کوک کردن پیانو کار سخت و چالش برانگیزی است که به صبر و مهارتی باورنکردنی نیاز دارد. برای همین است که کوک کردن پیانو کار هر کسی نیست و به تمرین و مهارت خاصی نیاز دارد. شاید در نگاه اول برای یک فرد مبتدی، این کار با اینکه به کندی جلو می رود اما ساده به نظر برسد. ولی باید بدانید که کوک کننده های حرفه ای پیانو در طول سالها مهارت ها و تکنیک های خاصی را به کار گرفته اند تا کوکی دقیق تر، پایدارتر یا ماندگارتر ارائه کنند. اگر تا به حال پیانویتان را کوک نکرده اید و دلتان می خواهد آن را یاد بگیرید، با مطلب امروز ما همراه باشید.
ابزارهای مورد نیاز برای کوک کردن پیانو
برای کوک کردن پیانو به چند ابزار ساده نیاز دارید:
1-اهرم کوک: اهرم کوک پیانو (که به آن چکش کوک، آچار، آچار کوک یا کلید کوک هم گفته می شود) آچاری کوچک و مخروطی شکل است که به شما امکان می دهد هر پین کوک را به صورت جداگانه سفت یا شل کنید. داشتن اهرم کوک برای کوک کردن پیانو ضروری است. استفاده از هر ابزار دیگری به عنوان جایگزین می تواند به ساز شما آسیب برساند.
2- تونر کروماتیک الکترونیکی: تونر الکترونیکی (electronic tuning device) ابزار کوچکی است که به شما امکان می دهد نت نواخته شده و فاصلۀ آن تا نت مد نظر را مشخص کنید. تونرهای الکترونیکی متداول ترین ابزار کوک کردن برای کوک کننده های حرفه ای هستند، ولی تنظیمگرهای قدیمی ممکن از دیاپازون (tuning fork) برای این کار استفاده کنند. برای کوک کردن پیانو از تونرهای سادۀ گیتار استفاده نکنید، چون این تونرها به اندازه کافی دقیق نیستند.
توی این پک فوق العاده، استاد الینا جبل عملی، نواختن پیانو رو جوری یاد میگیری که تو هیچ کلاس آموزشی یا پک دیگه ای نه دیدی نه شنیدی! در کمترین زمان یک پیانیست حرفه ای شو همه رو انگشت به دهان کن!
3- سوردین یا صدا خفه کن (Mute): صدا خفه کنها قطعه های لاستیکی ارزان قیمتی هستند که روی سیم های پیانو قرار می گیرند تا صدای آن ها را کم کنند. این ابزار به شما امکان می دهد تا یک سیم را برای کوک کردن از دیگر سیم ها جدا کنید.
4-پیچ گوشتی: بعضی از سازها مثل پیانوهای ایستاده و پیانوهای بزرگ، درپوشی دارند که از سیم ها و صفحۀ صدا محافظت می کند. اگر پیانوی شما دارای چنین درپوشی است بهتر است از پیچ گوشتی استفاده کنید تا بتوانید به راحتی این قطعه را جدا کنید و به سیم ها دسترسی داشته باشید.
5- چراغ قوه: برای مشاهدۀ بهتر عملکردهای داخلی پیانو، از چراغ قوه یا نورافکن استفاده کنید. همچنین می توانید نور را طوری تنظیم کنید تا دست های شما آزاد باشند تا بتوانید از همه ابزار مورد نیاز کوک کردن استفاده کنید.
6- پارچۀ گردگیری: بسیاری از پیانوها سال ها بدون استفاده مانده اند و گرد و غبار گرفته اند، بنابراین از پارچه برای زدودن گرد و غبار و دسترسی به سیم ها استفاده کنید.
نحوۀ کوک کردن پیانو
حالا با هم مرحله به مرحله پیش می رویم تا ببینیم چطور باید پیانو را کوک کرد:
1- آماده سازی: قبل از کوک کردن پیانو، اتاق را تا حد امکان ساکت کنید. درها را ببندید و تمام وسایل را خاموش کنید، به خصوص وسایلی که صداهای آهسته و زمزمه ای تولید می کنند. درپوش سیم های پیانو را در صورت وجود بردارید به آرامی گرد و غبار سیم ها را پاک کنید. بعد چراغ را روشن کنید تا فضای کار را به وضوح ببینید. بررسی کنید و ببینید که آیا سیمها سالمند یا نه. اگر پیانو مشکلات اساسی دارد بهترین کار این است که آن را پیش کارشناس و متخصص تعمیر پیانو ببرید.
2- سیم های سی (C) وسط را آماده کنید: سیم های سی وسط را پیدا کنید. اکثر پیانوها برای سی وسط و همینطور برای خیلی از نت های وسط پیانو سه سیم دارند؛ اما پیانوهای قدیمی تر ممکن است فقط دو سیم برای این نت داشته باشند. از صدا خفه کن برای بی صدا کردن سیم های بیرونی (اگر پیانوی شما دارای سه سیم است) یا فقط سیم سمت چپ (در صورتی که پیانوی شما دو سیم دارد) استفاده کنید.
