خانه / آموزش کاربردی نی / مطالب آموزشی نی / معرفی و آشنایی با اساتید زبده نی نوازی (همراه با فیلم)
معرفی و آشنایی با اساتید زبده نی نوازی (همراه با فیلم)

معرفی و آشنایی با اساتید زبده نی نوازی (همراه با فیلم)

نی

در این بخش شما را با اساتید زبده و اسطوره نی نوازی آشنا میکنیم.این اساتید از برجسته ترین نوازندگان نی در تاریخ ایران میباشند.

مروری گذرا در مورد تاریخ نی نوازی ایران، ما را با دو دوره مواجه می سازد؛ دوره اول را که می بایست دوره متقدم نامید و دوره دوم که دوره متاخر یا معاصر است. در دوره اول ما شاهد ظهور برخی از نوازندگان هستیم که اکنون فقط نام آنها در میان است و اثر صوتی که نشان دهنده میزان توانایی آنها در نوازندگی نی باشد یافت نمی گردد. نوازندگانی مانند: سلیمان اصفهانی و ابراهیم آقاباشی که هر دو در اصفهان زندگی می کردند؛ با این وجود برخی دیگر از نوازندگان دوره متقدم که امروزه آثاری هرچند با کیفیت نامناسب از آنها به جا مانده، می تواند ما را با سطح نوازندگی نی در آن دوره آشنا سازد.

نوازندگانی چون نایب اسداله اصفهانی، مهدی نوایی و حسین یاوری که البته باید اذعان داشت سطح نوازندگی نایب اسداله با توجه به آثار به جا مانده از وی، در سطح بالاتری به نسبت سایر نوازندگان آن دوره بوده و این را می توان به نوعی به دلیل معاشرت وی با نوازندگان مطرح آن دوره چون آقاحسین قلی و سماع حضور دانست.اجرای تحریرهای متنوع و سریع و گاه مبتنی بر سازهای مضرابی مانند تار و صدای نسبتاً شفاف و قوی در صدای اول، دوم و سوم، پیاده کردن گام های موسیقی ایرانی به نحو مطلوب در ساز نی، از خصوصیات بارز نوازندگی مرحوم نایب اسدالله می باشد.

نایب اسدالله اصفهانی

در رابطه با مهدی نوایی نیز آن طور که از زندگی نامه ایشان و نقل قول از کسانی که وی را می شناختند، می توان فهمید که توانایی وی در نوازندگی نی به نسبت هم عصران خود در سطح بالایی بوده است.هرچند از مهدی نوایی نیز آثار زیادی در دسترس نیست؛ ولی با گوش دادن آثار معدودی که از او برجای مانده است می توان به تسلط قابل توجه وی در تولید صدای شفاف از نی (با وجود سری های نامناسبی که در آن زمان برای نی استفاده می شده) و نیز استفاده از کل وسعت صدایی نی (کاری که در قدیم کمتر از نوازندگان نی شنیده شده است) و همچنین اجرای تحریرهای آوازی سریع و متنوع اشاره کرد.

مطلب آموزنده: آموزش اصولي دميدن يا صدادهي در ساز ني

مهدی نوایی

حسین یاوری نیز از جمله نوازندگان مطرح آن دوره و از شاگردان مستقیم نایب اسداله و مهدی نوایی بوده است. در این خصوص این نکته را نباید فراموش کرد که آثاری که بطور مثال از حسین یاوری در دست است، در سنین کهولت از وی ثبت و ضبط گردیده و بطور کامل نمی توان با شنیدن این آثار توانایی اش را در نوازندگی سنجید، زیرا در نوازندگی نی بصورت دندانی، دندان های جلو نقش بسیار زیادی در کیفیت صدای نی داشته و کهولت سن که عموماً با خرابی و ریزش دندان ها همراه است، نوازندگان نیرا در سنین بالا با مشکلات زیادی در نوازندگی روبرو می سازد.

یادگیری نی در منزل و به آسانی توسط استاد خصوصی: پکیج های آموزش نی مقدماتی تا پیشرفته

