کشور ایران حدود چهار میلیون عشایر دارد. نکته جالب اینکه عشایر ایرانی نیز مانند یک‌جا نشینان به موسیقی توجه ویژه‌ای دارند. می‌توان گفت یکی از دلایل مهم توجه عشایر به موسیقی، زندگی سخت و دشوار و مملو از تحرک آنهاست. ناگفته پیداست که عشایر مناطق مختلف در مکانی ثابت سکونت ندارند و مهاجرت‌های ییلاقی و قشلاقی بخشی از زندگی روزمره آنها به حساب می‌آید. طی این روند کوچ‌های سالانه دشواری‌های بسیاری در پی دارد و عشایر ایرانی با استفاده از موسیقی رنج‌های مرسوم را به نوعی تلطیف می‌کنند تا به این ترتیب زندگی راحت‌تری داشته باشند. زندگی عشایر با طبیعت ارتباط مستقیم دارد و همین موضوع باعث شده که موسیقی آنها نیز متاثر از طبیعت و اتفاقات اقلیمی و آب و هوایی باشد.
هم اکنون موسیقی لری در قالب ترانه به هفت بخش تقسیم می‌شود که عبارتند از: موسیقی و ترانه‌های غنایی و عاشقانه، موسیقی و ترانه‌های حماسه رزمی، موسیقی و ترانه‌های سوگواری، موسیقی و ترانه‌های فصول، موسیقی و ترانه‌های کار، موسیقی و ترانه‌های طنز و سرودهای مذهبی.
- موسیقی و ترانه‌های غنایی و عاشقانه: شامل ترانه‌ها و آهنگ‌هایی است در وصال یا فراق معشوق مانند ترانه‌های هی لو، بینا بینا، کیودار یا نغمه‌های شیرین و خسرو، ساری خوانی، میربگی (میرونه) و ده‌ها ترانه دیگر که در مقام‌های مختلف موسیقی لری اجرا می‌گردد.
- موسیقی و ترانه‌های حماسه رزمی: این سرودها بیانگر ارزش‌های حماسی وتقدس جنگاوران در میان ایل هستند. مانند جنگ لرو، دایه دایه یا مقام‌های موسیقی بدون کلام که در رزم‌گاه و مسابقه به کار رفته‌اند، مانند جنگه را، سوارهو و نقاره و نشان از تعلق خاطر بختیاری‌ها به فرهنگ و تاریخ گذشته می باشد.
موسیقی حماسی، شاهنامه‌خوانی و اهمیت آن در میان بختیاری‌ها:
اقوام بختیاری به شاهنامه‌خوانی علاقه بسیار دارند و در این زمینه کاربلد و حرفه‌ای هستند. بختیاری‌ها با پرداختن به اشعار مختلف فردوسی به ستایش قهرمانان و دلاوران و سرداران ایل می‌پردازند. خواندن شاهنامه فردوسی که گاه در ایل به آن «جنگ هفت‌لشکر» نیز می‌گویند، از دیر باز در منطقه بختیاری مرسوم بوده و گاه بر وزن شعرهای آن شعرهای جدیدی نیز سروده می‌شده است.
در گذشته، معمولاٌ قبل ازآغاز جنگ مجلس شاهنامه خوانی برپا می‌شده و تا نیمه‌های شب طول می‌کشیده است. به طور کلی انتخاب داستان در مجلس شاهنامه‌خوانی یا تابع ضرورت و اقتضای مجلس و یا به خواست مردم بوده است. در منطقه بختیاری گاه شاهنامه را با همراهی نی می‌خوانده‌اند. آوازهای شاهنامه‌خوانی درحوزه شاهنامه‌خوانی مجلسی قرار می‌گیرد.
- موسیقی و ترانه‌های سوگواری: این موسیقی بیشتر جنبه آیینی داشته‌است و در مواقع سوگواری از روزگار کهن تاکنون کاربرد فراوانی دارد، مانند چمری یا سایر مقام‌ها، از جمله، سحری، پاکتلی، شیونی و ده‌ها مقام دیگر.
موسیقی عزاداری اقوام بختیاری:
به موسیقی عزاداری بختیاری‌ها «چمر» گفته می‌شود. «چمر» به دو بخش تقسیم می‌شود که شامل «گاگریوخوانی» و موسیقی مراسم «کتل» است.
«گاگریوخوانی»
واژه «گاگریو» یا «گوگریو» به معنای بگو، بخوان، گریه کن و نیز بساط و جایگاه گریستن است. این مرثیه‌ها، شرح دلاوری‌ها و رشادت‌های افراد ازدست رفته است که با آوازی غمناک و عجیب اجرا می‌شود.
