به عنوان کسی که در حال یادگیری یک ساز است، در مقطعی از زمان عبارت “تمرین با مترونوم” به گوشتان خواهد رسید. در واقع می توان شرط بست که حتما این اتفاق می افتد! چون هر نوازنده ای دیر یا زود باید با مترونوم آشنا شود.
چیزی که کاملا مشخص است این است که تمرین با مترونوم به شما امکان می دهد تا نت مناسب را در زمان مناسب بنوازید و در نهایت صرف نظر از اینکه چه سازی استفاده می کنید بتوانید مهارت نوازندگی تان را ارتقا بدهید. در این مقاله قرار است بفهمیم مترونوم چیست و چطور باید از آن استفاده کرد.
مترونوم چیست؟
مترونوم ابزاریست که از قرن ها پیش وجود داشته و به این زودی ها هم کنار گذاشته نمی شود. این وسیله یک ابزار تمرینی محسوب می شود که با تولید ضربات یکنواخت و پی در پی به نوازندگان کمک می کند تا ریتمشان را حفظ کنند. این ضربات بر حسب بیت در دقیقه (BPM) اندازه گیری می شوند.
می توانید مترونوم خودتان را روی BPM های مختلف و متناسب با کارتان تنظیم کنید. این کار موقع یادگیری آهنگ های جدید یا وقتی قرار است قسمت های پیچیده ای از یک موسیقی را یاد بگیرید بسیار مفید خواهد بود. توانایی نواختن یک قطعه موسیقی در تمپو یا همان سرعت های مختلف یکی از ویژگی های یک نوازنده ماهر است.
با اینکه مترونوم قرن هاست که وجود دارد؛ اما در سال 1815 یک مخترع آلمانی به نام یوهان مِلتسِل آن را عنوان ابزار مخصوص نوازندگان و تحت عنوان “ابزار یا دستگاهی برای بهبود عملکرد موسیقی با نام مترونوم” معرفی کرد و به ثبت رسانید. این کار باعث بوجود آمدن مترونوم مکانیکی شد.
مترونوم برای چه کاری استفاده می شود؟
برخی از موارد استفاده از مترونوم عبارتند از:
- آموزش: اغلب اوقات هنرجویان رشته موسیقی علاوه بر اینکه ریتم و سایر مفاهیم موسیقی را به صورت دستی یاد می گیرند با این مفاهیم از طریق مترونوم هم آشنا می شوند. مترونوم ها دقت بالاتری را در ایجاد ریتم فراهم می کنند.
- تمرین: مطمئنا همه نوازندگان این جمله را تصدیق می کنند که مترونوم یک ابزار عملی مفید برای تمرین است. این وسیله باعث افزایش سرعت و تکنیک و تسلط شما روی زمان می شود.
- اجرا: اجرای زنده برخی آهنگ ها پیچیدگی های خاصی دارد. برای همین نوازندگان از مترونوم استفاده می کنند تا در حین اجرا ریتم را حفظ کنند.
انواع مترونوم
همانطور که گفتیم، سالهاست که نوازندگان به مترونوم اعتماد کرده اند و از آن استفاده می کنند. در طول این سالها انواع مختلفی از مترونوم تولید شده؛ هر چند که در نهایت عملکرد همه آنها یکیست. مترونوم در انواع مختلف آنالوگ، الکترونیکی و نرم افزاری وجود دارد.
- مترونوم آنالوگ: مترونوم آنالوگ و مترونوم مکانیکی در واقع هر دو یکی هستند ولی اسم هایشان متفاوت است. از این نوع مترونوم با عنوان مترونوم کلاسیک یاد می شود و برای کار کردن نیازی به برق ندارند. مترونوم های آنالوگ و مکانیکی از طریق تنظیم وزن روی یک آونگ معکوس برای تغییر سرعت کار می کنند. در بخش بعدی به جزئیات بیشتری در این زمینه می پردازیم.
- مترونوم الکترونیکی: اکثر مترونوم های امروزی مورد استفاده از نوع دیجیتالی یا همان الکترونیکی هستند. این نوع مترونوم ها دکمه هایی برای کنترل سرعت و تنظیمات دیگر مثل تنظیم میزان صدا دارند. مترونوم دیجیتال به شما امکان می دهد کارهای مختلفی که از عهده یک مترونوم مکانیکی برنمی آید مثل اتصال هدفون، تغییر صدای تیک و تاک و ضربه ها و تاکید روی ضرب ها را انجام بدهید.