حسین یاوری

در رابطه با حسین یاوری بر طبق گفته کسانی که از نزدیک ایشان را دیده بودند، ظاهراً در اواخر عمر بدون دندان و با قراردادن نی (بدون هرگونه سری) روی لثه، می نواخته است. نوازندگان نی این مطلب را می دانند هر قدر هم نوازنده در تولید صدای نی با کیفیت بالا، تبحر داشته باشد، با وجود فقدان دندان (خصوصاً دو دندان وسطی پیشین بالا) نمیتواند صرفاً با قراردادن نی روی لثه، صدای با کیفیتی تولید کند.به هر ترتیب قطعاتی که از ایشان به جا مانده و بیشتر شامل آوازها و ضربی های نه چندان پیچیده است، ما را به نوعی با سطح نوازندگی ایشان آشنا می سازد. بطور کلی ویژگی های مشترکی را که می توان در رابطه با نی نوازان متقدم از آن نام برد عبارتند از: ۱- وجود ناخالصی در صدای نی خصوصاً در صداهای دوم و سوم. ۲- عدم استفاده از صدای بم نرم و صدای چهارم (پس غیث) که البته عدم استفاده از صدای بم نرم شاید به خاطر ولوم پایین آن و احتمال شنیده نشدن آن در ضبط های اولیه باشد. ۳- استفاده صرف از فواصل و کوک های متعارف و معمول در نی مانند شور “ر”، دشتی “لا” و افشاری و اصفهان “سل”. ۴- عدم تطابق کوک در صداهای مختلف نی بدین معنی که معمولاً صدای اول یا بم در اجراها از نظر کوک، کمتر از صدای دوم و سوم است. ۵- اجرای ملودی های آوازی و ضربی هایی که در ردیف معمول است و استفاده بسیار کم از قطعات از پیش ساخته شده.

به هر ترتیب نسلی که امروزه سطح نوازندگی در نی را علی رغم محدودیت های فراوان در ساختار و ساختمان ساز، در حد مطلوب و قابل قبولی می بینند، نباید نقش ممتاز نسلی متقدم و فاقد هرگونه امکاناتی که امروزه برای آموزش و پیشرفت در نوازندگی وجود دارد را نادیده انگارند.

مطلب آموزنده: آموزش نی نوازی برای نوآموزان

استاد نی نوازی حسن کساییاستاد حسن کسایی

نام استاد کسایی با نی چنان عجین شده که تصور یکی بدون دیگری امریست محال. نی از جمله سازهایی است که در تاریخ موسیقی ایران جایگاه پرفراز و فرودی از دربار پادشاهان ساسانی تا همدم بودن با شبانان داشته؛ ولی هیچگاه نتوانست قابلیت اصلی خود را نشان دهد که بتواند مانند سازهایی از قبیل عود، تار،سنتور و انواع مختلف سازهای آرشه ای و مضرابی جایگاه نسبتا ثابتی در بین موسیقی دانان و مردم پیدا کند.

احتمالا سادگی ساخت که خود موجب پیدایش الگوهای غیر استاندارد و در نهایت باعث محدود شدن سطح تکنیکی نی شده بود را بتوان عامل اصلی عدم ثبات در جایگاه اصلی نی دانست. توضیح آنکه، برای توسعه و رشد امکانات فنی و تکنیکی یک ساز، لازم است ابتدا ساختار آن، طبق الگویی دقیق و کارشناسی شده، طراحی و ساخته شود تا نواختن آن با حداکثر قابلیت اجرایی، میسر گردد؛ بر اساس اطلاعاتی که از ضبط اولین صفحه های موسیقی ایرانی در دست است، تکنیک نوازندگی سازهایی همچون تار، ویلن، کمانچه به نسبت نی در سطح بالاتری قرار دارد. تنها ضبطی که در گذشته از نی انجام شده تکنوازی و جواب آواز نایب اسدالله اصفهانی است که بنا به روایتی اولین کسی است که نی را به سبک “دندانی” می نواخته (هر چند خلاف این موضوع انکار ناپذیر نیست.) در هر صورت می توان با بررسی این چند صفحه ضبط شده، سطح نوازندگی نی را در آن زمان شناخت.

استاد کسائی بطور مستقیم نتوانست، از محضر نایب استفاده کند، ولی در دوره ای بسیار کوتاه نزد یکی از شاگردان ایشان به نام مهدی نوایی، تمام اندوخته های نوایی را فراگرفت، این موضوع از جهتی دلیل بر استعداد فراوان کسائی و از جهتی دیگر، نشان از محدودیت و سادگی تکنیک نوازندگی نی در آن زمان میباشد. از این رو حسن کسایی مانند تهرانی در تنبک ، عبادی در سه تار، بهاری در کمانچه و پایور در سنتور به نوعی از ابتدا شروع به ابداع تکنیک و پیاده کردن تمام دستگاهها در ساز نی نمود.

در گذشته صدای نی، همراه با نا خالصی زیاد بود؛ یعنی نواختن نی بصورتی بود که تفاوت محسوسی بین صداهای اوج، بم و بم نرم نبود، ولی استاد کسایی توانست با تغییر حالت در زبان، در محل استقرار زبان، حالت لب و فرم سر نی، صدایی بسیار شفاف و بدون ناخالصی از نی تولید کند. همین پیشرفت باعث شد، نی استاد، به رادیو راه پیدا کند؛ تکنوازیها و همکاری با نوازندگان و خوانندگان مشهور آن زمان چون جلیل شهناز، علی تجویدی، احمد عبادی، تاج اصفهانی، ادیب خوانساری و … باعث شد، نی همردیف سازهای دیگر قرار بگیرد.

