راهنمای خرید بهترین مارک سه تار خوب با قیمت و کیفیت مناسب (مبتدی-حرفه ای)

در ادامه آموزش های کاربردی سه تار، در این مقاله سعی می کنیم یک راهنمای جامع درباره خرید بهترین نوع سه تار با قیمت و کیفیت مناسب برای افراد مبتدی تا حرفه ای ارائه دهیم.

1- کلیات

همانگونه که در اکثر راهنماهای خرید سازهای مختلف موسیقی هم به شما می گویند، سه تار خوب هیچ ارتباطی به مارک آن و سازنده ندارد. تنها روش برای خرید یک سه تار خوب این است که فاکتورهای یک سه تار خوب را بلد باشید یا اینکه به فروشنده اعتماد داشته باشید. یک نکته مهم این است که به هیچ وجه خرید سه تار را به استاد خود نسپارید و یا به فروشگاهی که استادتان می گوید بروید و بگویید از طرف فلانی آمده ام نروید (واقعا این کار را نکنید!) مگر اینکه 100 درصد به استاد خود اطمینان داشته باشید. خرید سه تار را باید یا خودتان انجام دهید یا با دوست با مهارتی که کاملا به او اعتماد دارید این کار را انجام دهید. ضمنا به این نکته توجه داشته باشید که آب و هوا هم بر خرید تار و سه تار موثر است. در واقع بهترین زمان برای خرید سه تار از اواسط فروردین تا اواخر مرداد است تا سه تار کمترین تغییرات در چوب را داشته باشد. ضمنا همیشه موقع جابجایی ساز خود در آب و هواهای مختلف، آن را در داخل کاورش قرار دهید تا تغییری در شکل ظاهری ایجاد نشود. ساز ها از نظر کیفیت به چند دسته تقسیم می شوند:

• سازهای مشقی که برای تمرین نوازندگان تازه کار ساخته شده اند.
• سازهای معمولی که برای نوازندگی عادی و تمرین های ابتدایی به کار می روند.
• سازهای حرفه ای و با کیفیت که به دلیل استفاده از چوب با کیفیت و کیفیت بالای ساخت آن ها و دقت در تولید، مناسب نوازندگان حرفه ای و ضبط های استودیویی یا کنسرت هستند.

در اینجا توضیح دادیم که:  3 تا از بهترین وب سایت ها برای خرید اینترنتی سه تار کدامند؟

2- معرفی اجزای سه تار

قبل از خرید یک سه تار خوب باید اجزای آن را بشناسید، زیرا اگر به فروشنده اعتماد نداشته باشید باید اجزای اصلی که در ادامه مقاله توضیح داده می شوند را موقع خرید تست کنید.

≡   مضراب سه تار

سه تار یکی از سازهایی است که با ناخن نواخته می شود. صدایی که از نواختن با انگشت دست از ساز ایجاد می شود بسیار ظریف و متحیرکننده است. البته کسانی که ناخن شکننده و یا امکان بلند کردن ناخن سبابه را ندارند، می توانند از مضراب هایی که به این منظور ساخته شده استفاده نمایند که معمولا از جنس فلزی یا شاخ است.

≡   کاسه

کاسه سه ‌تار از نظر شکل ساختاري شبيه به کاسه عود يا تنبور است ولي ابعاد کوچک ‌تري از آن ها دارد و فرم کلي آن گلابي ‌شکل است. طول کاسه سه ‌تار بين 26 تا 30 سانتي ‌متر، عرض آن به تناسب بين 12 تا 16 سانتي ‌متر و عمقش نزديک 13 سانتي‌ متر است. کاسه در واقع جعبه صوتي سه تار مي باشد که معمولا از جنس چوب توت ، آزاد، افرا و گردو است.

≡   خرک 

خرک قطعه‌ اي متحرک است که روي صفحه و به فاصله سه انگشت از انتهاي کاسه قرار مي گيرد. به طور کلي عرض خرک سه ‌تار بين 5 تا 6 سانتي‌ متر و ارتفاع آن کمتر از 1 سانتي‌ متر است.خرک معمولا از جنس چوب ساخته مي‌شود.

≡   سيم گير 

سيم گير در انتهاي کاسه نصب مي شود و انتهاي سيم ها را نگه مي دارد . جنس آن از شاخ قوچ ، چوب شمشاد جنگلي يا فوفل است. بطور کلی اجزای سه تار بصورت زیر است:

≡   دسته:  چوب بلندي است يک سر آن به جعبه صوتي و سر ديگر آن به سردسته متصل است و پرده هاي ساز روي آن بسته مي شوند ، دسته را معمولا از چوب گردو ، چوب آبنوس و چوب افرا مي سازند.