مترونوم الکترونیکی یا دیجیتال انواع مختلفی مثل کلیپ آن (clip-on)، پدال (pedals)، دایال (dial) و مترونوم داخل گوشی (in-ear) وجود دارد. همه این مترونوم ها عملکرد یکسانی دارند و فقط ظاهرشان با هم متفاوت است. برخی از تیونرهای گیتار هم ترونوم داخلی دارند و به عنوان یک دستگاه ترکیبی عمل می کنند.
- مترونوم نرم افزاری: خیلی ها به شوخی می گویند “این روزها برای همه چیز یه برنامه وجود داره”؛ اما این حرف واقعا هم درست است! در حال حاضر مترونوم های نرم افزاری زیادی وجود دارند که می توانید از آنها استفاده کنید. از اپلیکیشن های پولی گرفته تا نرم افزارهای رایگان، همه و همه مترونوم های نرم افزاری خوبی ارائه می کنند. نرم افزارهای ضبط و تولید موسیقی (DAW) مختلف نیز مترونوم های ساخته شده خودشان را ارائه می کنند.
مترونوم چطور کار می کند؟
حالا که با انواع مختلف مترونوم های موجود یعنی مترونوم مکانیکی، دیجیتالی و نرم افزاری آشنا شدید، وقتش رسیده که در این بخش نحوه کارکرد همه آنها را هم بدانید. در این بخش ما عملکرد انواع مترونوم را توضیح می دهیم تا بفهمید کدام مترونوم برای شما از همه مناسب تر است. با اینکه همه مترونوم ها یک کار را انجام می دهند؛ اما افراد مختلف با توجه به شرایط و نیازشان مترونوم های مختلفی را انتخاب می کنند.
مترونوم مکانیکی
خیلی از مترونوم های مکانیکی با عنوان مترونوم “سنتی” شناخته می شوند. این مترونوم ها از یک آونگ دو وزنه ای استفاده می کنند و شما با تعیین فاصله بین دو وزنه زمان بین هر ضربه را تنظیم می کنید.
داخل مترونوم مکانیکی یک فنر پیچ در پیچ کار گذاشته شده که باعث ثابت ماندن بلندی صدای تیک ها می شود ( اگر صدای ضربات موقع استفاده از مترونوم کم شود بسیار آزار دهنده خواهد بود). مترونوم مکانیکی مکانیسم ساعتی دارد و با چرخاندن یک قعطه تنظیم می شود.
اکثر مترونوم های مکانیکی را می توانید روی سرعت های مختلفی تنظیم کنید. فقط کافیست وزنه مترونوم را روی بازوی پاندول به سمت بالا و پایین حرکت بدهید. مزیت اصلی مترونوم های مکانیکی در این است که به برق و باتری نیازی ندارند. علاوه بر این استفاده از این مترونوم ها آسان است و تنظیمات سریعی هم ارائه می دهند. با این حال مترونوم های مکانیکی فقط روی سطوح صاف و تراز به درستی کار می کنند و همچنین شما نمی توانید موارد خاصی مانند صدای تیک تاک یا میزان صدا را تنظیم کنید.
مترونوم الکترونیکی (تصویر اول مطلب)
مترونوم دیجیتال یا الکترونیکی در سال 1972 اختراع شد و در مقایسه با مترونوم های مکانیکی نحوه کارش متفاوت است، چون اصولا مکانیسم این دو نوع مترونوم با هم فرق می کند. به عنوان مثال، مترونوم های دیجیتال به جای استفاده از آونگ یا پاندول از یک نوسان ساز استفاده می کنند که فرکانس یا سیگنال از پیش تعیین شده ای تولید می کند. . سپس با استفاده از یک تقسیم کننده متغیر، این سیگنال ها به فرکانس های تمپو که به صورت دوره ای و متناوب تولید می شوند و همان تیک و تاک ها یا ضربات مترونوم هستند تبدیل می شوند. اگر متوجه این روند نشدید یا بنظرتان منطقی نیامد نگران نباشید؛ شما موسیقی دان هستید نه مهندس!
مترونوم های مکانیکی فقط صدا تولید می کنند در حالی که مترونوم های دیجیتالی علاوه بر تولید صدا می توانند یک نشانه بصری مثل چشمک زدن همزمان با ضربات را هم ایجاد کنند.
دانلود رایگان ۸ درس طلایی آموزش گیتار به زبانی ساده (فیلم+PDF)
مترونوم های دیجیتال از نظر ابعاد کوچکتر و قابل حمل تر از مترونوم های مکانیکی هستند. علاوه بر این در این نوع مترونوم ها شما می توانید میزان صدا را متناسب با نیاز خود تنظیم کنید و از هدفون هم استفاده نمایید. تنها عیب این نوع مترونوم ها این است به مرور زمان باتری شان فرسوده می شود.