بعد از این دوره اغلب ارکسترهای ایرانی شروع به استفاده از ساز نی کردند و این احساس نیاز باعث رشد روز افزون نوازندگان نی شد که حتی امروزه به عنوان یک رشته تخصصی در دانشگاه تدریس می گردد. می توان گفت، تمام نوازندگان امروز نی، با شنیدن صدای نی استاد کسایی به این ساز علاقمند شدند. بیشتر آثار حسن کسایی را بداهه نوازی است تا موسیقی پیش ساخته، ولی امروز بخش زیادی از ضربی ها و حتی آوازیهای نوازندگان نی، بهره گرفته از نوازندگی های ایشان است.

حسن کسایی به گفته خود در تاریخ 20 مهر 1307 در خانواده ای تاجر پیشه به دنیا آمد. پدر او سید جواد کسایی از تاجران به نام آن زمان اصفهان به دلیل علاقه و انسی که با موسیقی داشت، با اساتید آن زمان رفت و آمد می نمود؛ بزرگانی چون سید حسین طاهرزاده، جلال تاج زاده اصفهانی، اکبر خان نوروزی، خاندان شهناز (شعبان خان، حسین آقا، علی آقا و جلیل شهناز)، غلامحسین سارنج، ادیب خوانساری. بطوری که منزل آقا سید جواد، محفلی بود برای تجدید دیدار و نیز ساز و آواز اساتید به نام موسیقی اصفهان.

این آمد و شد ها موجب شد حسن کسائی از کودکی با موسیقی آشنا شود و به مرور زمان، علاقه زیاد ایشان به موسیقی خصوصا” ساز نی (بعد از دیدن یک نوازنده دوره گرد) بر آن شد تا پدر، وی را نزد مهدی نوائی ببرد. پس از فوت مهدی نوایی کسایی همچنان از همنشینی با نوازندگان اصفهانی در جهت تسلط بر نوازندگی نی استفاده کرد؛ مخصوصا” از همنوازی با جلیل شهناز که به نوعی حق استادی بر گردن او دارد بهره برد. همنوازی با سازهای پرده داری مثل تار و سه تار او را بیش از پیش با گامهای مختلف موسیقی ایرانی آشنا کرد، بصورتی که برای اولین بار دستگاههای چهارگاه، اصفهان، نوا و راست پنجگاه با کوک دقیق و بصورت کامل اجرا کرد. کسایی همچنین از محضر ابوالحسن صبا بهره های فراوان برد که میتوان گفت، هنر نوازندگی سه تار کسائی، یادگار انس با این هنرمند یگانه است. سه تار نوازی کسائی تلفیقی زیبا از ترکیب نوازندگی تار جلیل شهناز و سه تار ابوالحسن صبا است.

بی تردید بسیاری از اساتید مسلم موسیقی و نوازندگان چیره دست سازهای ایرانی با شادروان تاج اصفهانی ساز نواخته اند ، ولی می توان نام ای هنرمندان را در ردیف نام کسانی که با تاج هم نوازی داشته اند ثبت کرد :

مرحوم نایب اسدالله نی زن معروف (این استاد زمانی که تاج نزدش تلمذ می کرده به عنوان آموزش همراه آواز تاج اصهانی نی هم می زده) مرحوم شکری ادیب السلطنه استاد تار ، مرحوم رضا محجوبی (ویولن) ، مرحوم حسین یاحقی (ویولن) ، مرحوم ارسلان خان درگاهی (تار و سه تار) ، مرحوم اکبر خان نوروزی (تار) ، مرحوم رضا خان باشی (تار) ، مرحوم سلیمان خان اصفهانی (نی) ، مرحوم علی خان شهناز (تار) ، مرحوم حسین خان شهناز (تار) ، استاد حسن کسائی (خداوندگار نی و جانشین بحق نایب اسدالله) ، استاد جلیل شهناز (نوازنده ی چیره دست تار) ، استاد علی تجویدی و حسن کسائی در اصفهان سالها مکتبدار موسیقی اصفهان در رشته های نی، سه تار و آواز بوده است. شاگردان زیادی از محضر او درس گرفته اند که امروز جزو چهره های برجسته موسیقی ایران شمرده می شوند؛ حسین عمومی، حسن ناهید، محمد موسوی، بهزاد فروهری، نعمت الله ستوده و شهرام میرجلالی از این جمله اند.

در انتها هم نوازندگی نی بسیار زیبا از استاد کسایی را ببینید

منبع: گفتگوی هارمونیک http://www.harmonytalk.com

حتما بخوانید!

نتیجه‌ای پیدا نشد.

1 دیدگاه. دیدگاه جدید بگذارید

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

Fill out this field
Fill out this field
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.

فهرست