آیا دوست دارید درباره‌ی گام تمام‌پرده در موسیقی بیشتر بدانید؟ پس جای درستی آمده اید! تصور کنید گامی که در آن هر نت به‌صورت روان و بدون هیچ تضاد یا کشش قوی هارمونیک به نت بعدی می‌لغزد. این گام نرم و مرموز، همان گام تمام‌پرده است. با فضایی رویایی و رمزآلود، این گام نزد آهنگسازان امپرسیونیست و آوانگارد محبوب است و در موسیقی متن فیلم‌ها برای ایجاد حس تعلیق یا فضایی فانتزی به کار می‌رود.
در این مقاله، بررسی خواهیم کرد که چرا این گام صدایی منحصربه‌فرد دارد، نمونه‌هایی از آن را در فرهنگ عامه خواهیم دید، و نحوه نواختن این گام را روی پیانو یاد خواهیم گرفت.
فرمول این گام چیست؟
گام تمام‌پرده کاملاً از فواصل دوم بزرگ (پرده کامل) تشکیل شده است. فرمول این گام به‌صورت W-W-W-W-W-W است. بسیار ساده!
گام تمام‌پرده به‌عنوان یک گام متقارن شناخته می‌شود. این بدان معناست که می‌توانید از هر نت درون گام شروع کنید و همان توالی فواصل را در حالت صعودی یا نزولی خواهید داشت. به‌عنوان مثال، گام تمام‌پرده با نت‌های زیر روی نت «دو» ساخته می‌شود:
C-D-E-F#-G#-A#-C
اگر به جای «دو» از «می» شروع کنیم، گام به این شکل خواهد بود:
E-F#-G#-A#-C-D-E
هرچند ریشه (تونیک) گام تغییر می‌کند، اما تمام فواصل یکسان باقی می‌مانند.
روش تشخیص صدای نت ها+ نرم افزار تشخیص نت از روی صدا
انتقال‌های گام تمام‌پرده
فقط دو انتقال (یا جابه‌جایی) برای گام تمام‌پرده وجود دارد:
- گامی که از C (دو) شروع می‌شود.
- گامی که از Db )رِ بمل) شروع می‌شود.
برای گام دوم، از Db شروع کرده و به ترتیب با فاصله‌های تمام‌پرده بالا بروید:
Db-Eb-F-G-A-B-Db
در هنگام نواختن گام تمام‌پرده روی پیانو، ممکن است متوجه شوید:
- در گام تمام‌پرده که از C شروع می‌شود، تنها کلیدهای سفید از C تا E و سپس کلیدهای سیاه از F# تا A# نواخته می‌شوند.
- در گامی که از Db شروع می‌شود، ابتدا کلیدهای سیاه از Db تا Eb و سپس کلیدهای سفید از F تا B نواخته می‌شوند.
یاد گرفتن این الگوی جابه‌جایی بین گروه‌های مختلف کلیدهای سفید و سیاه (سه کلید سفید و سه کلید سیاه یا دو کلید سیاه و چهار کلید سفید) می‌تواند به شما کمک کند تا به‌راحتی این گام را بنوازید.
تشخیص گام صدای خود+ برنامه تشخیص گام صدا
تفاوت گام تمام‌پرده با گام ماژور چیست؟
گام تمام‌پرده از چند جهت با گام ماژور متفاوت است. یکی از جذابیت‌های گام تمام‌پرده این است که برخلاف گام‌های ماژور و مینور، هیچ مرکز تونالی مشخصی ندارد.
در گام ماژور (مثلاً C Major : C-D-E-F-G-A-B-C) نت «C» به‌عنوان تونیک عمل می‌کند. در قطعات نوشته‌شده در این گام، نت C مانند نقطه‌ای پایدار و پایانی به نظر می‌رسد که حس حل‌شدن و آرامش به شنونده می‌دهد.
اما در گام تمام‌پرده، هیچ کشش هارمونیکی قوی‌ای به سوی تونیک وجود ندارد. ساختار متقارن گام باعث می‌شود هیچ نتی از دیگر نت‌ها پایدارتر یا حل‌شده‌تر به نظر نرسد. این ویژگی به گام تمام‌پرده صدایی مبهم و تعلیق‌آمیز می‌بخشد.
دلیل این موضوع این است که گام تمام‌پرده تنها از پرده‌های کامل استفاده می‌کند، در حالی که گام ماژور ترکیبی از پرده کامل و نیم‌پرده است. الگوی گام ماژور به‌صورت W-W-H-W-W-W-H است. این ترکیب از پرده و نیم‌پرده به گام ماژور حس کشش هارمونیکی و حل‌شدن می‌دهد، در حالی که گام تمام‌پرده به دلیل ساختار متقارن خود، قادر به ایجاد این عملکرد هارمونیکی نیست.
افکت دادن به صدا با 7 روش عالی (7 افکت صدای زیبا)
چگونه گام تمام‌پرده را روی پیانو بنوازیم؟
انگشت‌گذاری این گام با انگشت‌گذاری گام‌های ماژور و مینور متفاوت است. در ادامه نحوه نواختن گام تمام‌پرده صعودی را که از C شروع می‌شود، می‌بینید:
برای دست راست:
- 1 روی C
- 2 روی D
- عبور شست زیر:
- 1 روی E
- 2 روی F#
- 3 روی G#
- 4 روی A#
- 5 روی C
برای دست چپ:
- 3 روی C
- 2 روی D
- 1 روی E
- عبور انگشت چهارم:
- 4 روی F#
- 3 روی G#
- 2 روی A#
- 1 روی C
هنگام نواختن گام نزولی، ترتیب انگشت‌گذاری معکوس خواهد شد.
