غلامحسین بنان، خواننده موسیقی کلاسیک و اولین خواننده آشنا با خط بین‌المللی موسیقی (نُت) است. بدون شک او یکی از موثرترین چهره‌های موثر در موسیقی کلاسیک ایران به شمار می‌رود که در ذهن مردم با تصنیف «الهه ناز» و سرود «ای ایران» تداعی می‌شود. در این مقاله زندگی غلامحسین بنان، فعالیت های هنری و آثار موسیقی او را بررسی خواهیم کرد.
زندگینامه غلامحسین بنان
غلامحسین بنان ۱۵ اردیبهشت ۱۲۹۰ خورشیدی در تهران متولد شد. پدرش کریم‌خان بنان الدوله نوری و مادرش دختر شاهزاده رکن‌الدوله برادر ناصرالدین‌شاه بود.
وی از ۶ سالگی به خوانندگی و نوازندگی ارگ و پیانو پرداخت و در این راه از راهنمایی‌های مادرش که پیانو را خوب می‌نواخت، بهره گرفت. اولین استاد او پدرش بود و دومین استاد، مرحوم میرزا طاهر ضیا ذاکرین رثایی و سومین استادش مرحوم ناصر سیف بوده‌اند.
غلامحسین فعالیت حرفه‌ای را در ۱۳۰۶ خورشیدی آغاز کرد و فقط در جلسات خصوصی و در حضور دوستان و آشنایان به صورت حرفه‌ای آواز می‌خواند. او از اواخر شهریور ۱۳۲۱ وارد رادیو شد و با همکاری هنرمندانی چون روح‌الله خالقی صدایش را از طریق رادیو تهران به گوش مردم رساند و دیری نگذشت که نام بنان زبانزد همه شد.
غلامحسین بنان توسط زنده‌یاد روح‌الله خالقی به ارکستر انجمن موسیقی دعوت شد و از طرفی بنان با ارکستر شماره یک نیز همکاری داشت و از بدو شروع برنامه گلهای رنگارنگ به دعوت استاد داود پیرنیا، با آن برنامه همکاری داشت. بنان در طول فعالیت هنری خود حدود ۳۵۰ آهنگ را اجرا کرد و زیر و بم‌ها و تحریرهای صدای او مخصوص به خودش است.
بنان نه تنها در آواز قدیمی و کلاسیک ایران استاد بود، بلکه در نغمه‌های جدید و مدرن ایران نیز تسلط داشت، تصنیف زیبای الهه ناز او بهترین معرف این ادعا است. استعداد او در مرکب خوانی و تلفیق شعر و موسیقی بارها ستایش موسیقی‌دانان معاصرش را برانگیخته است.
بنان در سال ۱۳۳۲ به پیشنهاد روح‌الله خالقی به اداره کل هنرهای زیبای کشور منتقل شد و به‌عنوان استاد آواز هنرستان موسیقی ملی مشغول به کار شد و در سال ۱۳۳۴ رئیس شورای موسیقی رادیو شد. او از ابتدا در برنامه‌های گلهای جاویدان و گلهای رنگارنگ و برگ سبز شرکت داشته و برنامه‌های متعدد و گوناگون دیگری از این خواننده به‌جا مانده است.
غلامحسین بنان در ۲۷ دی ۱۳۳۶ خورشیدی با اتومبیل شخصی به همراه ۲ نفر از دوستانش در جاده کرج مشغول رانندگی و در راه بازگشت به منزل بود که ناگهان در حوالی کاروانسرای سنگی یک تانکر نفت‌کش فاقد چراغ ایمنی عقب و پوشیده از گل‌ولای در مقابلش ظاهر می‌شود و تصادف شدیدی میان دو ماشین رخ می‌دهد و بنان از ناحیه صورت و چشم‌ها آسیب می‌بیند.
بنان پس از این حادثه برای معالجه به خارج از کشور سفر کرد و بعد از برگشت از این سفر تصمیم گرفت در مواضع هنری خود بازنگری کند. او گفت: من از این پس کوشش می‌کنم آثاری اجرا کنم که واجد وزنی شاد و شعری امیدوار کننده است. من جداً از ادامه شیوه قدیم که شباهت به مرثیه‌خوانی دارد خسته شده‌ام، البته در این زمینه سازندگان آهنگ باید با من یاری و همکاری کنند.
