمایش نتها در فلوت ریکوردر از یک چارت یا نمودار انگشت گذاری ساده استفاده می شود. این نمودار شامل اعداد 0 تا 7 است که در آن صفر نشان دهنده شست چپ، 1 نشان دهنده انگشت اشاره دست چپ، 2 نشان دهنده انگشت دوم دست چپ و غیره است.
- به عنوان مثال، نت B که الان در موردش صحبت کردیم در نمودار انگشت گذاری به این صورت نمایش داده می شود: – – – – – -0 1. عددها در نمودار نشان دهنده سوراخ هایی هستند که باید با انگشت پوشانده شوند و خطوط تیره هم سوراخ های آزاد را نشان می دهند. در این مثال عدد صفر نشان می دهد که انگشت شست شما سوراخ پشت فلوت ریکوردر را می پوشاند و عدد 1 هم بیانگر این است که انگشت اشاره دست چپ شما روی سوراخ اول قرار می گیرد.
5- نتهای دست چپ را یاد بگیرید: اولین نتهایی که با دست چپ نواخته می شوند و باید آنها را یاد بگیرید نت B (نتی که همین الان یادش گرفتید)، نت A و نت G هستند. دو نت بعدی مربوط به دست چپ ‘C و ‘D هستند. علامت ‘ یا همان آپستروف گوشه سمت راست بالای نتها نشان می دهند این که اینها نتهای بالا (high notes) هستند.
- نواختن نت A: برای زدن نت A هم از همان حالت نت B استفاده می شود، با این تفاوت که این بار انگشت وسط چپتان را باید روی سوراخ دوم از بالا بگذارید. نمودار انگشت گذاری برای نت A به این شکل است:
– – – – -0 12.
- نواختن نت G: برای نواختن نت G از همان حالت نت A استفاده کنید، اما این بار انگشت حلقه دست چپتان را روی سوراخ سوم از بالا بگذارید. نمودار انگشت گذاری برای نت G به شکل- – – -0 123 می باشد.
- نواختن نت’C: انگشت شست دست چپتان را روی سوراخ پشت فلوت بگذارید، بعد انگشت وسط دست چپ را روی سوراخ دوم از بالا قرار بدهید. نمودار انگشت گذاری برای نت ‘C به صورت – – – – – 2 -0 است.
- نواختن نت’D: سوراخ پشتی فلوت را آزاد بگذارید. بعد انگشت میانی دست چپتان را روی سوراخ دوم از بالا قرار بدهید. نمودار انگشت گذاری نت’D به شکل – – – – -2- – می باشد.
7- نت های دست راست را یاد بگیرید: اولین نت هایی که برای نواختن با دست راست باید یاد بگیرید نتهای E،D وF# هستند. بعد از یادگیری اینها باید نتهای F و C را هم یاد بگیرید. معمولا این دو نت برای تازه کارها و مبتدی ها سخت هستند، چون موقع نواختن آنها باید همزمان انگشتهایشان را روی چند سوراخ فلوت ریکوردر بگذارند.
- نواختن نت E: انگشت شست دست چپتان را روی سوراخ پشت فلوت بگذارید. سه سوراخ بالای ساز را با انگشت اشاره چپ، وسط و انگشت حلقه بگیرید. بعد انگشت اشاره دست راستتان را روی سوراخ چهارم از بالا و انگشت وسط دست راست را روی سوراخ پنجم از بالا قرار بدهید. نمودار انگشت گذاری برای نت E به این صورت است: – -0 123 45.
- نواختن نت D: برای نواختن این نت هم از همان حالت زدن نت E استفاده می شود، با این تفاوت که این بار انگشت حلقه دست راستتان را روی ششمین سوراخ از بالا بگذارید. نمودار انگشت گذاری برای نت D به شکل -0 123 456 است.
- نواختن نت F#: برای زدن این نت از همان حالت نت D استفاده کنید؛ ولی این بار انگشت اشاره دست راستتان را از روی سوراخ چهارم از بالا بردارید و سوراخ را آزاد کنید. بقیه انگشتها به همان حالت نت D باقی میمانند. نمودار انگشت گذاری این نت به صورت – 56-0 123 است.