گام صدا در خوانندگی چیست+ فرق گام و اکتاو در خوانندگی
آکوردها در گام تمام‌پرده
گام تمام‌پرده مانند گام‌های ماژور و مینور به شکل سنتی برای ساخت آکوردها استفاده نمی‌شود. با این حال، می‌توان با انباشتن فاصله‌های سوم بزرگ از این گام آکورد ساخت.
در هر گام تمام‌پرده فقط دو تریاد افزوده وجود دارد که هرکدام یک پرده از هم فاصله دارند.
در گام تمام‌پرده C:
- تریاد افزوده C: (C-E-G#)
- تریاد افزوده D: (D-F#-A#)
در گام تمام‌پرده Db:
- تریاد افزوده Db: (Db-F-A)
- تریاد افزوده Eb: (Eb-G-B)
مطلب پرطرفدار سایت: 20 تا از محبوب ترین خوانندگان قرن 21
نمونه‌های موسیقایی
گام تمام‌پرده در ژانرهای مختلف موسیقی، از موسیقی فیلم گرفته تا پاپ، جاز، راک، و موسیقی کلاسیک مورد استفاده قرار گرفته است. در زیر به چند نمونه معروف اشاره شده است:
کارتون‌ها (Looney Tunes و SpongeBob):
این گام در کارتون‌ها برای نشان دادن تغییر حالت یا ورود به یک فلاش‌بک یا رویا استفاده می‌شود. به لحظاتی که Bugs Bunny یا SpongeBob به خواب می‌روند گوش دهید. گام تمام‌پرده حس مبهمی از خواب یا تغییر ذهنی شخصیت را منتقل می‌کند.
قطعه «Voiles» اثر کلود دبوسی:
یکی از مشهورترین استفاده‌ها از این گام در موسیقی امپرسیونیستی، پرلود پیانو «Voiles» است. دبوسی تقریباً در تمام طول این قطعه از گام تمام‌پرده استفاده کرده است. نتیجه، فضایی وهم‌آلود و رازآلود است.
«You Are the Sunshine of My Life» اثر استیوی واندر:
در 15 ثانیه اول این آهنگ، گام تمام‌پرده در بخش آغازین شنیده می‌شود. این گام حسی از شگفتی و خوش‌بینی به موسیقی می‌بخشد.
«Juju» اثر وین شُرتِر:
بسیاری از آهنگسازان و بداهه‌نوازان جاز از این گام در آثار خود استفاده کرده‌اند، از جمله در این قطعه از وین شُرتِر.
«خرس» اثر ولادیمیر ربیکوف:
یکی از قطعات مورد علاقه معلمان پیانو! این قطعه که برای هنرجویان مبتدی نوشته شده، به‌طور کامل از گام تمام‌پرده استفاده می‌کند. صدای خاص و آتونال این قطعه، حس بازیگوشی یک خرس در جنگل را به‌خوبی به تصویر می‌کشد.
در موسیقی ایرانی، گام تمام‌پرده به‌طور مستقیم در دستگاه‌ها و مقام‌های موسیقی سنتی استفاده نمی‌شود، زیرا موسیقی ایرانی مبتنی بر فواصل ریزپرده و ترکیبی از پرده و نیم‌پرده است. با این حال، آهنگسازان مدرن ایرانی که از موسیقی کلاسیک غربی و فضاهای مدرن الهام گرفته‌اند، گاهی از گام تمام‌پرده برای خلق فضاهای رازآلود یا انتزاعی استفاده کرده‌اند.
نمونه‌هایی از استفاده گام تمام‌پرده در موسیقی ایرانی:
آثار علیرضا مشایخی
علیرضا مشایخی، از پیشگامان موسیقی مدرن ایران، در برخی از آثار خود از تکنیک‌ها و فضاهای مدرن همچون گام تمام‌پرده استفاده کرده است. این ویژگی به‌ویژه در قطعات انتزاعی و آوانگارد او قابل شنیدن است.
آهنگ‌های فیلم پرویز منصوری و مرتضی حنانه
در موسیقی فیلم، مرتضی حنانه و پرویز منصوری از فضاهای مدرن و گام‌هایی مانند تمام‌پرده برای ایجاد حس تعلیق یا رازآلودگی بهره برده‌اند. به‌ویژه در موسیقی متن سریال‌های تاریخی یا فانتزی، این گام برای خلق فضایی غیرمعمول به کار رفته است.
«نی‌نوا» از حسین علیزاده (بخش‌هایی با الهام از مدرنیسم)
اگرچه ساختار کلی قطعه «نی‌نوا» بر پایه موسیقی ایرانی است، اما در برخی بخش‌های آن، علیزاده از ترکیبات و فضای مدرن الهام گرفته که می‌تواند گام تمام‌پرده را تداعی کند. این استفاده غیرمستقیم از گام‌های غربی در ترکیب با موسیقی دستگاهی ایرانی یکی از ویژگی‌های سبک اوست.
کارهای زنده‌یاد احمد پژمان
در برخی از آثار احمد پژمان، به‌ویژه در موسیقی فیلم و آثار ارکسترال او، عناصری از گام تمام‌پرده شنیده می‌شود. او در آثارش ترکیبی از موسیقی ایرانی و مدرن غربی را ارائه می‌داد که به چنین گام‌هایی میدان ظهور می‌داد.
جمع‌بندی
گام تمام‌پرده به‌دلیل ساختار خاص و صدای منحصربه‌فردش، شبیه یک آفتاب‌پرست است. بسته به زمینه قطعه، این گام می‌تواند فضایی رازآلود، خوش‌بینانه، رویایی، تعلیق‌آمیز یا شدید ایجاد کند. زمانی را به شنیدن و تمرین این گام اختصاص دهید و به‌زودی خواهید توانست آن را در انواع مختلف موسیقی تشخیص دهید!