نحوه استفاده از مترونوم
استفاده از اکثر مترونوم ها کار بسیار ساده ایست و راه اندازی و شروع استفاده از آنها به دانش فنی زیادی نیاز ندارد.
1- یکی از انواع مترونوم را انتخاب کنید: ما در بخش قبلی انواع مترونوم و ویژگی هایشان را بررسی کردیم. هر کدام از این مترونوم ها مزایا و معایب مخصوص خودشان را دارند؛ بنابراین مترونومی را انتخاب کنید که برایتان از همه مناسب تر و بهتر است.
2- نت های موسیقی را یاد بگیرید: اولین کاری که باید انجام بدهید یادگیری نت های آهنگیست که قرار است آن را تمرین کنید. با این کار می توانید با ریتم آهنگ و کسر میزان (time signature) آشنا می شوید. در حین یادگیری نت ها مهم است که تنظیم وقت را هم مد نظر داشته باشید.
3- زمان و سرعت را تنظیم کنید: بعد از اینکه با نت های آهنگ آشنا شدید، در مرحله بعد باید زمان و سرعت را تنظیم کنید. برای شروع، همیشه با یک سرعت متوسط شروع کنید تا بتوانید تمام نت های آهنگ را با دقت اجرا کنید. کم کم سرعتتان را افزایش بدهید و در تمام طول تمرین روی تکنیکتان متمرکز شوید.
4- میزان صدا را تنظیم کنید: مترونوم های مکانیکی این گزینه را ارائه نمی دهند؛ پس اگر مترونوم شما مکانیکی بود نمی توانید میزان صدا را در آن تنظیم کنید. اما بیشتر مترونوم های الکترونیکی این قابلیت را دارند. میزان صدا را به اندازه ای بلند کنید که به راحتی و بدون زحمت بتوانید آن را بشنوید.
5- سرعت را کم کنید: نوازندگان مختلف با سرعت های مختلفی پیشرفت می کنند. شاید لازم باشد موقع تمرین سرعت را پایین بیاورید تا بتوانید بهتر یاد بگیرید. اگر احساس کردید سرعت مترونوم بالاست اصلا تردید نکنید و آن را پایین بیاورید. این مساله کاملا طبیعی است و به یادگیری بیشتر شما کمک می کند.
مدتی طول می کشد تا به کار کردن با مترونوم عادت کنید. روزهای اول احساس می کنید کار سختیست و ممکن است از پس آن برنیایید. درست به همین دلیل خیلی ها استفاده از مترونوم را کنار می گذارند. ولی باید بدانید درست مثل هر مهارت دیگری، هر چه بیشتر تمرین کنید بهتر می شوید. پس باید به اندازه کافی وقت بگذارید تا موقع استفاده از مترونوم هنگام تمرین یا اجرا کاملا راحت باشید.
کسر میزان یا میزان نما (Time Signatures)
کسر زمان، زمان نما، میزان نما یا نشانه میزان مفهوم بسیار مهمیست که حتما باید آن را بدانید چون این مفهوم هنگام استفاده از مترونوم نقش مهمی ایفا می کند. عدد بالایی این کسر تعداد ضربات موجود و عدد پایین کشش ضربات را نشان می دهد.
مثلا اگر کسر میزان شما 4/4 باشد؛ به این معناست که در هر اندازه گیری 4 ربع ضربان وجود دارد و اگر 3/4 باشد یعنی 3 بار ضربه در هر اندازه گیری وجود دارد.
استفاده از مترونوم برای گیتار
مترونوم ابزار مفیدی برای همه نوازندگان گیتار است. فرقی نمی کند نوازندگی تان در چه سطحی باشد؛ به هر حال مترونوم به شما کمک زیادی می کند. با اینکه استفاده از مترونوم ضروری نیست ولی می تواند ابزار فوق العاده ای برای تمرینات روزمره تان باشد.
بسیاری از گیتاریست های بزرگی که ما به آثارشان گوش می دهیم با مترونوم تمرین می کنند تا بتوانند تکنیک هایشان را کامل کنند و موقع اجرا سرعتشان را بالا ببرند. همانطور که قبلا هم گفتیم، شما باید اول با سرعت کم شروع و رفته رفته سرعتتان را بیشتر کنید.
به عنوان یک گیتاریست می توانید همزمان با تمرین آلترنیت پیکینگ (alternate picking) از مترونوم استفاده کنید. من برای شروع و گرم شدن دستم حداقل 15 دقیقه روی تمرین تکنیک آلترنیت پیکینگ با مترونوم وقت می گذارم. با سرعت پایین 100 BPM شروع می کنم شروع می کنم و کم کم سرعتم را بالا می برم.