- نواختن نت F: برای نواختن این نت، انگشت شست چپتان را روی سوراخ پشت فلوت، انگشت اشاره، وسط و حلقه دست چپ خود را روی سه سوراخ بالا، انگشت اشاره دست راست را روی سوراخ چهارم، انگشت حلقه دست راستتان را روی سوراخ ششم و انگشت کوچک دست راستتان را روی سوراخ هفتم بگذارید. نمودار انگشت گذاری برای نت F به صورت: 0 123 4 – 67 است.
- نواختن نت C: موقع زدن نت C، همه هفت سوراخ فلوت ریکوردر پوشانده می شوند. انگشت شست چپتان را روی سوراخ پایینی، انگشت اشاره، وسط و حلقه دست چپتان را روی سه سوراخ بالایی و انگشت اشاره، وسط، حلقه و انگشت دست راستتان را روی چهار سوراخ پایینی بگذارید. نمودار انگشت گذاری برای نت C به صورت 0 123 4567 است.
8- نواختن آهنگهای ساده و راحت را تمرین کنید: وقتی روی زدن همه این نتها مسلط شدید، وقت آن می رسد که آنها را کنار هم بچینید تا آهنگهای ساده را بنوازید. در ادامه چند نمونه از آهنگهای ساده به همراه نتهایشان را می آوریم:
آهنگ Mary Had a Little Lamb (ماری یه بره کوچولو داشت):
- B A G A B B B
- A A A
- B D’ D’
- B A G A B B B
- A A B A G
آهنگ Twinkle Twinkle Little Star (چشمک بزن ستاره کوچولو):
- D D A A B B A
- G G F# F# E E D
آهنگ Auld Lang Syne (روزهای خوش گذشته):
- C F F F A G F G A F F A C’ D’
حتما بخوانید: روش اصولی برای شروع یادگیری ساز فلوت
بخش سوم: پیش به سوی تکنیک پیشرفته تر!
1- نواختن نت های بالا را تمرین کنید: این کار کمی مشکل است اما شما می توانید! برای زدن نت بالای ‘D باید از تکنیکی به نام “گرفتن مقدار کمی از سوراخ انگشت شست” استفاده کنید. برای انجام این کار، حدود دو سوم یا سه چهارم از سوراخی که انگشت شستتان رویش قرار می گیرد را با نوک انگشت شستتان بگیرید و بقیه آن را آزاد بگذارید. لبهایتان را مقداری سفت کنید و کمی پر زورتر و محکمتر از همیشه در فلوت فوت کنید.
2- نیم تون ها (semitones) را یاد بگیرید: نیم‌تون صدای حد فاصل بین یک نت و نت بعدی است، درست مثل صدایی که با کلیدهای سیاه پیانو ایجاد می شود. ما قبلا یکی از رایجترین نیم تونها یعنی F# را به شما یاد دادیم. حالا باید دو نیم تون دیگر یعنی Bb و ‘C# را هم یاد بگیرید.
- نمودار انگشت گذاری برای نیم تون Bb به این صورت است:
0 1 – 3 4 – – –
- نمودار انگشت گذاری برای نیم تون ‘C# نیز به این شکل است:
– 12 – – – – –
برای تسلط روی نواختن این نتهای نیم تونی می توانید آهنگ Baa Baa Black Sheep را تمرین کنید که نتهای آن به صورت زیر زده می شوند:
D D A A B C#’ D’ B A, G G F# F# E E D
3- روی تکنیک ویبراتو (vibrato) کار کنید: بعد از تسلط روی این نت ها می توانید تکنیک ویبراتوی خودتان را تقویت کنید. ویبراتو به معنای اجرای صدا همراه با لرزش است و به شما امکان می دهد تا نت های بالا را بنوازید و جلوه پویایی به نوازندگی شما می دهد. برای استفاده از این تکنیک چند روش وجود دارد:
- از تکنیک ویبراتوی دیافراگمی استفاده کنید: برای کنترل جریان هوایی که در فلوت ریکوردر می دمید عضلات شکمتان را سفت و منقبض کنید. “هه هه هه” را تکرار کنید اما جریان هوا را به طور کامل قطع نکنید.