در واقع می‌توان گفت، «گاگریو» نوعی آواز است که میان تک‌خوان و گروه بطور متناوب مبادله می‌شود و معمولاٌ زنان آن را می‌خوانند. آوازهای «گاگریو» بسیار کهن هستند و بررسی آنها می‌تواند پیشینه گونه‌هایی از آوازهای آیینی و مذهبی ایران قدیم را بهتر و دقیق‌تر مشخص کند. باید یادآور شد طی اجرای «گاگریو»، درتوالی آوازها، دو ساز سرنا و دهل نیز به طور متناوب نواخته می‌شوند.
مراسم «کتل»
مراسم «کتل» نیز بخشی دیگر از مراسم عزاداری بختیاری‌هاست. موسیقی این مراسم آهنگ چپی (وارونه) است که با کرنا و دهل نواخته می‌شود. در مراسم «کتل» علاوه بر سیاه‌پوش کردن اسب متوفی، تفنگ و سایر لوازم و ادوات جنگی او را به مرکب او می‌آویزند. در ادامه یکی ازمردان ایل اسب را به آرامی درمیدان‌گاهی از پیش تعیین شده می‌چرخاند و زنان و مردان به دنبال کتل حرکت می‌کنند و به زاری می‌پردازند. البته در این مراسم، مرگ هر فرد درهر سن و گروه اجتماعی سوگنامه خاص خود رادارد.
- موسیقی و ترانه‌های فصول: موسیقی و ترانه‌های ویژه فصول مختلف مانند برزه کوهی، ماله ژیری، کوچ بارو.
- موسیقی و ترانه‌های کار: به منظور سهولت و تسریع در کار مردان و زنان ایلاتی، این ترانه‌ها به صورت فردی یا دسته جمعی خوانده می‌شود، مانند ترانه‌های گل‌درو (برزیگری)، هوله (خرمن کوبی)، مشک زنی، شیردوشی و چوپانی.
- موسیقی و ترانه‌های طنز: این ترانه‌ها اغلب به صورت فی البداهه در هجو شخص یا موضوع یا مکانی سروده شده و برخی اوقات نیز با حرکات نمایشی طنز آلود فرد یا افرادی همراه بوده‌است.
- سرودهای مذهبی: بر اساس کلام‌های یارسان (از سروده‌های اهل حق) بوده، جنبه عرفانی و اعتقادی آن بسیار عمیق است. مانند ضامن آهو، سرای خاموشان (شهر بی‌صدا) و دوازده کلام یاری.
مراسمی چون جشن‌ها، عزاداری‌ها و شکارها نیز کاربرد دارد و مناسبت‌های دیگری را دربرمی‌گیرد.
موسیقی و مقام‌های شاد و مهیج اقوام بختیاری
بخشی از موسیقی بختیاری‌ها شامل ترانه‌های عروسی است که با دست زدن (شپ و تنگه) و دایره‌نوازی همراه است.
سازهای مورد استفاده در موسیقی بختیاری‌ها و گونه‌های مختلف آن
موسیقی سازی اقوام بختیاری در شادی‌ها و عزاداری‌ها با سازهایی چون کرنا، سرنا و دهل اجرا می‌شود. تشمال‌ها دو نوع کرنای کوچک و بزرگ دارند که از نوع بزرگ آن در عروسی‌ها و از نوع کوچک آن که به ساز «چپی» مشهور است، در عزاداری‌ها استفاده می‌شود. طی سال‌های اخیر، کمانچه نیز به یکی از سازهای پرکاربرد بختیاری‌ها تبدیل شده و در مناطقی چون شهرکرد و بروجن از آن استفاده می‌شود.
کمانچه‌نوازان بختیاری با کمانچه آهنگهای چهارمحالی، ترکی، بختیاری می‌نوازند و به طور کلی موسیقی دستگاهی ایرانی را نیز مدنظر دارند. تار و تنبک نیز در موسیقی منطقه چهارمحال مورد استفاده است و مطرب‌ها آن را رواج داده‌اند. «نی‌هفت‌بند» یا «چوپانی» نیز از دیگر سازهای پرکاربرد اقوام بختیاری بوده که خاص عشایر کوچ‌رو و نگهدار گله است. متاسفانه «نی هفت‌بند» یا چوپانی مانند بسیاری از سازهای بومی دیگر مناطق، رو به اضمحلال و فراموشی است.