وقتی مقیاس های مختلف را یاد گرفتید باید آنها را همراه با مترونوم بنوازید تا با الگوها آشنا شوید. به این ترتیب گیتاریست ها می توانند تکنوازی های پیچیده را با سرعت زیادی اجرا کنند. علاوه بر این برای مهارت پیدا کردن در حرکت از آکورد هم می توانید از مترونوم استفاده کنید.
استفاده از مترونوم برای پیانو
یادگیری حفظ وقت و سرعت یکی از مهارت های اساسی و مهم برای همه نوازندگان پیانو است. اما اگر تازه کاری باشید احتمالا این مساله برایتان سخت و چالش برانگیز خواهد بود. هنگام استفاده از مترونوم برای نواختن پیانو باید کارتان را با تنظیم مترونوم روی تعداد کم مانند 60 BPM شروع کنید. 1 – 2 – 3 – 4 را به عنوان تیک تاک مترونوم حساب کنید. این کار به شما امکان می دهد تا با ریتم آشنا شوید و آن را درونی کنید. بعد سرعت را به 10 بیت در دقیقه افزایش بدهید. تا جایی که نتوانید با مترونوم همراه شوید سرعت را بالا ببرید.
تمرینات مترونوم
در ادامه مجموعه ای از تمرینات مختلفی که می توانید با استفاده از مترونوم انجام بدهید را در اختیارتان می گذاریم. فرقی نمی کند سازتان پیانو باشد یا گیتار؛ این تمرین ها برای همه سازها قابل اجرا هستند. هدف اصلی انجام این تمرینات تکمیل مهارت زمانی و تکنیکی شماست.
برخی از تمرینات به چندین بار تکرار نیاز دارند تا بتوانید کاملا روی آنها مسلط شوید. پس حتما یادتان باشد که با سرعت نسبتاً آهسته شروع کنید و بعد از اینکه راه افتادید و احساس راحتی کردید سرعت تمریناتتان را افزایش بدهید.
- ریتم های نقطه ای بنوازید: منظور از ریتم نقطه ای این است یک قطعه موسیقی را هم سریع و هم آهسته بنوازید. این کار اغلب اوقات سخت است و نیاز به تمرین برای تسلط پیدا کردن دارد.
- چند ریتمی را تمرین کنید: به عنوان مثال می توانید مترونوم خودتان را روی زمان 3/4 تنظیم کنید و آن را طوری تنظیم کنید که بعد از هر دو ضربه تیک تاک کند. ضربات اول و سوم را در مقدار فرد و ضربه دوم در مقدار زوج تیک تاک می کند.
- همزمان با نواختن آهنگ از مترونوم استفاده کنید: شما باید آهنگی را انتخاب کنید که کاملاً با آن آشنا هستید و می توانید آن را بنوازید. این کار کمک می کند تا یکنواختی تمرین هم از بین برود.
- مقیاس ها را با مترونوم بنوازید: همانطور که قبلاً هم گفتیم، این کار برای مهارت پیدا کردن در تک نوازی ها بسیار مفید است. علاوه بر این چنین تمرینی به شما کمک می کند تا مهارت های بداهه نوازی تان را هم افزایش بدهید.
- با صدای کم تمرین کنید: اگر مترونومتان دیجیتالی باشد می توانید از یک تمرین سرگرم کننده برای به چالش کشیدن خودتان استفاده کنید. به این صورت که صدای مترونوم را قطع کنید و به جای صدا، چراغ چشمک زن را دنبال کنید. با این کار می توانید بفهمید چقد ریتم درونی پیدا کرده اید.
جمع بندی
هدف نهایی استفاده از مترونوم این است که تکنیک های نوازندگی شما کامل شوند و به جایی برسید که با هر سرعتی بتوانید یک قطعه را بدون هیچ عیب و نقصی بنوازید. هدف این نیست که شما مثل یک ربات نوازندگی کنید؛ بلکه باید منعطف باشید. در واقع اینکه فقط به طور مکانیکی بتوانید بنوازید همیشه خوب نیست چون باعث می شود اجرا بی روح بنظر برسد.
همانطور که توضیح دادیم، سعی کنید همیشه با تمپو یا سرعتی شروع کنید که به شما امکان می دهد تمام نت ها را به طور دقیق یاد بگیرید و بعد از تسلط کامل روی این مورد کم کم سرعتتان را افزایش بدهید.