- از تکنیک ترمولوی (tremolo) زبانی استفاده کنید: برای کنترل جریان هوا با زبانتان، تکرار کنید: “یر یر یر یر”.
- از تکنیک ویبراتو با انگشت استفاده کنید: با اینکه این روش انتخاب عملی مناسبی برای داشتن ویبراتوی مداوم و پایدار نیست، اما معمولا رایج ترین تمرین به حساب می آید. برای انجام این تکنیک، انگشتهایتان را پشت هم برای نواختن یک نت و نت بالاتر بعدی کنترل کنید. لازم نیست هر نت را ادا کنید؛ بلکه به جای آن به سرعت A B A B A B A بنوازید.
- از فن گلیساندو (glissandos) استفاده کنید: برای اجرای این تکنیک، انگشتهایتان را پشت سر هم روی فلوت ریکوردر سر بدهید تا نغمه ای سُرشی و لغزنده تولید کنید.
بخش چهارم: نگهداری فلوت ریکوردر
1- فلوت ریکوردر را بعد از هر بار استفاده تمیز کنید: تمیز نگه داشتن ساز هم به لحاظ بهداشتی مهم است و هم باعث می شود فلوت ریکوردرتان عمر بیشتری کند و به این زودیها خراب نشود.
- فلوت ریکوردرهای پلاستیکی را می توانید در ماشین ظرفشویی بیندازید یا در سینک با آب گرم و صابون بشویید. قسمت دهانی فلوت را با مسواک یا پیپ پاک کن تمیز کنید. بعد از شستن فلوت ریکوردر اجازه بدهید تا کاملا خشک شود و بعد از آن استفاده کنید. اگر فلوت ریکوردرتان چوبی است، قطعاتش را جدا کرده و با یک پارچه نرم با دقت و به آرامی رطوبت داخل آن را خشک و تمیز کنید.
2- فلوت ریکوردرتان را داخل جعبه نگه دارید: زمانی که از سازتان استفاده نمی کنید آن را در یک جعبه امن قرار بدهید تا از خراش برداشتن یا آسیب دیدن قسمت بالایی آن محافظت شود، چون اگر این قسمت خراب شود، عملا فلوت ریکوردر شما بی استفاده می شود.
حتما بخوانید: 20 حقیقت جالب راجب ساز فلوت که باید بخوانید!
3- سازتان را در دمای مناسبی نگهداری کنید: فلوت ریکوردر باید دور از نور مستقیم خورشید باشد. آن را جایی بگذارید که در معرض تغییرات ناگهانی دما قرار نگیرد. هیچ وقت ساز را در ماشین گرم یا نزدیک منبع گرما قرار ندهید. این مساله به خصوص برای فلوت ریکوردرهای چوبی خیلی مهم است.
4-باز کردن گرفتگی فلوت را یاد بگیرید: جمع شدن رطوبت در فلوت ریکوردر باعث گرفتگی آن می شود. برای باز کردن این گرفتگی می توانید قسمت بالایی فلوت را بین دستهایتان گرم کنید یا آن را قبل از استفاده در جیبتان بگذارید تا به دمای بدن برسد. فوت کردن محکم در فلوت موقعی که حفره بالایی آن را با انگشت گرفته اید هم می تواند رطوبت موجود در آن را از بین ببرد و راهش را باز کند.
- اگر گرفتگی فلوت با این روشها حل نشد، یک قاشق غذاخوری مایع ظرفشویی بدون رایحه را با 3 قاشق غذا خوری آب مخلوط کرده و داخل فلوت را با آن تمیز کنید. اجازه بدهید محلول یک دقیقه داخل فلوت بماند و بعد آن را بیرون بریزید. قبل از استفاده مجدد از فلوت ریکوردر حتما بگذارید سازتان کاملا خشک شود.
آموزش ویدیویی فلوت ریکوردر در 4 بخش