≡   صفحه: چوب توت نازک که روي کاسه را پوشانده است و خرک روي آن قرار دارد. لازم به ذکر است مهم ترين عامل موثر در خوش صدايي در سه تار صفحه آن است.

≡   سوراخ های روي صفحه:  سوراخ هايي که بر روي صفحه به منظور براي تنظيم صداي ساز ايجاد مي شوند.

≡   سر دسته: قسمتي از دسته که گوشي هاي ساز در آن قرار دارند.

≡   گوشي:  انتهاي سيم ها به آن بسته مي شود و با چرخاندن آن مي توانيد ساز را کوک کنيد. جنس آن معمولا از چوب گردو است.

≡   پرده: از جنس روده ، الياف پليمري و يا ابريشم ساخته مي شود و روي دسته بسته مي شود و محل نت ها را معين مي کند.

≡   شيطانک: از جنس استخوان، پلاستيک و چوب ساخته مي شود و همانند خرک سيم ها را از روي آن عبور مي دهند.

≡   سيم: سه تار چهار سيم فلزي دارد که با ضربه ناخن انگشت سبابه به ارتعاش در مي آيند.

≡   شيار کنار دسته: شياري است که در موقع بستن پرده ها از آن استفاده مي شود.سيم‌ ها پس از عبور از شيارهاي کم‌ عمق روي خرک از طول دسته عبور کرده و توسط شيطانک به گوشي‌ها مي‌ رسند.

3- قیمت

قیمت سه تار بستگی به موضوعات مختلفی دارد. بطور کلی همانگونه که در نمونه تصویر زیر میبینید، قیمت سه تارهای مبتدی از 320 هزارتومان تا 1 میلیون و 200 هزار تومان می باشد و سه تارهای حرفه ای با مارک های مختلف تا 8 میلیون تومان قیمت دارند:

عمده قیمت به نوع چوب، پرده و کیفیت صدا بر می گردد که این موضوع صرفا توسط خود سازنده تعیین می شود. یعنی ممکن است که از یک کنده چوب گردو، 3 عدد سه تار ساخته شود آنهم توسط یک سازنده و با یک کیفیت، ولی دو تای آنها صدای بهتری داشته باشد که در این صورت قیمت بالاتری نسبت به یک ساز دیگر خواهند داشت و قیمت آن را هم سازنده با توجه به تجربه خود تعیین می کند.

4- مشخصات ظاهری

بیشتر مشخصات ظاهری یک ساز خوب به کیفیت ساخت و نبود زایعاتی مثل چسب و یا اتصالات بین سیم و سیم گیرها بر می گردد نه زیبایی ظاهری و سطحی! این موضوع سبب ثابت ماندن کوک سه تار و عدم تغییر در نواختن سه تار می شود. نکته مهم دیگر این است که میان کاسه و دسته از نظر وزنی تناسب برقرار باشد. به صورتی که در موقع نوازندگی تعادل ساز به طور کامل برقرار باشد. یعنی طراحی ساز به گونه ای باشد که در زمان نواختن نیازی به صرف نیروی اضافی برای نگه داشتن آن نباشد.

≡   جنس چوب

جنس چوب سه تار از درخت توت میباشد برای ساختن دسته ی ساز از چوب گردو هم استفاده میکنند که در این صورت دسته ی ساز سنگین میشود. چوب باید کهنه باشد تا طنین خوبی بدهد بعضی از سازندگان چوب تازه را در آب جوشانده تا شیره ی آن گرفته شود و سپس چوب را در زیر خاک یا پهن می گذارند تا خشک شده و حالت پوسیدگی پیدا کند. پس دقت کنید که معمولا نمی توانید کهنه بودن چوب را تشخیص دهید مگر اینکه فروشنده با صداقت به شما بگوید!

دقت کنید دسته سه تار مورد نظر سنگین و ضخیم نباشد. دلیل توجه به این مورد، جنس چوب و تازگی آن است. در صورتی که چوب مورد استفاده برای ساخت دسته ساز سالخوردگی و خشکی کافی را نداشته باشد ممکن است پس از مدتی بر اثر فشار سیم ها خم شده یا در اصطلاح نوازندگان تاب بردارد.

≡   کیفیت ساخت و ظاهر

منظور از کیفیت ساخت، ظاهر و زیبایی آن نیست بلکه موارد زیر هستند:

• به کیفیت ساخت سه تار توجه کنید. اینکه سیم ها به درستی به سیم گیر متصل شده و کاملا محکم باشند و اثری از چسب و … هیچ کجای بدنه سه تار نباشد.
• فاصله ی سیم تا دسته ی ساز کم باشد تا حدی که موقع اجرا سختیه سیم را حس نکنید.
• رگه های درشت صفحه به سمت سیم بم باشد.
• دسته ی ساز نه کلفت و نه زیادی نازک باشد که البته بستگی به دست خودتان دارد.
• ساز از نظر وزنی سبک باشد.
• سازی که زیاد رنگ شده باشد فقط قشنگ است و احتمال دارد که صدای خوبی نداشته باشد.
• دقت کنید دسته ساز تاب نداشته باشد. روش شناخت آن هم به این صورت است که نباید فاصله عرضی سیم اول و آخر در هیچ نقطه ایی با دسته تغییر کند.
• رنگ پوشش روی ساز نباید خیلی ضخیم باشد و برای جلای ساز باید از لاک و الکل استفاده شده باشد. استفاده از پوشش های ضخیم باعث خفگی صدای ساز می شود.