بنا به گفته محققان و موسیقی‌پژوهان (با توجه به گستردگی جغرافیایی و تنوع‌های موسیقایی منطقه چهار محال بختیاری) تحقیق موسیقی بختیاری، یکی از دشوارترین کارهای حوزه موسیقی‌شناسی قومی ایران است.
«تشمال‌ها» چه کسانی هستند؟
«تُشمال» یا «توشمال» علاوه بر تعاریف و کاربردهای مختلف، نامِ نوازندگان محلیِ بختیاری‌ها است. تشمال‌ها یا توشمال‌ها را راویان اصیل سنت و آیین ایل‌های بختیاری می‌دانند. بسیاری از بزرگان موسیقی چهارمحال بختیاری تشمال‌ها را پاسداران هنر موسیقی بختیاری می‌دانند و معتقدند که آنها حق بزرگی بر گردن موسیقی و فرهنگ موسیقایی اقوام بختیاری دارند.
به لحاظ لغوی«توش» به معنای توان و قدرت و«مال» به معنای ایل است. در زبان بختیاری نیز«تشمال» به معنی بزرگ ایل نیز آمده است. در برخی مناطق بختیاری به جای واژه «توشمال» از عنوان‌های چون «خطیر»، «مهتر» و «میرشکال» استفاده شده است.
تشمال‌ها، هنرمندانی هستند با هویت شخص که با پرداختن به ادبیات بختیاری و نقل سینه به سینه آنها، باعث ماندگاری اشعار و ترانه‌ها شده‌اند. «شیر علی مردان» و «دی بلال» نواها و آوازهایی هستند که توسط تمشال‌ها تا به امروز حفظ شده‌اند. شاید اگر تمشال‌ها نبودند، حماسه‌ها و دلاوری‌های رزمندگان و جنگ‌آوران بختیاری مغفول می‌ماند و پس از مدتی فراموش می‌شد. «گاه گریو» یکی دیگر از آوازهایی است که در زمان سوگواری خوانده می‌شود و توسط تمشال‌ها حفظ شده است.
تشمال‌ها و شکار
هنر دیگر تشمال‌ها شکار یا «ردیلبی» است. اغلب تشمال‌ها شکارچیانی ماهرند و آنها را با نام «میرکشال» یا «میشکال» می‌خوانند. این اشخاص خان‌ها و بزرگان ایل را هنگام شکار همراهی می‌کرده‌اند و باعث تضمین موفقیت در شکار بوده‌اند.
ترانه‌های مرسوم و رو به زوال بختیاری
ترانه‌ها به طور کلی توسط مردم و به صورت جزیی‌تر توسط زنان و دختران تشمال خوانده می‌شوند. طی خواندن ترانه‌ها حاضران نیز شخص یا اشخاص خواننده را همراهی می‌کنند. «دوالالی»، «واسونک‌ها»، «آهای گل»، «المان المان»، «شیرین شیرین» و «سرو» برخی از ترانه‌هایی هستند که توسط اقوام مختلف بختیاری خوانده می‌شوند و هنوز منسوخ نشده‌اند. «حنا‌حنا» یا «نی‌نای» یکی از ترانه‌هایی است که اغلب توسط زنان خوانده می‌شده و حال رو به فراموشی است.
لیست خوانندگان سنتی بختیاری
در ادامه لینک دانلود بیست آهنگ برتر بختیاری را فراهم کرده ایم، امیدورایم با شما نیز با شنیدنشان وجودتان لبریز از عشق و آرامش شود:
25 اثر گلچین بختیاری از بهترین های بختیاری (تصویری و صوتی)
برای دانلود هر اثر کافی ست روی آن کلیک کنید. یا اینکه دکمه Alt کیبورد را نگه دارید و روی هر اثر کلیک کنید. یا اینکه اگر شروع به پخش کرد بجای دانلود شدن، روی علامت سه نقطه پایین سمت راست کلیک کنید و گزینه Save as را بفشارید و به هر فرمتی دوست دارید دانلود کنید. هر کدام دانلود نشد در بخش نظرات اعلام کنید تا مشکل سریعا رفع شود یا اینکه به صفحه منبع مراجعه کنید. حجم همه فایل ها زیر 5 مگابایت و با بهترین کیفیت ممکن است!
دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3 دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3 دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3 دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3 دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3 دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3 دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3 دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3 دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3 دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3 دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3 دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3 دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3 دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3 دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3 دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3 دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3 دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3 دانلود آهنگ به صورت صوتی mp3