2- یک سیم از سی وسط را کوک کنید: تونرالکتریکی خودتان را روشن کنید. کلید سی وسط (C4) را محکم و با صدای بلند بنوازید و به صدای آن گوش دهید و ببینید تونر چه نتی را نشان می دهد. سیم های پیانو معمولاً با سفت شدن و با کاهش فشار سیم از کوک خارج می شوند، برای همین با این دست نت ها زیاد مواجه می شود. پینی که سیم به دور آن پیچیده شده است را پیدا کنید و سر اهرم کوک را به آرامی روی پین قرار بدهید. اهرم را آرام در خلاف جهت عقربه های ساعت بچرخانید تا پین کمی شل شود. بعد به آرامی اهرم را در جهت عقربه های ساعت بچرخانید تا به حد سی وسط واقعی برسد. یادتان باشد آرام و ملایم پین را بچرخانید و سعی کنید تا حد ممکن آن را کم بچرخانید تا از شل شدن یا سفت شدن بیش از حد جلوگیری کنید. هنگام کوک کردن نت را به طور مداوم بنوازید.
3- پین را تنظیم کنید: کوک کننده های حرفه ای پیانو از تکنیکی به نام «تنظیم» یا«setting» برای اتمام سفت کردن پین استفاده می کنند و در حالت ایده آل این کار باعث می شود که سیم برای مدت طولانی تری کوک بماند. تنظیمگرها روشهای مختلفی برای تنظیم دارند، اما روش رایج میان آنها برای تنظیم پین، سفت کردن نهایی پین است تا کمی بالاتر از سطح گام مد نظر قرار بگیرد، بعد پین را آرام شل کرده تا به گام دقیق برسند.
4- بقیۀ نت ها را در اکتاو تنظیم کنید. وقتی سیم سی وسط شما کوک شد، همین مراحل را برای تمام سیم های مرکزی در نت های سی 4 تا سی 5 تکرار کنید.
5- اولین سیم نت هم صدا یا اونیسون (unison) را کوک کنید: حالا که سیم های میانی هر نت از سی 4 تا سی 5 با هم کوک شده اند، وقت آن رسیده که «سیم های هم صدا» یا سیم های بیرونی که نت های یکسانی می نوازند را کوک کنید. برای کوک کردن اولین نت هم صدا، سیم مرکزی کوک شده را از حالت بی صدا خارج کرده و سیم چپ سی وسط را از کوک خارج کنید. به این ترتیب می توانید یک نت را بر اساس سیمی که قبلاً کوک کرده اید کوک کنید. در این مرحله نیازی به استفاده از تونرالکترونیکی پیانو ندارید. هم صداها را با اتکا به نت کوک شدۀ دیگر کوک کنید. نت را محکم و با صدای بلند بنوازید، به صدای چهچه مانند، صداهای ناهماهنگ، یا موج صوتی واه واه واه (که به آن «بیت» می گویند) گوش کنید و بعد آرام پین سیم جدید را تا زمانی که دو سیم به وضوح و به صورت هماهنگ به صدا درآیند بنوازید.
بقیه نت های هم صدا را در اکتاو تنظیم کنید. وقتی اولین رشتۀ هم صدای سی میانی کوک شد، این روند را برای رشته های باقیمانده در نت های سی 4 تا سی 5 تکرار کنید. سپس دوباره این مراحل را برای رشته های سمت راست در اکتاو انجام بدهید. با این کار باید تمامی اکتاوهای وسط به طور کامل کوک شوند. به این کار «تنظیم اعتدالی» گفته می شود.
6 -هر اکتاو را با نت های اعتدالی تنظیم کنید. با استفاده از نت های اعتدالی به عنوان راهنما و با مقایسه هر نت با نت کوک شده، شروع به کوک کردن یک اکتاو جدید (به عنوان مثال C5 تا C6) کنید. یکی یکی سیم ها را کوک و از صدا خفه کن برای بی صدا کردن سیم های دیگر استفاده کنید تا زمانی که نوبت به کوک کردن آن ها برسد (بخش سه گانه بالاتر صفحه کلید باید سه سیم برای هر نت داشته باشد، در حالی که سیم های باس (Base) ممکن است فقط یک سیم داشته باشند). درست مثل کوک کردن هم صداها، در این مرحله هم به جای استفاده از تونرالکترونیکی، پیانو را نسبت به خودش کوک کنید.
ویدیوی زیر را هم می توانید برای کوک استفاده کنید (اختیاری):
حرفه ای ها برای کوک کردن پیانو و رسیدن به صدایی دقیق و عالی اغلب از تکنیک ها و روشهای دیگری مثل استفاده از ترفند یک سوم، چهارم، پنجم، مدل اعتدال برابر، ناهماهنگی و موارد دیگر استفاده می کنند. کوک کردن پیانو کاری ظریف و سخت است. اگر نگران آسیب دیدن پیانوی خود هستید یا به اندازه کافی برای کوک کردن پیانو وقت ندارید، بهترین کار مراجعه به کارشناس است.
