اگر جزو کسانی هستید که به تازگی نواختن ویولن سل را شروع کرده اند، احتمالا چشمتان به جسم زرد رنگ بامزه ای که در جعبه ویولن سل تان وجود دارد خورده است و از خودتان پرسیده اید که این دقیقا چیست؟ این جسم کهربایی رنگ کلیفون (Cello rosin) نام دارد که به آن رزین هم گفته می شود. کلیفون ماده چسبنده ایست که باعث می شود وقتی آرشه را روی ویولن سل می کشید ساز شما صدا تولید کند.
اگر بخواهیم کلیفون را تعریف کنیم باید بگوییم که رزین یا کلیفون در واقع شیره درخت است که در دمای معمولی سفت و سخت شده. این ماده از بیش از 110 نوع درخت کاج در سراسر آسیا، اروپا، نیوزیلند و آمریکای شمالی گرفته می شود.
این رزین روی آرشه یا همان کمان ویولن سل کشیده می شود تا موقع حرکت دادن آرشه روی ساز، قدرت لازم برای تولید صدا ایجاد شود. بدون استفاده از کلیفون، آرشه روی سیم های ویولن سل می لغزد و به این ترتیب ساز شما یا اصلا صدایی تولید نمی کند و یا این صدا بسیار ضعیف است. ما در این مطلب قصد داریم تمام موارد مربوط به کلیفون، نحوه استفاده از آن و اینکه اصلا چرا باید از کلیفون استفاده کنیم را در اختیارتان بگذاریم.
کلیفون چیست؟
همانطور که گفتیم، رُزین یا کلیفون ماده ایست که روی آرشه ویولن سل کشیده می شود تا موهای آرشه چسبناک شوند. هدف از این کار این است که اصطکاک مناسبی بین موهای آرشه و سیم های ویولن سل ایجاد شود تا وقتی آرشه یا کمان روی ویولن سل کشیده می شود صدای مناسبی تولید شود.
کلیفون چطور ساخته می شود؟
شبیه روندی که برای ساخت شربت افرا طی می شود، کلیفون هم از درختان زنده گرفته می شود. ابتدا ناحیه کوچکی از پوست خارجی درخت برداشته می شود. بعد به درخت یک کانال قطره ای و همینطور ظرفی برای جمع آوری شیره درخت نصب می شود. در نهایت روی و تقریبا کمی بالاتر از کانال قطره ای نصب شده درخت شیارهای V شکلی ایجاد می کنند. این شیارها جریان رزین را به داخل ظرف جمع آوری هدایت می کنند. برای اطمینان از اینکه جریان خروج رزین از درخت به طور مداوم ادامه دارد، بعد از 5 روز دوباره باید برش های روی درخت تکرار شوند.
بعد از جمع آوری شیره،اغلب این رزین با شیره درخت های دیگری مثل صنوبر، لارچ یا کاج مخلوط می شود و طبق دستورالعمل ویژه ای که معمولا جزو اسرار کاری سازندگان است، کلیفون تهیه می شود. برخی از تولید کنندگان کلیفون حتی برای افزایش قدرت این ماده در ایجاد چسبندگی لازم، به آن موم، نقره، مس، طلا یا سرب هم اضافه می کنند.
سپس با استفاده از یک فرمول مخفی و با حرارت دادن و صاف کردن رزین در خمره های بزرگ آن را کاملا ذوب می کنند. بعد از اینکه ماده حرارت کافی دید آن را در قالب می ریزند. حدود 3 دقیقه به رزین اجازه استراحت داده می شود و قبل از پرداخت و جلا دادن آن را صاف می کنند. در نهایت کلیفون آماده شده را در ظرف های محکمی بسته بندی می کنند و یا آن را در پارچه های نواری می پیچند.
رنگ کلیفون ویولن سل به زمان جمع آوری آن در طول سال بستگی دارد. اگر شیره درختان در طول پاییز و تابستان جمع شود، معمولا رنگ تیره ای دارد و از نظر قوام هم نرم است. در صورتی که رزین اوایل بهار یا اواخر زمستان جمع شده باشد، رنگ کهربایی یا طلایی خواهد داشت و موقع ساخت کلیفون هم سفت است.
انواع کلیفون و عملکردهایشان
- کلیفون های قالبی یا جعبه ای: کلیفون یا به صورت قالبی و یا به شکل جعبه ای وجود دارد. نوع جعبه ای در رنگ های کهربایی شفاف ارائه می شود و نسبت به نوع کلیفون قالبی قیمت ارزان تری دارد.