≡   پرده (کیفیت سیم)

پرده سه تار را معمولا از روده گوسفند می سازند و از آنجایی که یک فاکتور بسیار موثر در تعیین قیمت است باید به آن دقت کافی را مبذول دارید:

• بعد از کوک کردن ساز تک تک پرده ها را امتحان کنید که در اصطلاح گز نزند.
• رنگ ساز هرچه روشنتر باشد بهتر است .هم اگر عیبی داشته باشد پیداست و هم از نظر روانشناسی مثبت است.
• نکته بعد هماهنگی اندازه دست و انگشتان نوازنده با دسته ساز است. تهیه ساز با دسته بسیار باریک برای اشخاصی که انگشت های بلند یا تپل دارند مناسب نیست.

≡   pdf دو صفحه ای راجب پرده سه تار خوب

حتما بخوانید: نحوه نگهداری از ساز تار و سه تار (همراه با فیلم آموزشی)

5- صدای سه تار خوب

سه تار سازیست که ویژگی های روحی و اخلاقی نوازنده بسیار در صدادهی آن موثر است. نوازنده این ساز باید هم خوانی و هم آوایی نزدیکی با شخصیت صدادهی ساز داشته باشد؛ سه تار ذاتا سازی کم صدا، با حالتی گرفته و نهفته است و بسیار لذت بخش خواهد بود در صورتی که نوازنده ای درون گرا، بی تظاهر و گوشه گیر با نواختن این ساز آن را تکامل بخشد. البته این خصیصه باعث ترویج کم تر سه تار، به نسبت دیگر سازها بوده و با وجود عدد بسیار زیادِ سه تار نوازان، ولی این هنرمندان معمولا علاقه ای به نمایش گذاشتن هنر خود نداشتند.

• صفحه سه تار مهمترین بخش برای صدادهی این ساز است. بافت چوب صفحه و کاسه باید مشخص باشد و بین اتصالات آن روزنه ای ایجاد نشده باشد.
• صدای پایین دسته با بالا دسته همخوانی داشته باشد.
• کیفیت صدای سه تار را می توان با تنظیم خرک و شیطانک، تا اندازه زیادی تغییر داد.
• صدای سیم دوم مفهوم باشد و حالت گنگی نداشته باشد.
• در اجرای سیم بم.سیم کاملا نرم و صدایی طبیعی داشته باشد.
• صدای همه ی سیمها دنبال هم باشد یعنی با هم همخوانی داشته باشد و در گوش دادن تفکیک سیمها سخت باشد.
• بلند بودن صدای ساز دلیلی بر خوب بودنش نیست.
• با یک مضراب ویا حتی بدون زدن مضراب باید بتوانید چندین نت را به راحتی و با طنین خوب اجرا کنید.
• در اجرای تکنیک ناله ی ساز(ویبره) هیچ مشکلی نداشته باشید.

≡   پس بطور خلاصه باید گفت: صدا نه باید به حدی کم باشد که مجبور به استفاده از دستگاه های تقویت صدا بوده و نه آن قدر زیاد که شنیدن آن برای شنونده آزار دهنده باشد. ضمن اینکه صدا زبر نباشد (عدم خشوت صوت) که شامل صداهای اضافی یا زنگ سیم های دیگر موقع نوازندگی می شود.

6- مارک های سه تار

دقت کنید که باز هم عرض می کنیم سه تار خوب تقریبا هیچ ارتباطی با مارک یا سازنده ندارد زیرا در یک مارک ممکن است از بین 10 سه تار، 7 تای آنها معمولی، دو تا عالی و یکی واقعا بد باشد. به هیچ وجه به دنبال مارک نروید و به مشخصاتی که در این مقاله گفته ایم دقت کنید. برخی از گمنام ترین سازنده های سه تار هستند که بهترین های آنها را می سازند. مثلا در شهرکرد دو یا سه تولید کننده هستند که سه تارهای آنها جزو بهترین و گران ترین سه تارهای کشور هستند ولی باز هم در میان آنها سه تارهای بی کیفیت پیدا می شود.

