دامارو (damaru) نام نوعی ساز کوبه ای از دسته سازهای ممبرانوفون (membranophone) در شبه قاره هند است. این ساز به یکی از خدایان هندوها به نام شیوا (Shiva) مربوط می شود و همانطور که در مجسمه این خدای هندو مشخص است او یک دامارو را در دست راستش نگه داشته؛ به این معنا که صدای انرژی خلاقانه ساطع شده از این ساز تمام جهان را پر می کند. در حال حاضر نیز عبادت کنندگان و مرتاضان هندو در معابد شیوا این ساز را به صدا در می آورند.
به جز کسانی که به عبادتگاه های مخصوص هندوها می روند، در محیط‌های عامیانه غیرمذهبی هم می توان افرادی مثل دوره گردها، شعبده بازان و یا آموزش دهندگان میمون ها و خرس ها را دید که این ساز کوبه ای ساعت شنی شکل را می نوازند.
مشخصات ظاهری دامارو
بدنه ساعت شنی شکل ساز دامارو از یک چوب سخت درست شده است. دو طرف این ساز به صفحات دایره ای شکل چوبی یا از جنس نی منتهی می شود که قطر آنها کمی بزرگتر از دهانه ساز است. این صفحات توسط یک ریسمان رنگی از جنس کتان به یکدیگر متصل شده اند و شکل قرارگیری آنها به صورت حرف V است که در یک طرف ساز از یک سوراخ و در طرف دیگر دهانه آن به صورت یک در میان از دو سوراخ عبور می کند.
سر دیگر این ریسمان دور دهانه اصلی ساز و قسمت میانی آن و برای افزایش حالت کشیدگی آن بسته می شود. دو ریسمان کوچک چهار اینچی (10 سانتیمتری) هم به حلقه وسط ساز بسته می شوند و در دو سر این ریسمان ها مهره های کوچکی متصل هستند که در زمان ضربه زدن روی طرفین ساز نقش یک ابزارکوبه ای را ایفا می کنند.
نوازنده – نحوه کار با ساز و به صدا در آوردن آن
نوازنده باید ساز را به صورت افقی در یک دست نگه دارد و در همین حال با انگشتان شست و اشاره خود طناب میانی آن را محکم بگیرد. برای ایجاد صدای این طبل، لازم است ساز به طور مداوم با چرخش مچ و بازو حرکت کند تا مهره های آن با نیروی گریز از مرکز ایجاد شده به دو سر ساز برخورد کنند و یک صدای جغجغه مانند تولید کنند. چنانچه در زمان به صدا در آمدن ساز ریسمان میانی را بکشید می توانید دامنه ای از گام های کوتاه مختلف را به وجود بیاورید.
خاستگاه / تاریخچه / سیر تکامل
در خصوص تاریخچه شکل گیری ساز دامارو اطلاعات دقیق و مشخصی وجود ندارد، اما با توجه به تندیس های برنزی کشف شده در معابد که خدایگان «شیوا» را در حالی که این ساز را در دست دارد، نشان می دهد می توان این گونه برآورد کرد که خاستگاه اولیه آن تقریباً باید حوالی قرن دهم باشد. به فاصله کوتاهی بعد از شکل گیری ساز دامارو، ساز ساعت شنی شکل دیگری با عنوان تاد-رانگا با الهام از این ساز ساخته شد که در معابد بودایی تانتریک استفاده می شد. بنابراین می توان نتیجه گرفت ساز دامارو بیش از هزار سال پیش با زندگی مذهبی حوزه آسیای جنوب شرقی پیوند خورده است. اما محدوده تاریخی به کارگیری این ساز در حوزه غیر مذهبی زندگی هندویان همچنان ناشناخته است.
اطلاعات ساز
- خاستگاه
- قاره: آسیا
- منطقه: جنوب آسیا
- کشور: هندوستان
- ساختار: هندو آریایی
طبقه بندی
ساز ضربی، انفرادی، طبل ساعت شنی شکل با صدایی جغجغه ای (با تکان دادن طبل، صدایی کوبه ای از طریق تاثیر ضربات آویزه ها یا مهره های اطراف ساز یا اشیایی مشابه ایجاد می شود.)
طراحی و ویژگی های نوازندگی
- طبقه بندی: ساز ضربی
- تعداد طبل های ساز: یک طبل
- طراحی بدنه: استوانه ای، به شکل ساعت شنی
- تعداد صفحات پوستی: دو عدد، هر دو برای ایجاد صدا
- طراحی صفحات پوستی: تشکیل شده از حلقه های محکم پوستی
- نحوه اتصال صفحات پوستی: حلقه های پوستی توسط یک ساختار ریسمانی به یکدیگر متصل شده اند.
- نحوه کنترل کشش صفحات پوستی: محکم گرفتن یا کشیدن ریسمان
- نحوه به صدا درآوردن صفحات پوستی: ضربه مستقیم با مهره های کوبه ای دو طرف ساز
- تنظیم کننده صدای صفحات پوستی: ندارد
ابعاد
ارتفاع: 5.6 اینچ (تقریباً 14 سانتی متر) و ضخامت (قطر): 3.9 اینچ (تقریباً 10 سانتی متر)
مواد اولیه سازنده
- چوب
- پوست (پستانداران)
- خیزران
- ریسمان
مشخصات فنی دامارو
دامارو یک ساز ضربی کلاسیک است که استفاده از آن در میان بومیان هندوستان رواج داشته است. بدنه اصلی دامارو معمولاً از چوب، فلز یا استخوان ساخته می شود که دو طرف آن توسط پوست حیوانات (خصوصاً بز) پوشیده شده است که این صفحات پوستی از طریق ریسمان هایی از جنس کتان، چرم یا کنف به یکدیگر متصل شده اند.
دامارو شکلی شبیه ساعت شنی دارد، نواختن آن به کمک دست ها صورت می گیرد و به ابزار خاصی نیاز ندارد، نوازنده باید از طریق حرکت دادن ساز با چرخش مچ دستانش به سمت عقب و جلو صدای آن را در بیاورد. نوازنده دامارو می تواند گام های موسیقیایی این ساز را با کم و زیاد کردن فشار وارده به طناب های نگهدارنده، اعمال کند. دامارو را سازی منتسب به خدایگان هندو، «شیوا» می دانند و علت قدرت این ساز و انرژی زندگی بخش آن را به وابستگی شیوا به آن ارتباط می دهند.