- کلیفون های تیره: هر چه رنگ کلیفون تیره تر باشد، نرم تر خواهد بود. کلیفون نرم نه تنها چسبناک تر است، بلکه می تواند صدای بیشتری هم تولید کند. تنها عیبی که این نوع کلیفون دارد تولید پودر بیشتر است.
- کلیفون های روشن: کلیفون های روشن تر سفت تر هستند؛ در نتیجه ممکن است به اندازه کافی چسبناک نباشند و نتوانند صدای دلخواه را تولید کنند.
- کلیفون های ضد حساسیت: این نوع کلیفون بدون پودر است و برای افرادی که به پودر کلیفون حساسیت دارند گزینه ایده آلی محسوب می شود.
- کلیفون های طلایی، نقره ای، سربی و مسی: کلیفون نقره ای تُن سبک و متراکمی ایجاد می کند و برای عملکرد در موقعیت های بالاتر مناسب است. کلیفون های طلایی نیز تُن گرم و شفافی تولید می کنند و برای همه سازها مناسب هستند. آخرین مورد اما نه کم اهمیت ترین هم کلیفون سربی و مسی هستند که نوع سربی آن صدای واضح و گرمی ایجاد می کند و کلیفون های مسی هم برای تولید تن صدایی تقریبا گرم، روان و نرم مناسبند.
چرا باید از کلیفون استفاده کنیم؟
آرشه یا کمان ویولن سل به خودی خود هیچ صدایی تولید نمی کند و برای ایجاد اصطکاک بین کمان و سیمها به رزین ویولن سل احتیاج دارید. موقع کشیدن آرشه روی سیم های ویولن سل، رزین چربی مناسب برای تولید صدا را فراهم می کند. اگر آرشه را بدون استفاده از کلیفون روی سیم های ویولن سل بکشید هیچ صدایی شنیده نمی شود یا آنقدر این صدا آهسته است که به کار شما نمی آید.
علاوه بر این یادتان باشد که هر چند وقت یکبار باید کلیفون را روی آرشه سازتان بکشید چون رزین کم کم از روی کمان پاک می شود. توصیه می کنیم بعد از 3 تا 4 جلسه ساز زدن مجددا از کلیفون استفاده کنید.
نحوه استفاده از کلیفون
حتی اگر تکنیک های مختلفی هم برای استفاده از کلیفون وجود داشته باشد، بسیار مهم است که حتما از ضربات آهسته و طولانی مدت استفاده کنید. در ادامه نحوه استفاده از کلیفون را با هم یاد می گیریم:
1- قبل از استفاده از رزین، پیچ آرشه را بچرخانید تا موهای کمان سفت شوند.
2- موهای آرشه را به صورت صاف روی کلیفون قرار بدهید و چند بار آرشه را به آرامی روی کلیفون بالا و پایین ببرید.
* نکته حرفه ای *: برای اینکه نتیجه بهتری بگیرید، توصیه می کنیم قبل از استفاده از کلیفون سطح آن را با سنباده یا یک تکه فلز بخراشید تا پودر شود. این کار باعث می شود رزین بهتر و بیشتر به موهای آرشه بچسبد.
3- آرشه را به طور صاف و بدون اینکه کج شود روی کلیفون بکشید تا به نوک آرشه برسید. همین حرکت ملایم را دوباره از بالای آرشه به سمت پایین تکرار کنید و آن را روی کلیفون بمالید.
4- این روند را چند بار تکرار کنید و کل آرشه را روی کلیفون به آرامی بکشید.
5- بعد از هر بار استفاده از کلیفون گردو غبار روی آن را با استفاده از یک پارچه خشک و نرم پاک کنید.
ویدئوی زیر نحوه استفاده از کلیفون را به خوبی نشان می دهد:
نکات مهم درباره استفاده از کلیفون
- اگر از کلیفون خیلی کم استفاده کنید، اصطکاک کافی ایجاد نخواهد شد و سازتان به خوبی نواخته نمی شود.
- استفاده بیش از حد از کلیفون باعث تولید بیش از حد پودر رزین می شود.
- اگر از کلیفون بیش از حد استفاده کنید صدای سازتان گوشخراش و آزاردهند می شود.
تعداد دفعات استفاده از کلیفون
تعداد دفعاتی که باید از کلیفون روی آرشه سازتان استفاده کنید به عوامل مختلفی مثل سیم های استفاده شده در ساز، موهای آرشه، رطوبت، دما، واکنش پذیری ویولن سل و سبک نواختن خودتان بستگی دارد. به طور متوسط باید بعد از 3 تا 4 بار نواختن ویولن سل از کلیفون استفاده کرد.