7- نظرات کاربران حرفه ای در فضای مجازی

≡   روزبه موسوی که چند سالی در زمینه سه تار و تار فعالیت دارد در مورد خرید سه تار خوب معتقد است:

“اگه تازه میخوای شروع کنی بهتره یک ستاره متوسط 150 یا 200 تومانی بگیری اما اگه خیلی حرفه ای هستی یا واقعا میخوای حرفه ای کار کنی بهتر با ستاری در رنجه 400 به بالا کار کنی . وقت خرید بهتره به یکپارچه بودن کاسه ستار و داشتن مهره دسته و محل اتصال کاسه به دسته دقت کنی که مهر سازندست که هرچه گرانتر سازندش مشهورتره . ساخت شهرهای اصفهان . تهران خوبه”

≡   رضا مصطفوی یک کامنت پرطرفدار در کلاب گذاشته و معتقد هست که:

“سه تار رو باید با صدایش بسنجی و طول دسته و عمق کاسه ی سه تار زیاد مهم نیست. چون هر کس یک ساز متفاوت میسازه. اولاً اینکه بهترین و سازگار ترین چوب برای ساخت سه تار چوب درخت توت هست که اگه ستار با این چوب ساخته نشه استاندارد نیست. بهترین مارک سه تار مارک ملکشاه است که فکر نکنم بتونی اصلیش رو گیر بیاری. میگن 4 تا سه تار ملکشاه بیشتر نیست که یکیش دست بهداد بابایی (بهترین سه تار نواز دنیا) و یکیش دست مسعود شعاری هست.در هر صورت، یکی از مارک هایی که سه تار خوبی تولید میکنه و خیلی هم معروفه مارک رسولی است. شما با حدود 750 الی 950 هزار تومان میتونی یک سه تار عالی داشته باشی. در ضمن مارک نوروزیان هم خیلی عالی هست که متاسفانه فقط در شهر ما یعنی قم تولید میشه”

8- نگهداری و نکات متفرقه

1- رنگ چوب سه تار نمی تواند عاملی برای تعیین کیفیت خوب سه تار باشد.

1- سه تار را در محیط مرطوب قرار ندهید (مثل فضای آزاد در شهرهای شمالی یا زیر کولر آبی)

2-ساز را در معرض نور مستقیم خورشید و حرارت نگذارید زیرا تغییر حالت پیدا می کند.

3- تا میتوانید ساز را در جعبه یا کاور بگذارید.

4- ساز را آویزان کنید و از خوابانیدن آن روی زمین خود داری نمائید.(اگر ساز آویزان باشد گرانیگاهش بر زمین عمود خواهد بود و نیروی جاذبه ی زمین اثری بر روی دسته ی ساز نمیگذارد)

5- کوک ساز در حتما مطابق نت سی بمل دیاپازون کوک نمائید تا به دسته ی ساز فشاری وارد نشود. (سیم اول سه تار نیم پرده پائینتر از دیاپازون یعنی سی بمل کوک میشود ولی در اجرا و نت نویسی نت دو خوانده و اجرا میشود)

6- اگر قرار است دستگاه خاصی را اجرا کنید از یک ماه قبل کوک ساز را روی همان دستگاه قرار داده و تغییر ندهید۰(حاصل این کار این است که ساز به آن کوک مورد نظر عادت کرده هم لحن بهتری میدهد هم موقع اجرا از کوک خارج نمیشود)

7- در جعبه ی ساز نم گیر بگذارید.

8- با دست کثیف مخصوصا چرب ساز نزنید.(پرده های ساز از بین میروند)

9- اگر از ساز مدتی استفاده نکنید صدای آن میخوابد پس حتما چند وقت یک بار با ساز بنوازید.

10- سه تار یکی از ارزانترین سازهایی است که با قیمت های متفاوت و مناسب امکان خرید آن وجود دارد. با نزدیک به ۱۵۰ تا ۳۰۰ هزار تومان می توانید یک سه تار مشقی خوب داشته باشید. و سه تار های معمولی قیمت هایی بیشتر دارند. سه تار های حرفه ای قیمتی نزدیک به 2 میلیون تومان یا بیشتر دارند.

در اینجا بخوانید: نحوه کوک ۳تار به صورت کاملا اصولی (راهنمای جامع)

در پایان به دو جمله معروف در مورد سه تار بسنده می کنیم که: “سه تار درونی ترین و متمرکز ترین ساز است، آن را بیشتر برای دل خود می نوازند تا برای دیگری. (ژان دورینگ)” و جمله زنده یاد استاد ابوالحسن صبا در توصیف این ساز چه زیبا می گوید “سه تار برای یک نفر کم و برای دو نفر زیاد است”شما هم هرگونه تجربه ای در این زمینه دارید یا اگر سوالی هست در بخش نظرات با ما مطرح بفرمایید.