وی در این سانحه چشم راست خود را از دست داد و به همین خاطر همیشه از عینک دودی استفاده می‌کرد.
غلامحسین بنان با مریم وزیری، خواهر کلنل علینقی وزیری ازدواج کرد که حاصل این ازدواج یک دختر به نام گیتی و یک پسر به نام بیژن است.
بنان پس از درگذشت همسر اولش، در نهم بهمن ۱۳۴۴ خورشیدی با پری دخت آور ازدواج کرد.
استاد در هشتم اسفندماه 1364 ه.ش پس از پنجاه سال خدمت بی شائبه به فرهنگ و هنر این مرز و بوم چشم از جهان فرو بست.
سبک خوانندگی و ویژگی صدای بنان
تأثیر صدای بنان در موسیقی ایرانی آن‌قدر است که برخی آواز ایرانی را به پیش و بعد از بنان تقسیم کرده‌اند و این به خاطر آن بود که خوانندگان قبل از او بیشتر بلند خوانی می‌کردند و همین باعث می‌شد، اشعار جویده‌جویده و نامفهوم به گوش برسند. بنان با توجه به تربیت خانوادگی و تعالیم روح الله خالقی فهمیده بود که نباید حنجره آزاری کند و واسطه بین شاعر و شنونده باشد؛ برای همین در آوازهای او داد زدن‌های بیجا را مشاهده نمی‌کنیم و اشعار خوب تلفظ می‌شوند و به گوش مخاطب می‌رسند.
بنان در طول فعالیت هنری خود، حدود ۳۵۰ قطعه را اجرا کرد و آنچه امتیاز مسلم صدای او را پدید می‌آورد، زیروبم‌ها و تحریرات صدای او است که مخصوص به خودش است.
استاد بنان نه‌تنها در آواز قدیمی و کلاسیک ایران استاد بود، بلکه در نغمات جدید و مدرن ایران نیز تسلط کامل داشت و تصنیف زیبای الهه ناز بهترین معرف این ادعا است، بنان را می‌توان به‌راستی بزرگ‌ترین اجراکننده آهنگ‌های سبک وزیری خالقی دانست.
جالب است بدانید خودش اعتقاد دارد این سرود را باید به‌صورت اپرایی خواند و صدای او بیشتر به درد آواز خواندن می‌خورد تا سرود.
آثار استاد بنان
برای شنیدن هر اثر روی آن کلیک کنید تا وارد صفحه دانلود/شنیدن شوید:
| چه شورها | گلشن دل | رقص مستانه |
| نامه‌های گمشده | افسون سخن | مجموعه شاخ گل |
| گل‌ریزان | گریه شمع | مجموعه گل های جاویدان |
| قصه شب | جویبار | مجموعه گل های رنگارنگ |
| باد نوبهاری | پرتوی عشق | مجموعه شاخه سبز |
کتاب های نگارش شده درباره استاد بنان
۱. کتاب «از نور تا نوا، غلامحسین بنان استاد آواز ایران» به کوشش داریوش صبور و همت همسر بنان (پری دخت بنان).
شامل عکسها، زندگینامه، خاطرات و یادبودهای بنان.
۲. کتاب «رؤیای هستی» به کوشش شهرام آقایی پور.
شامل مجموعه تصنیفها، نت‌ها، زندگینامه و یادواره‌های غلامحسین بنان.
۳. کتاب «نوای جاودان» به کوشش هومن صدر و همسر بنان (پری دخت بنان).
۴. کتاب جویبار نغمه، به کوشش شهرام آقایی پور، مجموعه مدونی از آثار بنان.
حرف آخر و اثری شنیدنی از استاد
بنان در طول فعالیت هنری خود، حدود ۳۵۰ قطعه را اجرا کرد و آنچه امتیاز مسلم صدای او را پدید می‌آورد، زیروبم‌ها و تحریرات صدای او است که مخصوص به خودش است و بدون شک یکی از موثرترین هنرمندان و خوانندگان در فرهنگ و هنر ایران خواهد بود. صدایی که حتی پس از مرگش خاموش نشد و همچنان نغمه هایش به گوش میرسد.
